DOI Artikel:
Samek, Jan: Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0133
58. Monstrancja, r. 1608. Mokrsko, kościół parafialny (fot.
S. Kolowca)
rych schemat występuje także niekiedy w nagrob-
kach osób świeckich281. Poza wymienioną grupą
związki ze sztuką średniowieczną występują w rzeź-
281 Bliski grupie „bernardyńskiej“ jest np. nagrobek Ma-
rianny Baranowskiej (zm. 1631), w kościele parafialnym w Ku-
rzelowie, ze skośnie umieszczoną płytą z rzeźbioną postacią
zmarłej leżącej na wznak, o dekoracyjnie potraktowanych,
długich fałdach szat w ściśle symetrycznym układzie (fot.
w zbiorach Instytutu Historii Sztuki UJ).
282 por_ w Tatarkiewicz, Nagrobki z-figurami klęczą-
cymi (Studia renesansowe I, Wrocław 1956, s. 275—331).
283 uwzględniona w Katalogu zabytków powiatu
krakowskiego.
284 Wiadomość tę zawdzięczam M. Korneckiemu, który
wykonał również i zdjęcie rzeźby w Skawinie. Późnogotycką
bie raczej w relacjach ikonograficznych; zjawisko
to reprezentować mogą rozpowszechnione w w. XVII
nagrobki z klęczącymi postaciami zmarłych282.
Silniej przejawia się nawrót w siedemnastowie-
cznej rzeźbie drewnianej. Relacje z gotycką plastyką
są niekiedy dość wyraźne, a wynikają z bezpośre-
dniego wzorowania się na rzeźbach średniowiecznych,
jak np. w siedemnastowiecznej (?) grupie św.
Anny Samotrzeciej w kościele parafialnym w Ska-
winie (pow. krakowski) (ryc. 55)283, której pierwo-
wzorem była otoczona kultem, późnogotycką grupa
o tej samej tematyce w odpustowym kościele
w Świętej Annie pod Przyrowem (ryc. 56)284. Wiernie
powtórzono tu kompozycję, układ fałdów skłębio-
nych u stóp postaci, pedantycznie naśladując długie,
wijące się włosy Matki Boskiej.
Bogatego materiału do zagadnienia elementów
gotyckich w sztuce polskiej w. XVII dostarcza-
rzemiosło artystyczne. W zakresie stolarstwa i sny-
cerstwa przypomnieć trzeba nawiązujący do tryp-
tyków typ ołtarzy z ruchomymi kolumnami, do
którego obok wymienionych już przykładów z Mało-
polski285 należy też dawny ołtarz główny kościoła
klasztornego w Oliwie, fundowany w r. 1603 przez
Rafała Kosa286. Powszechnie stosowane były także
naśladujące poliptyki ołtarze o skrzydłach nieru-
chomych, jak ołtarz główny w kościele parafialnym
w Szydłowcu (ryc. 57)287.
Nawrót do średniowiecza w rzemiośle artystycz-
nym znajduje oparcie w silnej jeszcze niekiedy
tradycji form gotyckich, wyrażając się w ich oży-
wieniu (ścisłe rozróżnienie nie jest tu w pełni moż-
liwe, utrudnia je w wyrobach prowincjonalnych
współczynnik twórczości ludowej, chętnie czerpiącej
motywy ze sztuki średniowiecznej). Często nawiązy-
wano w w. XVII do gotyckich, wielobocznych
chrzcielnic kamiennych, niekiedy do gotyckich
chrzcielnic brązowych — przykładem chrzcielnica
grupę z kościoła Św. Anny publikują H. Hohensee-Cisze-
wska i J. Łoziński, Powiat radomszczański (Kat. zab. szt.
, w Polsce II, Województwo łódzkie. Warszawa 1954, s. 253).
285 Por rozdział IV.
286 J. Heise, Die Bau- und Kunstdenkmaler Pommerellens
(Die Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Westpreussen I,
Danzig 1884—1887, s. 118).
287 J. Kieszkowski, Z wycieczki do Radomia i Szydłowca
(Sprawozdanie KHS VI, 1900, s. 352. — Tenże, Kanclerz
Krzysztof Szydłowiecki. Z dziejów kultury i sztuki zygmunto-
wskich czasów, Poznań 1912, s. 78, 551.
