DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Józef Lepiarczyk (1917 - 1985)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0161
należy artykuł o wczesnej działalności Sebastiana
Sierakowskiego25. Mniej charakterystyczne dla
pisarstwa Józefa Lepiarczyka są Jego zwięzłe ar-
tykuły problemowe o przemianach śląskiej archi-
tektury późnoibaroikowej i o związkach polsko-
-francuskich 26. Wyjątkowo architektury klasycy-
stycznej dotyczy monografia Sebastiana Sierako-
wskiego 27.
W stosunku do swej głębokiej znajomości i
świetnego rozumienia architektury drugiej poło-
wy w. XIX niewiele poświęcił jej opracowań: mo-
nografię budynku Muzeum Czartoryskich w Kra-
kowie, studium porównawcze urbanistyki euro-
pejskiej, wreszcie parę przygodnych wypowie-
dzi 28. Artykuł o miejskich ogrodach i parkach
w Krakowie wyprzedził podjęcie tego tematu
przez historyków architektury i urbanistyki29.
O zakresie i charakterze dorobku naukowego
Józefa Lepiarczyka decydowały zarówno typ Je-
go uzdolnień i rodzaj zainteresowań, jak i forma-
cja metodologiczna uzyskana w czasie studiów
uniwersyteckich. Odznaczał się On wyjątkową
wrażliwością na formę artystyczną; szczególnie
mocno, a zarazem spontanicznie, w sposób bezpo-
średnio zmysłowy odczuwał bryłę i przestrzeń,
toteż zwłaszcza architektura — obok umiłowanej
muzyki — była dlań źródłem szczególnych do-
znań. Ale równocześnie wielka spostrzegawczość,
umiejętność analitycznego patrzenia, wreszcie za-
interesowanie historią i dobre w tym zakresie
przygotowanie pozwalały Mu wyjść poza samą
kontemplację dzieła sztuki i przyjąć wobec niego
obiektywną postawę badacza. Uczeń Adama Bo-
chnaka, kontynuatora tradycja Juliana Pagaczew-
skiego, sam łatwo włączył się w jej nurt.
Wierzył w autonomię sztuki, a jej istotę do-
strzegał w wizualnej formie dzieła. Punktem wyj-
ścia w badaniach było więc dla Niego samo dzie-
ło sztuki, poddawane analizie filologiczino-history-
cznej i formalno-stylowej; dlatego tak chętnie
studia swoje poświęcał jednej budowli lub twór-
cego ii Jana Piotra MoKtorów i Franciszka Placidiego w
Polskim Słowniku Biograficznym oraz G. M. Bernardo-
niiego w Dizionario biografico degli italiani, IX, 1968, s.
316. Dla wiedzy o barokowej kulturze artystycznej Kra-
kowa ważny jest napisany wspólnie z Z. Gajdą biogram
ks. J. A. Łopackiego w Polskim Słowniku Biograficz-
nym.
25 Zob. przypis 3.
26 Kilka uwag w sprawie rozwoju architektury póź-
nobarokowęj na Śląsku [w:] Rokoko. Studia nad sztuką
1. połowy XVIII w., Warszawa 1970., \s. 107—118; Zwią-
zki polsko-francuskie w architekturze 1. poł. XVIII w.
[w:] Sztuka 1. poł. XVIII wieku, Warszawa 1981, s. 81—
—94,
czości jednego architekta. Te zabiegi badawcze w
połączeniu z analizą źródeł pisanych zawsze zmie-
rzały do ustalenia konkretnych faktów history-
czno-artystyczinych: rekonstrukcji pierwotnych
wyglądów, odtworzenia etapów powstawania dzie-
ła, weryfikacji atrybucji. Takie założenia badaw-
cze może najpełniej ilustruje monografia Fran-
cesca Placidiego, w której, korygując niekiedy
wprost fantastyczne opinie swych poprzedników,
w sposób logicznie spójny odtworzył Profesor Le-
piairczyk artystyczne oeuvre architekta, trafnie
przy tym ukazując genezę i ewolucję jego sztuki.
Architekturę polską widział jako komponentę eu-
ropejskiej, toteż zawsze rozpatrywał ją w szer-
szym kontekście zjawisk artystycznych całego
kontynentu. Szczególnie bliska była Mu sztuka
wielkich stolic europejskich: Rzymu, Paryża, Pra-
gi, Wiednia, ona też stanowiła dlań zasadniczy
układ odniesień dla badanych zjawisk lokalnych.
