DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Krakowski, Piotr: Ekspresjonistyczna wizja świata: (Uwagi o wystawie malarstwa ekspresjonistycznego w Kunsthalle w Bielefeld)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0191
Folia Historiae Artium, T. XXIII (1987)
PL ISSN 0071-6723
EKSPRESJONISTYCZNA WIZJA ŚWIATA
(Uwagi o wystawie malarstwa eksipresjoinistyeznego; w Kuinsthalle w Bielefeld)
Sprawa niemieckiego ekspresjom izm u wielo-
krotnie była przez historyków sztuki rozważana i
analizowana. Starano się ukazać różne aspekty
tego kierunku, który przecież na początku nasze-
go stulecia odegrał tak ważną rolę w przełamy-
waniu dotychczasowych konwencji i kształtowa-
niu nowego obrazu sztuki najpierw europejskiej,
a później także światowej. Ale na ekspresj ornizm
nie można patrzeć tylko jak na zjawisko history-
czne, skończone. Jest to kierunek ciągle żywy i
raz po raz ukazuje się nam jego nowe oblicze.
Wystawa w Kunsthalle w Bielefeld (RFN), któ-
ra trwała od 16 listopada 1985 do 26 stycznia
1986, zdaje się jeszcze raz potwierdzać żywotność
ekspresjonizmu i uświadamia nam możliwość ko-
lejnego, twórczego zobaczenia tego kierunku. Bar-
dzo pomocny jest przy tym znakomicie opraco-
wany katalog, w którym, obok ogólnego wprowa-
dzenia w wystawę, pióra Ulricha Weisnera, ma-
my pięć interesujących artykułów: Jutty Hiilse-
wig-Johmen, Gerharda Leistnera, Rolanda Bothne-
ra i Guntera Kiippersa h
I tym razem chodziło o nowe, niekonwencjo-
nalne spojrzenie na ekspresjonizm. Organizatorzy
wystawy wyszli z założenia, że obrazy ekspresjo-
nistyczne, oglądane w muzeach od wielu dzie-
siątków lat, doprowadziły do tego, że publiczność
przyzwyczaiła się do nich i do ich bardzo powierz-
chownego i spłyconego odbioru. W tej chwili sztu-
ka niemieckich ekspresjonistów zaliczana jest do
,,klasyki” sztuki nowoczesnej i z reguły jest od-
czytywana pozytywnie i bezproblemowo, w jej
czysto estetycznych, naskórkowych, formalno-de-
koracyjnych kategoriach. Taka aprobująca, bez-
1 U. Weis ner, Vorwort — Dank; J. H ii 1 s e w i g-
-J o hnen, Gesichter wie von schwimmendem, Schaum —
Zum Menschenbild des Expressionismus; G. L e i s t n e r,
Die Grossstadt Berlin ais Krisenherd der Expressioni-
sten; J. Hiilsewig-Johnen, Seelenlandschaft — Zur
Natur dar stellung des Expressionismus; R. Bothner,
problemowa postawa prowadzi do z góry akcep-
tującej, pozbawionej dystansu identyfikacji z dzie-
łami, bez jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnie-
nia, bez żadnej sięgającej bardziej w istotę rze-
czy argumentacji. Ta czysto wzrokowa percepcja
twórczości ekspresjonistycznej, to opieranie się
wyłącznie na sile własnego, doraźnego odczucia,
musi budzić wątpliwości jeśli chodzi o właściwy
odbiór poszczególnych dzieł i nie stanowi dosta-
tecznej podstawy nawet dla oceny owej bezpo-
średnio przemawiającej do zmysłów struktury for-
m a lin o -ima 1 ar sk ie j.
Obrazy ekspresjonistyczne kryją w sobie wie-
le niespodzianek, zgotowanych dla widza, gdyż
na pozór mamią oko swoją intensywną barwno-
ścią, pozornym obiektywizmem, dosłownością for-
malną i tematyczną, dalej przez łatwy do przy-
jęcia stopień deformacji, idącej na karb emocjo-
nalnego zaangażowania twórcy, a jednocześnie
zbliżającej dzieło kompozycyjnie do pewnej do-
skonałości formalnej, pokrewnej już abstrakcji, nie
tracąc jednakże nigdy cech wyraźnej aluzyjnoś-
ci treściowej, łatwo przyswajalnej przedstawienio-
wości. Obrazy ekspresj onistyczne są zatem w pier-
wszej chwili dla widza bezpieczne w odbiorze;
dla wielu bowiem z jednej strony stanowią wy-
raz nowoczesności, ale nowoczesności „oswojo-
nej”, łatwej do zaakceptowania, niekłopotliwej, w
żadnym przypadku takiej, wobec której widz był-
by bezradny, która zawierałaby w sobie jakieś
komplikacje czy trudności.
Tego rodzaju spostrzeżenia odnieść można na-
wet do tych dzieł ekspresj onistycznych, które mo-
głyby się wydawać najbardziej prowokujące i
Die zweite Gesicht des Willens — Franz Marc; G. Kiip-
p e r s, Die Revolution des physikalischen Weltbildes —-
Relativitatstheorie und Quantenmechanik zu Beginn un-
seres Jahrhunderts [w katalogu:] O meine Zeit! So na-
menlos zerrissen... — Z ur Weltsicht des Expressionis-
mus, Kurnika i ie Bielefeld 16 XI 85—26 I 86.
