DOI Artikel:
Ross, Juliusz: Związki Słowaczyzny i Małopolski w dziedzinie rzeźby nagrobkowej z okresu renesansu i manieryzmu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0142
5. Pomnik Piotra Kmity mł. (zm. 1553). Kraków, katedra
na Wawelu (fot. S. Kolowca)
wionę profilem zwierzęta. Symbolika owych zwie-
rząt oznacza niewątpliwie w interpretacji pozytywnej
przymioty bądź cnoty zmarłych, a mianowicie ry-
cerskość lub dzielność. Podczas gdy w wymienio-
nych płytach nagrobnych zwierzęta umieszczone
pod stopami mają znaczenie symboliczne, co wy-
15 Zagadnieniem symboliki zwierząt w płytach nagrob-
nych średniowiecznych zajmowali się szerzej: T. Cieński,
Z symboliki ikonograficznej nagrobków XIV w. (Roczniki Sztuki
Śląskiej I, Wrocław 1959, s. 47). — L. Kalinowski, Płyta
nagrobkowa Jana z Czerniny w Rydzynie (Zeszyty Naukowe
UJ, Prace z Historii Sztuki I, Kraków 1962, s. 14).
16 K. Sinko-Popielowa, Hieronim Canavesi (Rocz.
Krak. XXVII, Kraków 1936, s. 157—158). — K. Estreicher,
Kraków, wyd. III, Kraków 1938, s. 180. — Cerchowie i Ko-
pera, o.c., s. 213—214 oraz tabl. nieliczbowana. — T. Kru-
szyński, Ornat Piotra Kmity i ołtarz św. Antoniego fundacji
Kmitów w katedrze wawelskiej, Kraków 1930, s. 46—48.
17 A. Bochnak, T. Dobrowolski i T. Mańkowski,
Rzeźba (Historia sztuki polskiej, II, Sztuka nowożytna, Kraków
wodzi się z tradycji średniowiecznej15, to najbliższe
tym płytom pod względem formy i niemal współ-
cześnie wykonane nagrobki małopolskie nie posia-
dają już tych motywów.
Spośród zachowanych nagrobków z omawianego
okresu najbardziej zbliżone do opisanych z obszaru
Słowacji, jeśli idzie o przedstawienie figur ludzkich,
są pomniki wojewody Piotra Kmity młodszego
w katedrze na Wawelu (zmarłego w r. 1553)16 czy
Wojciecha Gasztołda w katedrze Wileńskiej17,
a przede wszystkim małopolskie nagrobki wykonane
przez Hieronima Canavesiego lub jemu przypisy-
wane, jak Stanisława Orlika w Krakowie (zmarłego
w r. 1554)18 oraz Kaspra Wiełogłowskiego w Czcho-
wie (zmarłego w r. 1564)19. Obaj ostatni zostali
wyobrażeni jako rycerze w pozie stojącej, w lekkich
postawach kontrapostowych, przy czym Orlik,
podobnie jak Seredy i Thurzo, w prawej ręce dzierży
chorągiew, a lewą przytrzymuje rękojeść miecza
(ryc. 5—7). Niektóre szczegóły, jak na przykład
modelowanie wąsów i dwudzielnej brody w posta-
ciach Seredyego i Wiełogłows kiego czy w postaci
rycerza z Canavesiego nagrobka Górko w w Po-
znaniu20, są sobie bardzo bliskie. Dostrzeżone analo-
giczne formy owych przedstawień mogły wyniknąć
z powszechności takich ujęć nagrobka. Podobieństwo
płyt znajdujących się na Słowacji do znajdujących
się w Polsce było najprawdopodobniej wynikiem
inicjatywy fundatorów. Thurzonowie ze Spiszą,
zwłaszcza na początku w. XVI, byli w swych po-
czynaniach artystycznych silnie związani z Kra-
kowem.
Nagrobek Jerzego Seredyego, którego część
stanowiła omówiona płyta, ufundowała jego żona,
Katarzyna z Buczyńskich herbu Strzemię, Polka
z Olszyn21. Mówi o tym napis fundacyjny na płycie
1962, s. 125).
18 Sinko-Popielowa, o.c., s. 131—136, il. 1.
19 Sinko-Popielowa, o.c., s. 144—145, il. 9; J.E. Dut-
kiewicz, Powiat brzeski (Kat. zab. szt. w Polsce I, pod re-
dakcją J. Szabłowskiego, Warszawa 1953, tekst s. 75, il. 722).
20 H. i S. Kozakiewiczowie, Polskie nagrobki rene-
sansowe. Stan, problemy, postulaty badań, cz. II (Biuletyn HS
XV, 1953, nr 1, s. 31—32).
21 Sokołowski, l.c., omyłkowo wymienia Ołpiny jako
miejscowość, z której pochodziła Katarzyna Buczyńska,
zamiast wsi Olszyny, obecnie pow. Czchów. Długosz (Liber
Beneficiorum,\\, s. 24) wymienia Olszyny jako posiadłość Miko-
łaja Buczyńskiego. — Patrz A. Boniecki, Herbarz Polski, II,
Warszawa 1900, s. 223—224.