125
S. Kolowca)
rych schemat występuje także niekiedy w nagrob-
kach osób świeckich281. Poza wymienioną grupą
związki ze sztuką średniowieczną występują w rzeź-
281 Bliski grupie „bernardyńskiej“ jest np. nagrobek Ma-
rianny Baranowskiej (zm. 1631), w kościele parafialnym w Ku-
rzelowie, ze skośnie umieszczoną płytą z rzeźbioną postacią
zmarłej leżącej na wznak, o dekoracyjnie potraktowanych,
długich fałdach szat w ściśle symetrycznym układzie (fot.
w zbiorach Instytutu Historii Sztuki UJ).
282 por_ w Tatarkiewicz, Nagrobki z-figurami klęczą-
cymi (Studia renesansowe I, Wrocław 1956, s. 275—331).
283 uwzględniona w Katalogu zabytków powiatu
krakowskiego.
284 Wiadomość tę zawdzięczam M. Korneckiemu, który
wykonał również i zdjęcie rzeźby w Skawinie. Późnogotycką
bie raczej w relacjach ikonograficznych; zjawisko
to reprezentować mogą rozpowszechnione w w. XVII
nagrobki z klęczącymi postaciami zmarłych282.
Silniej przejawia się nawrót w siedemnastowie-
cznej rzeźbie drewnianej. Relacje z gotycką plastyką
są niekiedy dość wyraźne, a wynikają z bezpośre-
dniego wzorowania się na rzeźbach średniowiecznych,
jak np. w siedemnastowiecznej (?) grupie św.
Anny Samotrzeciej w kościele parafialnym w Ska-
winie (pow. krakowski) (ryc. 55)283, której pierwo-
wzorem była otoczona kultem, późnogotycką grupa
o tej samej tematyce w odpustowym kościele
w Świętej Annie pod Przyrowem (ryc. 56)284. Wiernie
powtórzono tu kompozycję, układ fałdów skłębio-
nych u stóp postaci, pedantycznie naśladując długie,
wijące się włosy Matki Boskiej.
Bogatego materiału do zagadnienia elementów
gotyckich w sztuce polskiej w. XVII dostarcza-
rzemiosło artystyczne. W zakresie stolarstwa i sny-
cerstwa przypomnieć trzeba nawiązujący do tryp-
tyków typ ołtarzy z ruchomymi kolumnami, do
którego obok wymienionych już przykładów z Mało-
polski285 należy też dawny ołtarz główny kościoła
klasztornego w Oliwie, fundowany w r. 1603 przez
Rafała Kosa286. Powszechnie stosowane były także
naśladujące poliptyki ołtarze o skrzydłach nieru-
chomych, jak ołtarz główny w kościele parafialnym
w Szydłowcu (ryc. 57)287.
Nawrót do średniowiecza w rzemiośle artystycz-
nym znajduje oparcie w silnej jeszcze niekiedy
tradycji form gotyckich, wyrażając się w ich oży-
wieniu (ścisłe rozróżnienie nie jest tu w pełni moż-
liwe, utrudnia je w wyrobach prowincjonalnych
współczynnik twórczości ludowej, chętnie czerpiącej
motywy ze sztuki średniowiecznej). Często nawiązy-
wano w w. XVII do gotyckich, wielobocznych
chrzcielnic kamiennych, niekiedy do gotyckich
chrzcielnic brązowych — przykładem chrzcielnica
grupę z kościoła Św. Anny publikują H. Hohensee-Cisze-
wska i J. Łoziński, Powiat radomszczański (Kat. zab. szt.
, w Polsce II, Województwo łódzkie. Warszawa 1954, s. 253).
285 Por rozdział IV.
286 J. Heise, Die Bau- und Kunstdenkmaler Pommerellens
(Die Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Westpreussen I,
Danzig 1884—1887, s. 118).
287 J. Kieszkowski, Z wycieczki do Radomia i Szydłowca
(Sprawozdanie KHS VI, 1900, s. 352. — Tenże, Kanclerz
Krzysztof Szydłowiecki. Z dziejów kultury i sztuki zygmunto-
wskich czasów, Poznań 1912, s. 78, 551.
125