183
PL ISSN 0071-6723
EKSPRESJONISTYCZNA WIZJA ŚWIATA
(Uwagi o wystawie malarstwa eksipresjoinistyeznego; w Kuinsthalle w Bielefeld)
Sprawa niemieckiego ekspresjom izm u wielo-
krotnie była przez historyków sztuki rozważana i
analizowana. Starano się ukazać różne aspekty
tego kierunku, który przecież na początku nasze-
go stulecia odegrał tak ważną rolę w przełamy-
waniu dotychczasowych konwencji i kształtowa-
niu nowego obrazu sztuki najpierw europejskiej,
a później także światowej. Ale na ekspresj ornizm
nie można patrzeć tylko jak na zjawisko history-
czne, skończone. Jest to kierunek ciągle żywy i
raz po raz ukazuje się nam jego nowe oblicze.
Wystawa w Kunsthalle w Bielefeld (RFN), któ-
ra trwała od 16 listopada 1985 do 26 stycznia
1986, zdaje się jeszcze raz potwierdzać żywotność
ekspresjonizmu i uświadamia nam możliwość ko-
lejnego, twórczego zobaczenia tego kierunku. Bar-
dzo pomocny jest przy tym znakomicie opraco-
wany katalog, w którym, obok ogólnego wprowa-
dzenia w wystawę, pióra Ulricha Weisnera, ma-
my pięć interesujących artykułów: Jutty Hiilse-
wig-Johmen, Gerharda Leistnera, Rolanda Bothne-
ra i Guntera Kiippersa h
I tym razem chodziło o nowe, niekonwencjo-
nalne spojrzenie na ekspresjonizm. Organizatorzy
wystawy wyszli z założenia, że obrazy ekspresjo-
nistyczne, oglądane w muzeach od wielu dzie-
siątków lat, doprowadziły do tego, że publiczność
przyzwyczaiła się do nich i do ich bardzo powierz-
chownego i spłyconego odbioru. W tej chwili sztu-
ka niemieckich ekspresjonistów zaliczana jest do
,,klasyki” sztuki nowoczesnej i z reguły jest od-
czytywana pozytywnie i bezproblemowo, w jej
czysto estetycznych, naskórkowych, formalno-de-
koracyjnych kategoriach. Taka aprobująca, bez-
1 U. Weis ner, Vorwort — Dank; J. H ii 1 s e w i g-
-J o hnen, Gesichter wie von schwimmendem, Schaum —
Zum Menschenbild des Expressionismus; G. L e i s t n e r,
Die Grossstadt Berlin ais Krisenherd der Expressioni-
sten; J. Hiilsewig-Johnen, Seelenlandschaft — Zur
Natur dar stellung des Expressionismus; R. Bothner,
problemowa postawa prowadzi do z góry akcep-
tującej, pozbawionej dystansu identyfikacji z dzie-
łami, bez jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnie-
nia, bez żadnej sięgającej bardziej w istotę rze-
czy argumentacji. Ta czysto wzrokowa percepcja
twórczości ekspresjonistycznej, to opieranie się
wyłącznie na sile własnego, doraźnego odczucia,
musi budzić wątpliwości jeśli chodzi o właściwy
odbiór poszczególnych dzieł i nie stanowi dosta-
tecznej podstawy nawet dla oceny owej bezpo-
średnio przemawiającej do zmysłów struktury for-
m a lin o -ima 1 ar sk ie j.
Obrazy ekspresjonistyczne kryją w sobie wie-
le niespodzianek, zgotowanych dla widza, gdyż
na pozór mamią oko swoją intensywną barwno-
ścią, pozornym obiektywizmem, dosłownością for-
malną i tematyczną, dalej przez łatwy do przy-
jęcia stopień deformacji, idącej na karb emocjo-
nalnego zaangażowania twórcy, a jednocześnie
zbliżającej dzieło kompozycyjnie do pewnej do-
skonałości formalnej, pokrewnej już abstrakcji, nie
tracąc jednakże nigdy cech wyraźnej aluzyjnoś-
ci treściowej, łatwo przyswajalnej przedstawienio-
wości. Obrazy ekspresj onistyczne są zatem w pier-
wszej chwili dla widza bezpieczne w odbiorze;
dla wielu bowiem z jednej strony stanowią wy-
raz nowoczesności, ale nowoczesności „oswojo-
nej”, łatwej do zaakceptowania, niekłopotliwej, w
żadnym przypadku takiej, wobec której widz był-
by bezradny, która zawierałaby w sobie jakieś
komplikacje czy trudności.
Tego rodzaju spostrzeżenia odnieść można na-
wet do tych dzieł ekspresj onistycznych, które mo-
głyby się wydawać najbardziej prowokujące i
Die zweite Gesicht des Willens — Franz Marc; G. Kiip-
p e r s, Die Revolution des physikalischen Weltbildes —-
Relativitatstheorie und Quantenmechanik zu Beginn un-
seres Jahrhunderts [w katalogu:] O meine Zeit! So na-
menlos zerrissen... — Z ur Weltsicht des Expressionis-
mus, Kurnika i ie Bielefeld 16 XI 85—26 I 86.
183