Choć w dziele sztuki interesowała Go niemal
wyłącznie forma, a zamiłowanie do konkretu po-
wstrzymywało Go od -—- Jego zdaniem — mało
sprawdzalnych spekulacji, doskonale potrafił, gdy
taką problematykę nasuwało badane dzieło, wni-
kliwie interpretować jego treści ideowe. Wzor-
cowym przykładem wszechstronnej analizy i ca-
łościowej interpretacji budowli stanowiącej baro-
kowe Gesamtkunstwerk może być praca o legni-
ckim mauzoleum Piastów. Pewna wstrzemięźli-
wość badawcza — przejawiająca się już w for-
mułowaniu tytułów prac, jakże często zaczynają-
cych się od skromnych słów „Kilka uwag o...” i
zwykle zapowiadających mniej, niż przynosiła
treść opatrzonych nimi tekstów — spowodowała,
że drukowane wersje rozpraw ukazywały tylko
fragment przemyśleń Autora. Również traktowa-
ny jako całość publikowany dorobek Józefa Le-
piarczyka stanowi zaledwie przybliżone odbicie
Jego wszechstronnej wiedzy i rzadkiej erudycji.
Profesor Lepiarczyk był urodzonym dydakty-
kiem, przez naturę obdarzonym łatwością słowa
27 Zob. przypis 3.
28 Dzieje budowy Muzeum Czartoryskich w Krakowie
(Rozprawy -i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Kra-
kowie, III, 1953 [1964]), s. 1791—217; Z problematyki kom-
pozycji urbanistycznej 2. poł. XIX wieku. (Paryż i Wie-
deń) [w:] Sztuka 2. połowy XIX wieku, Warszawa
1973, s. 37—49; [Głos w dyskusji] [w:] Problemy archi-
tektury najnowszej (1850—1939), Warszawa 1970, s. 91>—
—93 i 98—10(0 (Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Za-
bytków, seria B, T. XXIX). O krakowskich Sukienni-
cach zob. przypis 5.
29 O krakowskich ogrodach i parkach [w:] Zieleń
Krakowa, Kraków 1955, s. 23—40.
153
Sierakowskiego25. Mniej charakterystyczne dla
pisarstwa Józefa Lepiarczyka są Jego zwięzłe ar-
tykuły problemowe o przemianach śląskiej archi-
tektury późnoibaroikowej i o związkach polsko-
-francuskich 26. Wyjątkowo architektury klasycy-
stycznej dotyczy monografia Sebastiana Sierako-
wskiego 27.
W stosunku do swej głębokiej znajomości i
świetnego rozumienia architektury drugiej poło-
wy w. XIX niewiele poświęcił jej opracowań: mo-
nografię budynku Muzeum Czartoryskich w Kra-
kowie, studium porównawcze urbanistyki euro-
pejskiej, wreszcie parę przygodnych wypowie-
dzi 28. Artykuł o miejskich ogrodach i parkach
w Krakowie wyprzedził podjęcie tego tematu
przez historyków architektury i urbanistyki29.
O zakresie i charakterze dorobku naukowego
Józefa Lepiarczyka decydowały zarówno typ Je-
go uzdolnień i rodzaj zainteresowań, jak i forma-
cja metodologiczna uzyskana w czasie studiów
uniwersyteckich. Odznaczał się On wyjątkową
wrażliwością na formę artystyczną; szczególnie
mocno, a zarazem spontanicznie, w sposób bezpo-
średnio zmysłowy odczuwał bryłę i przestrzeń,
toteż zwłaszcza architektura — obok umiłowanej
muzyki — była dlań źródłem szczególnych do-
znań. Ale równocześnie wielka spostrzegawczość,
umiejętność analitycznego patrzenia, wreszcie za-
interesowanie historią i dobre w tym zakresie
przygotowanie pozwalały Mu wyjść poza samą
kontemplację dzieła sztuki i przyjąć wobec niego
obiektywną postawę badacza. Uczeń Adama Bo-
chnaka, kontynuatora tradycja Juliana Pagaczew-
skiego, sam łatwo włączył się w jej nurt.
