DOI Artikel:
Ross, Juliusz: Związki Słowaczyzny i Małopolski w dziedzinie rzeźby nagrobkowej z okresu renesansu i manieryzmu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20355#0152
19. Epitafium Pawła i Jadwigi Bedońskich, około r. 1572.
Mogiła, kościół Cystersów (fot. S. Tomkowicz)
i adorowanym wyobrażeniem Chrystusa, podkre-
ślającym symetrię ujęcia postaci.
W zakończeniu rozważań nad związkami w plas-
tyce nagrobkowej trzeba jeszcze wspomnieć o istnie-
niu w omawianym okresie w Starej Lubowli rze-
mieślniczego warsztatu rzeźbiarskiego, który wy-
korzystując marmur czerwony z pobliskich łomów
(na górze Marmon)68 wykonywał przeważnie dla
zamawiających z terenu Spiszą tablice epitafijne,
68 L. Zejszner, Spiż (Biblioteka Warszawska 3, Warszawa
1854, s. 20).
69 Divald, o.c., s. 111.
70 W. Kieszkowski, Prymas Jan Łaski i początki rene-
sansu w Polsce (Arkady II, Warszawa 1936, s. 551—555). —
L. Gerevich, Johannes Fiorentinus und die pannonische Renai-
ssance (Acta Historiae Artium VI, Budapest 1959, s. 309—
338).
71 J. Grzegorzewski, Na Spiżu (Przewodnik naukowy
i literacki, 1917, s. 722).
72 Baliński-Lipiński, Starożytna Polska, II, War-
fundacyjne i inne69. Kompozycja owych tablic
nawiązywała raczej do rozpowszechnionych na
Węgrzech płyt ze znakiem herbowym i napisem
epitafijnym70. Trafiają się na nich także inskrypcje
w języku polskim (na przykład na wmurowanej
w ścianę szpitala w Starej Lubowli71, tablicy epita-
fijnej Anny Kizikowej, zmarłej w r. 1622) lub
nawet polskie godło państwowe (monogram króla
Zygmunta Augusta, SA, na piersi orła na tablicy
z r. 1555, umieszczonej w dziedzińcu zamku lu-
bowelskiego)72. Wyroby te dość prymitywnego
rzemiosła kamieniarskiego nie są jednak zupełnie
pozbawione wartości artystycznej. Jednym z cie-
kawszych przykładów jest niewielkie epitafium
marmurowe znajdujące się w kościele parafialnym
w Starej Lubowli. Na reliefie widnieje po lewej
stronie krucyfiks; po jego prawej stronie, w pozie
lekko przegiętej ku tyłowi, klęczy ubrany w sutannę
kapłan73. Pomiędzy krucyfiksem a postacią kapłana
jego atrybuty: brewiarz i biret. Twarz Chrystusa
wykazuje duże naleciałości sztuki ludowej. Umiesz-
czony poniżej napis w języku polskim nie tylko
przywodził na myśl narodowość czy pochodzenie
kapłana, ale mówił zarazem, skąd taka forma epi-
tafium mogła być przeszczepiona. W całym sche-
macie kompozycyjnym ów relief przypomina wyko-
naną w piaskowcu płaskorzeźbę z epitafium du-
chownego Jana Turobinusa z herbem Prus (zmar-
łego w r. 1575), znajdującą się w krużgankach
klasztoru franciszkanów w Krakowie (różnica polega
na umieszczeniu klęczącego po przeciwnej stronie
krucyfiksu)74. Uwydatnienie głowy i lekkie jej
przechylenie do tyłu jest cechą charakterystyczną
postaci z pomnika Ostrogskich w Tarnowie oraz
z innych dzieł małopolskich Pfistera75.
O wiele bardziej zaawansowaną formę wykazuje
już nagrobek przyścienny Jerzego Thurzona (zmar-
łego w r. 1616), umieszczony w prezbiterium ka-
plicy dolnego zamku orawskiego76. Posiada kształt
szawa 1885, s. 287. — S. Krzyżanowski, Zamek w Lubowli
na Spiżu (Architekt IV, 1903, s. 23—24, il. 14). Na powyższy
artykuł zwrócił mi uwagę doc. dr Józef Lepiarczyk.
73 Divald, o.c., s. 11, ił.. 85.
74 Cerchowie i Kopera, o.c., s. 224, oraz tabl. nie
liczbowana.
75 Gębarowicz, o.c., s. 320, il. 126 oraz 145.
76 A. Kavuljak, Hrad Orava, Martin 1927, s. 20. —
J. Kavuljakova a D. Menclova, Oravsk$ zamok, Martin
1963, s. 91—92, il. 34.
