DOI article:
Małkiewicz, Adam: Józef Lepiarczyk (1917 - 1985)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0160
okazji innych zajęć: katalog zabytków dawnego
powiatu krakowskiego był ubocznym efektem Je-
go działalności w Urzędzie Konserwatorskim 9, ka-
talog zabytków kościoła Mariackiego powstał nie-
jako na marginesie pracy magisterskiej 10; jedy-
nie inwentaryzacja dawnego powiatu rybnickiego
była wyrazem sentymentu dla stron rodzinnych 11.
Jako badacz poświęcił się Józef Lepiąrczyk
niemal wyłącznie historii polskiej architektury,
w tym przede wszystkim architektury Krakowa
i Śląska. Nie był jednak wąskim specjalistą; pe-
netracją naukową ogarnął wszystkie epoki — od
romanizmu po schyłek XIX stulecia, choć szcze-
gólnie bliski był Mu barok, zwłaszcza pełny i
późny, a także dziewiętnastowieczny historyzm.
0 średniowieczu pisał niewiele — i to wyłącznie
we wczesnej fazie swej działalności, jednak Jego
syntetyczne ujęcie dziejów architektury przedro-
mańskiej i romańskiej w Polsce, choć nie po-
przedzone własnymi badaniami szczegółowymi,
jest jednym z lepszych fragmentów tzw. ,,kra-
kowskiego” podręcznika 12, a monografia kościoła
Mariackiego może służyć za wzór umiejętnej ana-
lizy formy materialnej i artystycznej obiektu, pro-
wadzącej do odtworzenia dziejów jego powsta-
nia i przemian 13. Artykuł o urbanistyce Krako-
wa stawia Autora wśród pionierów badań nad
średniowieczną urbanistyką w Polsce 14. Tylko
s. 479—499); T. Dobrowolski, Sztuka polska od cza-
sóio najdawniejszych do ostatnich, Kraków 1974, s. 693—
721.
9 Powiat krakowski, Warszawa 1951, Katalog Zabyt-
ków Sztuki w Polsce, I: Województwo krakowskie, pod
red. J. S z a b 1 o w s k i e g o, z. 6; toż samo [w:] Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce, I: Województwo krakowskie,
pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa 1953, s. 145—
—'193.
10 Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzięcia
NPMarii (Mariacki) [w:] Katalog Zabytków Sztuki w
Polsce, IV: Miasto Kraków. Cz. II: Kościoły i klasztory
Śródmieścia, pod red. A. Bochnaka i J. Samka,
1, Warszawa 1971, s. 1—15, 163—168.
11 Powiat rybnicki, Warszawa 1964, Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, VI: Województwo katowickie, pod red.
I. Rejduch-Samkowej i J. Samka, z. 11.
12 Architektura [przedromuńska ii romańska] [w:] Hi-
storia sztuki polskiej, I, s. 47—81 (2. wyd.: 1965, s. 64—
9b). W tymże tomie podręcznika J. Lepiarczyk opubli-
kował też Wstęp do sztuki przedromańskiiej i romań-
skiej (s. 3)3—42; w 2. wyd. s. 43—51).
13 Zob. przyp. 1.
14 Urbanistyczny rozwój Krakowa w średniowieczu
(XI—XV w.) [w:] S. Piekarczyk i J, Lepiarczyk,
Średniowieczny Kraków. Rozwój społeczno-gospodarczy
1 urbanistyczny miasta, Kraków 1951, s. 45—67.
10 Znaczenie Krakowa dla sztuki renesansu w Pol-
sce [w:] Krakowskie Odrodzenie, Kraków 1954, s. 125_
—167.
Alt), kuł o attyce kamienicy Bonerowskiej zob.
wyjątkowo pisał o renesansie 15, którego spokojna
harmonia obca była Jego estetyce. Znacznie bliż-
sze Jego wrażliwości były formalne skompliko-
wania manieryzmu, choć i o nim jedynie spora-
dycznie wypowiadał się na piśmie16. Rzadko rów-
nież pisał o wczesnej, wazowskiej fazie architek-
tury barokowej 17, do problematyki pełnego i póź-
nego baroku powracał natomiast wielokrotnie, po-
czynając od w sp ó ła utorsit w a podręcznikowego uję-
cia dziejów polskiej architektury z lat 1650—
—1764 18.