Wierzył w autonomię sztuki, a jej istotę do-
strzegał w wizualnej formie dzieła. Punktem wyj-
ścia w badaniach było więc dla Niego samo dzie-
ło sztuki, poddawane analizie filologiczino-history-
cznej i formalno-stylowej; dlatego tak chętnie
studia swoje poświęcał jednej budowli lub twór-
cego ii Jana Piotra MoKtorów i Franciszka Placidiego w
Polskim Słowniku Biograficznym oraz G. M. Bernardo-
niiego w Dizionario biografico degli italiani, IX, 1968, s.
316. Dla wiedzy o barokowej kulturze artystycznej Kra-
kowa ważny jest napisany wspólnie z Z. Gajdą biogram
ks. J. A. Łopackiego w Polskim Słowniku Biograficz-
nym.
25 Zob. przypis 3.
26 Kilka uwag w sprawie rozwoju architektury póź-
nobarokowęj na Śląsku [w:] Rokoko. Studia nad sztuką
1. połowy XVIII w., Warszawa 1970., \s. 107—118; Zwią-
zki polsko-francuskie w architekturze 1. poł. XVIII w.
[w:] Sztuka 1. poł. XVIII wieku, Warszawa 1981, s. 81—
—94,
czości jednego architekta. Te zabiegi badawcze w
połączeniu z analizą źródeł pisanych zawsze zmie-
rzały do ustalenia konkretnych faktów history-
czno-artystyczinych: rekonstrukcji pierwotnych
wyglądów, odtworzenia etapów powstawania dzie-
ła, weryfikacji atrybucji. Takie założenia badaw-
cze może najpełniej ilustruje monografia Fran-
cesca Placidiego, w której, korygując niekiedy
wprost fantastyczne opinie swych poprzedników,
w sposób logicznie spójny odtworzył Profesor Le-
piairczyk artystyczne oeuvre architekta, trafnie
przy tym ukazując genezę i ewolucję jego sztuki.
Architekturę polską widział jako komponentę eu-
ropejskiej, toteż zawsze rozpatrywał ją w szer-
szym kontekście zjawisk artystycznych całego
kontynentu. Szczególnie bliska była Mu sztuka
wielkich stolic europejskich: Rzymu, Paryża, Pra-
gi, Wiednia, ona też stanowiła dlań zasadniczy
układ odniesień dla badanych zjawisk lokalnych.
Choć w dziele sztuki interesowała Go niemal
wyłącznie forma, a zamiłowanie do konkretu po-
wstrzymywało Go od -—- Jego zdaniem — mało
sprawdzalnych spekulacji, doskonale potrafił, gdy
taką problematykę nasuwało badane dzieło, wni-
kliwie interpretować jego treści ideowe. Wzor-
cowym przykładem wszechstronnej analizy i ca-
łościowej interpretacji budowli stanowiącej baro-
kowe Gesamtkunstwerk może być praca o legni-
ckim mauzoleum Piastów. Pewna wstrzemięźli-
wość badawcza — przejawiająca się już w for-
mułowaniu tytułów prac, jakże często zaczynają-
cych się od skromnych słów „Kilka uwag o...” i
zwykle zapowiadających mniej, niż przynosiła
treść opatrzonych nimi tekstów — spowodowała,
że drukowane wersje rozpraw ukazywały tylko
fragment przemyśleń Autora. Również traktowa-
ny jako całość publikowany dorobek Józefa Le-
piarczyka stanowi zaledwie przybliżone odbicie
Jego wszechstronnej wiedzy i rzadkiej erudycji.
Profesor Lepiarczyk był urodzonym dydakty-
kiem, przez naturę obdarzonym łatwością słowa
27 Zob. przypis 3.
28 Dzieje budowy Muzeum Czartoryskich w Krakowie
(Rozprawy -i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Kra-
kowie, III, 1953 [1964]), s. 1791—217; Z problematyki kom-
pozycji urbanistycznej 2. poł. XIX wieku. (Paryż i Wie-
deń) [w:] Sztuka 2. połowy XIX wieku, Warszawa
1973, s. 37—49; [Głos w dyskusji] [w:] Problemy archi-
tektury najnowszej (1850—1939), Warszawa 1970, s. 91>—
—93 i 98—10(0 (Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Za-
bytków, seria B, T. XXIX). O krakowskich Sukienni-
cach zob. przypis 5.
29 O krakowskich ogrodach i parkach [w:] Zieleń
Krakowa, Kraków 1955, s. 23—40.
153