144
Mogiła, kościół Cystersów (fot. S. Tomkowicz)
i adorowanym wyobrażeniem Chrystusa, podkre-
ślającym symetrię ujęcia postaci.
W zakończeniu rozważań nad związkami w plas-
tyce nagrobkowej trzeba jeszcze wspomnieć o istnie-
niu w omawianym okresie w Starej Lubowli rze-
mieślniczego warsztatu rzeźbiarskiego, który wy-
korzystując marmur czerwony z pobliskich łomów
(na górze Marmon)68 wykonywał przeważnie dla
zamawiających z terenu Spiszą tablice epitafijne,
68 L. Zejszner, Spiż (Biblioteka Warszawska 3, Warszawa
1854, s. 20).
69 Divald, o.c., s. 111.
70 W. Kieszkowski, Prymas Jan Łaski i początki rene-
sansu w Polsce (Arkady II, Warszawa 1936, s. 551—555). —
L. Gerevich, Johannes Fiorentinus und die pannonische Renai-
ssance (Acta Historiae Artium VI, Budapest 1959, s. 309—
338).
71 J. Grzegorzewski, Na Spiżu (Przewodnik naukowy
i literacki, 1917, s. 722).
72 Baliński-Lipiński, Starożytna Polska, II, War-
fundacyjne i inne69. Kompozycja owych tablic
nawiązywała raczej do rozpowszechnionych na
Węgrzech płyt ze znakiem herbowym i napisem
epitafijnym70. Trafiają się na nich także inskrypcje
w języku polskim (na przykład na wmurowanej
w ścianę szpitala w Starej Lubowli71, tablicy epita-
fijnej Anny Kizikowej, zmarłej w r. 1622) lub
nawet polskie godło państwowe (monogram króla
Zygmunta Augusta, SA, na piersi orła na tablicy
z r. 1555, umieszczonej w dziedzińcu zamku lu-
bowelskiego)72. Wyroby te dość prymitywnego
rzemiosła kamieniarskiego nie są jednak zupełnie
pozbawione wartości artystycznej. Jednym z cie-
kawszych przykładów jest niewielkie epitafium
marmurowe znajdujące się w kościele parafialnym
w Starej Lubowli. Na reliefie widnieje po lewej
stronie krucyfiks; po jego prawej stronie, w pozie
lekko przegiętej ku tyłowi, klęczy ubrany w sutannę
kapłan73. Pomiędzy krucyfiksem a postacią kapłana
jego atrybuty: brewiarz i biret. Twarz Chrystusa
wykazuje duże naleciałości sztuki ludowej. Umiesz-
czony poniżej napis w języku polskim nie tylko
przywodził na myśl narodowość czy pochodzenie
kapłana, ale mówił zarazem, skąd taka forma epi-
tafium mogła być przeszczepiona. W całym sche-
macie kompozycyjnym ów relief przypomina wyko-
naną w piaskowcu płaskorzeźbę z epitafium du-
chownego Jana Turobinusa z herbem Prus (zmar-
łego w r. 1575), znajdującą się w krużgankach
klasztoru franciszkanów w Krakowie (różnica polega
na umieszczeniu klęczącego po przeciwnej stronie
krucyfiksu)74. Uwydatnienie głowy i lekkie jej
przechylenie do tyłu jest cechą charakterystyczną
postaci z pomnika Ostrogskich w Tarnowie oraz
z innych dzieł małopolskich Pfistera75.
O wiele bardziej zaawansowaną formę wykazuje
już nagrobek przyścienny Jerzego Thurzona (zmar-
łego w r. 1616), umieszczony w prezbiterium ka-
plicy dolnego zamku orawskiego76. Posiada kształt
szawa 1885, s. 287. — S. Krzyżanowski, Zamek w Lubowli
na Spiżu (Architekt IV, 1903, s. 23—24, il. 14). Na powyższy
artykuł zwrócił mi uwagę doc. dr Józef Lepiarczyk.
73 Divald, o.c., s. 11, ił.. 85.
74 Cerchowie i Kopera, o.c., s. 224, oraz tabl. nie
liczbowana.
75 Gębarowicz, o.c., s. 320, il. 126 oraz 145.
76 A. Kavuljak, Hrad Orava, Martin 1927, s. 20. —
J. Kavuljakova a D. Menclova, Oravsk$ zamok, Martin
1963, s. 91—92, il. 34.
144