Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Editor]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Editor]: Folia Historiae Artium (8.1972)

w latach 1106-1111 lub „Ewangeliarzem Henryka
IV" — dziełem z ostatniego dziesięciolecia XI wieku4.

Od czasu, gdy blisko sto lat temu ukazała się
pierwsza polska monografia Kodeksu, pióra histo-
ryka Józefa Szujskiego, a w latach trzydziestych
we francuskim biuletynie artykuł historyka sztuki
Marii Jarosławieckiej-Gąsiorowskiej (który jednak
w stosunku do wyników badań G. Swarzenskiego
nowych wiadomości o Kodeksie nie przyniósł),
Ewangeliarzowi emmeramskiemu nie poświęcono u nas
osobnego opracowania. Artykuł ks. Feliksa Grygle-
wicza, poddający analizie tekst Kodeksu, interesu-
jące nas problemy porusza marginalnie, niemniej
polemiczny charakter wstępnej jego części sygna-
lizuje konieczność podjęcia raz jeszcze tego cieka-
wego tematu i zwrócenia uwagi nie tylko na ogólnie

cią Woltmanna, którego materiały zostały powierzone Mauryce-
mu Thausingowi, rezultat tych badań został opublikowany do-
piero w 10 lat później. Ostateczna redakcja monografii Kodeksu
znacznie jednak odbiega od poglądów Woltmanna). — M.
Thausing, K. Rieger, Das Euangeliarium Heinrich V in der
Krakauer Schlosskathedrale (Mitteilungen der K. K. Zentral-
-Kommission zur Erforschung und Erhaltung der Kunst-und
historischen Denkmale, N. F. XIII, Wien 1887, s. 1-13).
Recenzja tej pracy zob. M. Sokołowski, Recenzje i Spra-
wozdania (Kwartalnik Historyczny, I, 1887, s. 594). — Swa-
rzenski, o.c, s. 179-180. — M. Kemmerich, Malerische
Portrdts aus dem deutschen Mittelalter von achten bis etwa zur
Mitte des dreizehnten Jahrhunderts (Repertorium fur Kunst-
wissenschaft XXIX, 1906, s. 35). — Buberl, o.c, s. 52. —

H. Lehner, Geska skola malirska Xlv., III, Praha*L907, s. 48. —
S. Krzyżanowski, Specimina Paleographica, Kraków 1913,
s. 5, tabl. 2. — W. Podlacha, Historia malarstwa w Polsce,

I, Lwów 1924, s. 8-10. — F. Kopera, Dzieje malarstwa w Polsce,
I: Średniowieczne malarstwo w Polsce, Kraków 1925, s. 8-11. —
P. E. Schramm, Die deutschen Kaiser und Kónige in Bildern
ihrer Zeit: 751-1152, Berlin 1928, s. 214. — J. Próchno,
Das Schreiber und Dedikationsbild in der deutschen Buchmalerei, I:
Bis zum Ende des 11. Jahrhunderts (800-1100), Leipzig u. Berlin
1929, s. 95-96. — M. Jarosławiecka-Gąsiorowska,
Evangeliaire de Saint Emmeran; Ecole de Ratisbonne XIe siecle
(Bulletin de la Societe Franęaise de teproduction de manuscrits
a peintures XVIII, 1934, s. 192-198). — W. Pin der, Vom
Wesen und Werden deutscher Formen, Leipzig 1940, s. 185-
199. — W. Semkowicz, Paleografia łacińska, Kraków 1951,.
s. 311-312. — A. Bochnak, J. Pagaczewski, Polskie rze-
miosło artystyczne wieków średnich, Kraków 1959, s. 11. —
T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa, 2. wyd., Kraków 1959,
s. 70; 3. wyd., Kraków 1964, s. 71-72; 4. wyd., Kraków
1971, s. 53. — tenże [w:] Historia sztuki polskiej, I: Sztuka
średniowieczna, 1. wyd., Kraków 1962, s. 117; 2. wyd., Kra-
ków 1965, s. 135. — P. E. Schramm, F. Miitherich,
Denkmale der deutschen Kónige und Kaiser, Munchen 1962,
s. 170, 470. — F. Gryglewicz, Emmeramski Kodeks Ewan-
gelii (Roczniki Teologiczno-Kanoniczne Tow. Nauk. KUL,

dotąd dyskutowane kwestie związane z datowaniem,
ale i na treści miniatur.