Najchętniej zajmował się pojedynczymi bu-
dowlami, choć pełna i wszechstronna monografia
mauzoleum Piastów w Legnicy stanowi wyjątek
w jego dorobku 19, częściej bowiem publikował
oparte na badaniach archiwalnych opracowania
dziejów powstania danego obiektu (krakowska
Skałka, barokizacja katedry wawelskiej) 20, naj-
częściej zaś przyczynki rekonstruujące pierwotny
wygląd (kościoły w Kobyłce i misjonarzy w Kra-
kowie) 21 lub wyjaśniające genezę budowli (ko-
ścioły w Młodzawach i wizytek w Warszawie, pa-
łac w Wolborzu) 22. Rzadziej opracowywał mono-
grafie barokowych architektów, choć właśnie ar-
tystyczna biografia Placidiego stanowi jedno z
najwyższych osiągnięć w Jego dorobku23; oprócz
paru biogramów, zamieszczonych w Polskim Sło-
wniku Biograficznym 24, do tego typu opracowań
przyp. 7. Interesująca interpretacja pałacu biskupiego w
Kielcach jako dzieła architektury manierystycznej niie
została opublikowana.
17 Arsenał Władysława IV w Krakowie (Arsenał, I,
1958), s. 25—35.
18 [Wspólnie z M. Morelo wskim i Z. Rew-
s k i m] Architektura reprezentacyjna i sakralna [w:]
Sztuka polska czasów nowożytnych, cz. II, s. 16—42.
19 Legnickie „Monumentum Piasteum” [w:] Szkice
Legnickie, I, Wrocław 1962, s. 99—411.
20 Wiadomości źródłowe do dziejów budowy i urzą-
dzenia barokowego kościoła Na Skałce w Krakowie (Ro-
cznik Krakowski, XXXV, 1961), s. 41—156; [Wspólnie z
B. Przybyszewskim] Katedra na Wawelu w XVIII
wieku. Zmiany jej wyglądu architektonicznego i urzą-
dzenia artystycznego (praca złożona do druku w Studiach
do Dziejów Wawelu).
21 Kilka uwag w sprawie pierwotnego wyglądu póź-
nobarokowego kościoła w Kobyłce koło Warszawy (Folia
Histordae Artium, XVII, li9®l), s. 121—132; W sprawie fa-
sady późnobarokowego kościoła misjonarzy w Krakowie
(Rocznik Krakowski, LII, 1986), s. 47—60.
22 W sprawie fasady późnobarokowego kościoła pa-
rafialnego w Młodzawach (Zeszyty Naukowe UJ. Prace
z Historii Sztuki, V. 1967), s. 117—120; Kilka uwag o ko-
ściele wizytek w Warszawie (1727—1761) (Biuletyn Hi-
storii,i Sztuki, XXI, 1959), s. 390—392; [głos w dyskusji o
palladiańskich galeriach w Wolborzu] (Biuletyn Historii
Sztuki, XXI, 1959), s. 131.
23 Zob. przyp. 2.
2-1 M. in. biogramy Michała Kleina, Franciszka Igna-
152
powiatu krakowskiego był ubocznym efektem Je-
go działalności w Urzędzie Konserwatorskim 9, ka-
talog zabytków kościoła Mariackiego powstał nie-
jako na marginesie pracy magisterskiej 10; jedy-
nie inwentaryzacja dawnego powiatu rybnickiego
była wyrazem sentymentu dla stron rodzinnych 11.
Jako badacz poświęcił się Józef Lepiąrczyk
niemal wyłącznie historii polskiej architektury,
w tym przede wszystkim architektury Krakowa
i Śląska. Nie był jednak wąskim specjalistą; pe-
netracją naukową ogarnął wszystkie epoki — od
romanizmu po schyłek XIX stulecia, choć szcze-
gólnie bliski był Mu barok, zwłaszcza pełny i
późny, a także dziewiętnastowieczny historyzm.
0 średniowieczu pisał niewiele — i to wyłącznie
we wczesnej fazie swej działalności, jednak Jego
syntetyczne ujęcie dziejów architektury przedro-
mańskiej i romańskiej w Polsce, choć nie po-
przedzone własnymi badaniami szczegółowymi,
jest jednym z lepszych fragmentów tzw. ,,kra-
kowskiego” podręcznika 12, a monografia kościoła
Mariackiego może służyć za wzór umiejętnej ana-
lizy formy materialnej i artystycznej obiektu, pro-
wadzącej do odtworzenia dziejów jego powsta-
nia i przemian 13. Artykuł o urbanistyce Krako-
wa stawia Autora wśród pionierów badań nad
średniowieczną urbanistyką w Polsce 14. Tylko
s. 479—499); T. Dobrowolski, Sztuka polska od cza-
sóio najdawniejszych do ostatnich, Kraków 1974, s. 693—
721.
9 Powiat krakowski, Warszawa 1951, Katalog Zabyt-
ków Sztuki w Polsce, I: Województwo krakowskie, pod
red. J. S z a b 1 o w s k i e g o, z. 6; toż samo [w:] Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce, I: Województwo krakowskie,
pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa 1953, s. 145—
—'193.
10 Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzięcia
NPMarii (Mariacki) [w:] Katalog Zabytków Sztuki w
Polsce, IV: Miasto Kraków. Cz. II: Kościoły i klasztory
Śródmieścia, pod red. A. Bochnaka i J. Samka,
1, Warszawa 1971, s. 1—15, 163—168.
