DOI Artikel:
Ross, Juliusz: Związki Słowaczyzny i Małopolski w dziedzinie rzeźby nagrobkowej z okresu renesansu i manieryzmu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0148
12. Fragment nagrobka Zofii Elżbiety ze Zborowskich Balas-
sowej. Poważska Bystrzyca, kościół parafialny (fot. Slovensky
ustav pamiatk. starostlivosti a ochrany prirody)
1623)44, ale jeszcze za życia wdowy po nim45. Istnieje
przypuszczenie, że artysta przy wykonywaniu pła-
skorzeźby Balassy posłużył się portretem, natomiast
wdowa sama mu pozowała46. Tym tłumaczyłoby
się różnicę jakości artystycznej tych przedstawień.
Oba zachowane reliefy są zapewne fragmentami
większego dzieła, które mogło być pierwotnie
skomponowane w większym obramieniu, czego
detalami są być może hermy z czerwonego marmuru,
znajdujące się dziś w przedsionku kościoła bystrzyc-
kiego47. Ważnym faktem jest, że wymienione płasko-
rzeźby znajdowały się dawniej w kaplicy zamkowej,
a dopiero od czasu zburzenia zamku w r. 1681
znalazły miejsce w kościele48. Budowanie kaplic
nagrobnych było na początku w. XVII już bardzo
rozpowszechnione w Polsce, skąd pochodziła żona
44 Wagner, Vyskum..., s. 31—33.
45 Wagner, o.c., s. 31.
46 Wagner, l.c.
47 Wagner, o.c., s. 32.
48 Wagner, l.c.
13. Fragment nagrobka Zygmunta Balassy (zm. 1623). Po-
ważska Bystrzyca, kościół parafialny (fot. Slovensky ustav
pamiatk. starostlivosti a ochrany prirody)
Balassy; na Słowaczyźnie zaś wznoszono je wtedy
rzadko. Nie tylko sąsiedztwo geograficzne, ale
przede wszystkim wola fundatorki musiała zapewne
mieć duży wpływ na ukształtowanie owego na-
grobka.
Jeśli chodzi o wyobrażenie obu postaci klęczą-
cych, to najbliższe im się wydają figury z nagrobków
grupy małopolskiej, która obejmuje prawie wyłącz-
nie pomniki ludzi świeckich spośród najmożniej-
szych rodów magnackich (do których wówczas
należeli także Zborowscy). Są to nagrobki małżeń-
skie z symetrycznie umieszczonymi postaciami
męża i żony, jak Branickich w Niepołomicach
(ryc. 14, 15), Firlejów w Bejscach czy Ostrogskich
w katedrze tarnowskiej49. Ci ostatni byli spokrew-
nieni z rodziną Balassów50. Odnośnie do typu
49 Tatarkiewicz, o.c., s. 286—290, il. 3, 4, 7.
50 Matka Zuzanny Ostrogskiej, Anna, wyszła ponownie
za mąż za Andrzeja Balassę. — Nagy, l.c. — Wagner, Vys-
knm..., s. 31.
140
sowej. Poważska Bystrzyca, kościół parafialny (fot. Slovensky
ustav pamiatk. starostlivosti a ochrany prirody)
1623)44, ale jeszcze za życia wdowy po nim45. Istnieje
przypuszczenie, że artysta przy wykonywaniu pła-
skorzeźby Balassy posłużył się portretem, natomiast
wdowa sama mu pozowała46. Tym tłumaczyłoby
się różnicę jakości artystycznej tych przedstawień.
Oba zachowane reliefy są zapewne fragmentami
większego dzieła, które mogło być pierwotnie
skomponowane w większym obramieniu, czego
detalami są być może hermy z czerwonego marmuru,
znajdujące się dziś w przedsionku kościoła bystrzyc-
kiego47. Ważnym faktem jest, że wymienione płasko-
rzeźby znajdowały się dawniej w kaplicy zamkowej,
a dopiero od czasu zburzenia zamku w r. 1681
znalazły miejsce w kościele48. Budowanie kaplic
nagrobnych było na początku w. XVII już bardzo
rozpowszechnione w Polsce, skąd pochodziła żona
44 Wagner, Vyskum..., s. 31—33.
45 Wagner, o.c., s. 31.
46 Wagner, l.c.
47 Wagner, o.c., s. 32.
48 Wagner, l.c.
13. Fragment nagrobka Zygmunta Balassy (zm. 1623). Po-
ważska Bystrzyca, kościół parafialny (fot. Slovensky ustav
pamiatk. starostlivosti a ochrany prirody)
Balassy; na Słowaczyźnie zaś wznoszono je wtedy
rzadko. Nie tylko sąsiedztwo geograficzne, ale
przede wszystkim wola fundatorki musiała zapewne
mieć duży wpływ na ukształtowanie owego na-
grobka.
Jeśli chodzi o wyobrażenie obu postaci klęczą-
cych, to najbliższe im się wydają figury z nagrobków
grupy małopolskiej, która obejmuje prawie wyłącz-
nie pomniki ludzi świeckich spośród najmożniej-
szych rodów magnackich (do których wówczas
należeli także Zborowscy). Są to nagrobki małżeń-
skie z symetrycznie umieszczonymi postaciami
męża i żony, jak Branickich w Niepołomicach
(ryc. 14, 15), Firlejów w Bejscach czy Ostrogskich
w katedrze tarnowskiej49. Ci ostatni byli spokrew-
nieni z rodziną Balassów50. Odnośnie do typu
49 Tatarkiewicz, o.c., s. 286—290, il. 3, 4, 7.
50 Matka Zuzanny Ostrogskiej, Anna, wyszła ponownie
za mąż za Andrzeja Balassę. — Nagy, l.c. — Wagner, Vys-
knm..., s. 31.
140