134
na Wawelu (fot. S. Kolowca)
wionę profilem zwierzęta. Symbolika owych zwie-
rząt oznacza niewątpliwie w interpretacji pozytywnej
przymioty bądź cnoty zmarłych, a mianowicie ry-
cerskość lub dzielność. Podczas gdy w wymienio-
nych płytach nagrobnych zwierzęta umieszczone
pod stopami mają znaczenie symboliczne, co wy-
15 Zagadnieniem symboliki zwierząt w płytach nagrob-
nych średniowiecznych zajmowali się szerzej: T. Cieński,
Z symboliki ikonograficznej nagrobków XIV w. (Roczniki Sztuki
Śląskiej I, Wrocław 1959, s. 47). — L. Kalinowski, Płyta
nagrobkowa Jana z Czerniny w Rydzynie (Zeszyty Naukowe
UJ, Prace z Historii Sztuki I, Kraków 1962, s. 14).
16 K. Sinko-Popielowa, Hieronim Canavesi (Rocz.
Krak. XXVII, Kraków 1936, s. 157—158). — K. Estreicher,
Kraków, wyd. III, Kraków 1938, s. 180. — Cerchowie i Ko-
pera, o.c., s. 213—214 oraz tabl. nieliczbowana. — T. Kru-
szyński, Ornat Piotra Kmity i ołtarz św. Antoniego fundacji
Kmitów w katedrze wawelskiej, Kraków 1930, s. 46—48.
17 A. Bochnak, T. Dobrowolski i T. Mańkowski,
Rzeźba (Historia sztuki polskiej, II, Sztuka nowożytna, Kraków
wodzi się z tradycji średniowiecznej15, to najbliższe
tym płytom pod względem formy i niemal współ-
cześnie wykonane nagrobki małopolskie nie posia-
dają już tych motywów.
Spośród zachowanych nagrobków z omawianego
okresu najbardziej zbliżone do opisanych z obszaru
Słowacji, jeśli idzie o przedstawienie figur ludzkich,
są pomniki wojewody Piotra Kmity młodszego
w katedrze na Wawelu (zmarłego w r. 1553)16 czy
Wojciecha Gasztołda w katedrze Wileńskiej17,
a przede wszystkim małopolskie nagrobki wykonane
przez Hieronima Canavesiego lub jemu przypisy-
wane, jak Stanisława Orlika w Krakowie (zmarłego
w r. 1554)18 oraz Kaspra Wiełogłowskiego w Czcho-
wie (zmarłego w r. 1564)19. Obaj ostatni zostali
wyobrażeni jako rycerze w pozie stojącej, w lekkich
postawach kontrapostowych, przy czym Orlik,
podobnie jak Seredy i Thurzo, w prawej ręce dzierży
chorągiew, a lewą przytrzymuje rękojeść miecza
(ryc. 5—7). Niektóre szczegóły, jak na przykład
modelowanie wąsów i dwudzielnej brody w posta-
ciach Seredyego i Wiełogłows kiego czy w postaci
rycerza z Canavesiego nagrobka Górko w w Po-
znaniu20, są sobie bardzo bliskie. Dostrzeżone analo-
giczne formy owych przedstawień mogły wyniknąć
z powszechności takich ujęć nagrobka. Podobieństwo
płyt znajdujących się na Słowacji do znajdujących
się w Polsce było najprawdopodobniej wynikiem
inicjatywy fundatorów. Thurzonowie ze Spiszą,
zwłaszcza na początku w. XVI, byli w swych po-
czynaniach artystycznych silnie związani z Kra-
kowem.
Nagrobek Jerzego Seredyego, którego część
stanowiła omówiona płyta, ufundowała jego żona,
Katarzyna z Buczyńskich herbu Strzemię, Polka
z Olszyn21. Mówi o tym napis fundacyjny na płycie
1962, s. 125).
18 Sinko-Popielowa, o.c., s. 131—136, il. 1.
19 Sinko-Popielowa, o.c., s. 144—145, il. 9; J.E. Dut-
kiewicz, Powiat brzeski (Kat. zab. szt. w Polsce I, pod re-
dakcją J. Szabłowskiego, Warszawa 1953, tekst s. 75, il. 722).
20 H. i S. Kozakiewiczowie, Polskie nagrobki rene-
sansowe. Stan, problemy, postulaty badań, cz. II (Biuletyn HS
XV, 1953, nr 1, s. 31—32).
21 Sokołowski, l.c., omyłkowo wymienia Ołpiny jako
miejscowość, z której pochodziła Katarzyna Buczyńska,
zamiast wsi Olszyny, obecnie pow. Czchów. Długosz (Liber
Beneficiorum,\\, s. 24) wymienia Olszyny jako posiadłość Miko-
łaja Buczyńskiego. — Patrz A. Boniecki, Herbarz Polski, II,
Warszawa 1900, s. 223—224.
134