11 Powiat rybnicki, Warszawa 1964, Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, VI: Województwo katowickie, pod red.
I. Rejduch-Samkowej i J. Samka, z. 11.
12 Architektura [przedromuńska ii romańska] [w:] Hi-
storia sztuki polskiej, I, s. 47—81 (2. wyd.: 1965, s. 64—
9b). W tymże tomie podręcznika J. Lepiarczyk opubli-
kował też Wstęp do sztuki przedromańskiiej i romań-
skiej (s. 3)3—42; w 2. wyd. s. 43—51).
13 Zob. przyp. 1.
14 Urbanistyczny rozwój Krakowa w średniowieczu
(XI—XV w.) [w:] S. Piekarczyk i J, Lepiarczyk,
Średniowieczny Kraków. Rozwój społeczno-gospodarczy
1 urbanistyczny miasta, Kraków 1951, s. 45—67.
10 Znaczenie Krakowa dla sztuki renesansu w Pol-
sce [w:] Krakowskie Odrodzenie, Kraków 1954, s. 125_
—167.
Alt), kuł o attyce kamienicy Bonerowskiej zob.
wyjątkowo pisał o renesansie 15, którego spokojna
harmonia obca była Jego estetyce. Znacznie bliż-
sze Jego wrażliwości były formalne skompliko-
wania manieryzmu, choć i o nim jedynie spora-
dycznie wypowiadał się na piśmie16. Rzadko rów-
nież pisał o wczesnej, wazowskiej fazie architek-
tury barokowej 17, do problematyki pełnego i póź-
nego baroku powracał natomiast wielokrotnie, po-
czynając od w sp ó ła utorsit w a podręcznikowego uję-
cia dziejów polskiej architektury z lat 1650—
—1764 18.
Najchętniej zajmował się pojedynczymi bu-
dowlami, choć pełna i wszechstronna monografia
mauzoleum Piastów w Legnicy stanowi wyjątek
w jego dorobku 19, częściej bowiem publikował
oparte na badaniach archiwalnych opracowania
dziejów powstania danego obiektu (krakowska
Skałka, barokizacja katedry wawelskiej) 20, naj-
częściej zaś przyczynki rekonstruujące pierwotny
wygląd (kościoły w Kobyłce i misjonarzy w Kra-
kowie) 21 lub wyjaśniające genezę budowli (ko-
ścioły w Młodzawach i wizytek w Warszawie, pa-
łac w Wolborzu) 22. Rzadziej opracowywał mono-
grafie barokowych architektów, choć właśnie ar-
tystyczna biografia Placidiego stanowi jedno z
najwyższych osiągnięć w Jego dorobku23; oprócz
paru biogramów, zamieszczonych w Polskim Sło-
wniku Biograficznym 24, do tego typu opracowań
przyp. 7. Interesująca interpretacja pałacu biskupiego w
Kielcach jako dzieła architektury manierystycznej niie
została opublikowana.
17 Arsenał Władysława IV w Krakowie (Arsenał, I,
1958), s. 25—35.
18 [Wspólnie z M. Morelo wskim i Z. Rew-
s k i m] Architektura reprezentacyjna i sakralna [w:]
Sztuka polska czasów nowożytnych, cz. II, s. 16—42.
19 Legnickie „Monumentum Piasteum” [w:] Szkice
Legnickie, I, Wrocław 1962, s. 99—411.
20 Wiadomości źródłowe do dziejów budowy i urzą-
dzenia barokowego kościoła Na Skałce w Krakowie (Ro-
cznik Krakowski, XXXV, 1961), s. 41—156; [Wspólnie z
B. Przybyszewskim] Katedra na Wawelu w XVIII
wieku. Zmiany jej wyglądu architektonicznego i urzą-
dzenia artystycznego (praca złożona do druku w Studiach
do Dziejów Wawelu).
21 Kilka uwag w sprawie pierwotnego wyglądu póź-
nobarokowego kościoła w Kobyłce koło Warszawy (Folia
Histordae Artium, XVII, li9®l), s. 121—132; W sprawie fa-
sady późnobarokowego kościoła misjonarzy w Krakowie
(Rocznik Krakowski, LII, 1986), s. 47—60.
22 W sprawie fasady późnobarokowego kościoła pa-
rafialnego w Młodzawach (Zeszyty Naukowe UJ. Prace
z Historii Sztuki, V. 1967), s. 117—120; Kilka uwag o ko-
ściele wizytek w Warszawie (1727—1761) (Biuletyn Hi-
storii,i Sztuki, XXI, 1959), s. 390—392; [głos w dyskusji o
palladiańskich galeriach w Wolborzu] (Biuletyn Historii
Sztuki, XXI, 1959), s. 131.
23 Zob. przyp. 2.
2-1 M. in. biogramy Michała Kleina, Franciszka Igna-
152