Kodeks emmeramski zawiera cztery Ewangelie
poprzedzone dedykacjami Ojców Kościoła i Ka-
nonami Zgodności a zakończone Capitulare evange-
liorum5. Tekst rękopisu zdobią skromne a piękne
inicjały roślinne i zwierzęce oraz kilkanaście mi-
niatur. Porządek kolejnych tekstów i ilustracji, na-
leżących do wyposażenia manuskryptu, jest nastę-
pujący:

pag. 1 — całostronicowa miniatura — władca sie-
dzący na tronie;

pag. 2 — całostronicowa miniatura — pod arka-
dami, w kondygnacji górnej stoją archanioło-
wie: Gabriel, Michał i Rafał; w kondygnacji dol-
nej śś.: Grzegorz, Hieronim i Mikołaj;

IX, 1962, z. 1, s. 11-39). — A. Karłowska-Kamzowa,
hasło „Kodeks emmeramski" [w:] Słownik Starożytności
Słowiańskich, II, cz. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964,
s. 436. — M. Schapiro, The Parma Ildefonsus. A Roma-
nesąue Iłłuminated Manuscript from Cluny and Rełated Works,
New York 1964, s. 21, 23, 24-25, 129. — H. Kóllner,
Eine wiedergefundene Handschrift aus Muri. Berlin M.S
Theol. lat. 4° 199 [w:] Studien zur Buchmalerei und Gold-
schmiedekunst des Mittelalters. Festschrift fur Karl Usener
zum 60. Geburtstag am 19 August 1965, Marburg an der Lahn
1967, s. 311-312.

4 Z Henrykiem IV wiąże Ewangeliarz Dobrowolski
w trzech kolejnych wydaniach Sztuki Krakowa i w rozdziale
o malarstwie romańskim w 1. wyd. Historii sztuki polskiej. Jako
„Ewangeliarz Henryka V" wymieniają Kodeks: Karłowska-
-Kamzowa o.c, Bochnak i Pagaczewski o.c, Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, IV: Miasto Kraków, cz. I: Wawel, Warszawa
1965, s. 133-134 (inwentarz Biblioteki Kapitulnej opracowany
przez K. Żurowską) oraz Dobrowolski w 2. wyd. Historii
sztuki polskiej i w 4. wyd. Sztuki Krakowa. Warto tutaj przy-
pomnieć wzmianki o Ewangeliarzu w książce Schapira, o.c,
z r. 1964 i w artykule Kóllnera, o.c, z r. 1967, gdzie Ko-
deks emmeramski raz jeszcze nazwany został „Ewangeliarzem
Henryka IV" oraz uwagi M. Walickiego opublikowane już
po oddaniu niniejszego artykułu do druku w I tomie Dzie-
jów Sztuki Polskiej {Sztuka polska przedromańska i ro-
mańska do schyłku XIII wieku, Warszawa 1972, cz. 1, s.
255-256, cz. 2, s. 714).

5 W kanonach Kodeksu emmeramskiego użyto, najpopular-
niejszej w średniowieczu, tzw. II redakcji kanonów, czyli
mniejszego ciągu łacińskiego rozpisującego 10 zestawionych
przez Euzebiusza z Cezarei tablic konkordancyjnych na dwu-
nastu stronicach (ciąg mniejszy stosował rozpisywanie kano-
nów na szesnastu stronach — por. C. Nordenfalk, Die
spdtantiken Kanonentafeln, Góteborg 1938, s. 47). Tabelowo
zgrupowaną część konkordancji poprzedza epicki prolog
składający się z dwu listów dedykacyjnych św. Hieronima do
papieża Damazego oraz listu Euzebiusza do Carpianusa.
Św. Hieronim w swoich listach wyjaśniał zastosowanie oraz

6