DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: "Współodkupienie" i "Zaślubiny": Przedstawienia we wnętrzu szafy krakowskiego retabulum Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0046
Śmierci Marii z 2. poł. XIV w., skłonność do róż-
nicowania póz uczniów. Dotąd uszeregowani izo-
kefalicznie za łożem, poczynają rozsypywać się w
grupy. Grupy te, w stosunku do łoża, tworzą ro-
dzaj struktury ramowej. Przemiany te zmierzają
w kierunku rodzajowości, jak na tablicy w Brnie
(Moravska galerie, ok. r. 1390), gdzie w dolnej
części obrazu umieszczono dwie grupy czytają-
cych księgi apostołów (ryc. 16). Tak wykształcają
się motywy poboczne w obrębie tego ujęcia Dor-
mitio 40.
Bardziej konserwatywne od miniatury wysze-
hradzkiej wydaje się przedstawienie rzeźbiarskie
z dolnej części tympanonu południowego portalu
kościoła Mariackiego (Macieja) w Budzie. Wyko-
nane zostało ono ok. r. 1370, jak sądził Gere-
vich, przez warsztat kamieniarski Mistrza Janosa,
zatrudniony na zamku41. W środku tej strefy
tympanonu wyobrażono modlącą się przy klęcz-
niku Marię. Po obu Jej stronach klęczy dwunastu
apostołów. Nad apostołami po lewej umieszczo-
ne jest łoże. Pewna samodzielność ikonografii te-
go przedstawienia wynikła, zdaniem Gyóngyi
Tórók, z trudności oddania w rzeźbie trzech pla-
nów przestrzennych (Maria—łoże—apostołowie).
Nie mogąc przejąć swobodniejszej, malarskiej kon-
cepcji kompozycji, skupia się artysta na realisty-
cznym odtwarzaniu szczegółów (łoże z przykry-
ciem i poduszkami, klęcznik z książkami). Ade-
kwatność do poprzedniego przykładu malarskiego
leży tu więc, jak widzimy, wyłącznie w przed-
stawieniu Marii jako klęczącej w akcie Ostatniej
Modlitwy (ryc. 8).
Dzięki kulturalno-politycznym związkom
Czech z Zakonem Niemieckim nowy typ (ikono-
grafii Dormitio Mariae pojawia się na obszarze
Prus już ok. 1380—1390 r. Reprezentuje go jed-
na z tablic retabulum w pałacu biskupim we
Fromborku 42. Przedstawienie to stanowi kolejny
etap w procesie rozwoju wschodniego typu Za-
śnięcia. Maria jest wprawdzie nadal oddzielona od
apostołów szerokością łoża, nadal też grupa Leva-
tio animae pojawia się na osi pionowej kompo-
zycji, jednak wyodrębniony klęcznik akcentuje
już mocno czynność modlenia się Marii, a ciało
40 A. S t a n g e, Die Zeit von 1350 bis 1400, Berlin
1936 (Deutsche Malerei der Gotik, II), s. 40, il. 32; A.
Matejce k, J. Peśina, Czech Gothic Painting 1350—
1450, Praha 1950, nr kat. 158, s. 54, il. 84; t 6 r ó k, o. c,
s. 152. Par. też przyp. 33.
41 L. G e r e v i c h, The Art of Buda and Fest in
the Middle Ages, Budapest 1971, s. 38 i 72, il. XLIV/H4;
t o r 6 k, q. c, s. 159 i n., il. 11—.13.
42 Stange, Siidwestdeutschland..., s. 84—85, il. 100;
Holzherr, o. c, s. 109—110; t 6 r 6 k, o. c, s. 157—
158, il. 8.
8. Portal południowy kościoła Mariackiego (Macieja)
w Budzie, ok. 1370 (wg L. Gerevicha)
9. Śmierć Marii, Norymberga, Germanisches National-
museum, ok. 1410 (wg A. Matejfika i J. Peśiny)
40
nicowania póz uczniów. Dotąd uszeregowani izo-
kefalicznie za łożem, poczynają rozsypywać się w
grupy. Grupy te, w stosunku do łoża, tworzą ro-
dzaj struktury ramowej. Przemiany te zmierzają
w kierunku rodzajowości, jak na tablicy w Brnie
(Moravska galerie, ok. r. 1390), gdzie w dolnej
części obrazu umieszczono dwie grupy czytają-
cych księgi apostołów (ryc. 16). Tak wykształcają
się motywy poboczne w obrębie tego ujęcia Dor-
mitio 40.
Bardziej konserwatywne od miniatury wysze-
hradzkiej wydaje się przedstawienie rzeźbiarskie
z dolnej części tympanonu południowego portalu
kościoła Mariackiego (Macieja) w Budzie. Wyko-
nane zostało ono ok. r. 1370, jak sądził Gere-
vich, przez warsztat kamieniarski Mistrza Janosa,
zatrudniony na zamku41. W środku tej strefy
tympanonu wyobrażono modlącą się przy klęcz-
niku Marię. Po obu Jej stronach klęczy dwunastu
apostołów. Nad apostołami po lewej umieszczo-
ne jest łoże. Pewna samodzielność ikonografii te-
go przedstawienia wynikła, zdaniem Gyóngyi
Tórók, z trudności oddania w rzeźbie trzech pla-
nów przestrzennych (Maria—łoże—apostołowie).
Nie mogąc przejąć swobodniejszej, malarskiej kon-
cepcji kompozycji, skupia się artysta na realisty-
cznym odtwarzaniu szczegółów (łoże z przykry-
ciem i poduszkami, klęcznik z książkami). Ade-
kwatność do poprzedniego przykładu malarskiego
leży tu więc, jak widzimy, wyłącznie w przed-
stawieniu Marii jako klęczącej w akcie Ostatniej
Modlitwy (ryc. 8).
Dzięki kulturalno-politycznym związkom
Czech z Zakonem Niemieckim nowy typ (ikono-
grafii Dormitio Mariae pojawia się na obszarze
Prus już ok. 1380—1390 r. Reprezentuje go jed-
na z tablic retabulum w pałacu biskupim we
Fromborku 42. Przedstawienie to stanowi kolejny
etap w procesie rozwoju wschodniego typu Za-
śnięcia. Maria jest wprawdzie nadal oddzielona od
apostołów szerokością łoża, nadal też grupa Leva-
tio animae pojawia się na osi pionowej kompo-
zycji, jednak wyodrębniony klęcznik akcentuje
już mocno czynność modlenia się Marii, a ciało
40 A. S t a n g e, Die Zeit von 1350 bis 1400, Berlin
1936 (Deutsche Malerei der Gotik, II), s. 40, il. 32; A.
Matejce k, J. Peśina, Czech Gothic Painting 1350—
1450, Praha 1950, nr kat. 158, s. 54, il. 84; t 6 r ó k, o. c,
s. 152. Par. też przyp. 33.
41 L. G e r e v i c h, The Art of Buda and Fest in
the Middle Ages, Budapest 1971, s. 38 i 72, il. XLIV/H4;
t o r 6 k, q. c, s. 159 i n., il. 11—.13.
42 Stange, Siidwestdeutschland..., s. 84—85, il. 100;
Holzherr, o. c, s. 109—110; t 6 r 6 k, o. c, s. 157—
158, il. 8.
8. Portal południowy kościoła Mariackiego (Macieja)
w Budzie, ok. 1370 (wg L. Gerevicha)
9. Śmierć Marii, Norymberga, Germanisches National-
museum, ok. 1410 (wg A. Matejfika i J. Peśiny)
40