DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Uwagi o typie krakowskiej nastawy Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0038
3.3. ZWIENCZENIE
Kompozycja zwieńczenia nastawy krakowskiej
opiera się na podziale pięcioosiowym, nawiązują-
cym do dyspozycji grupy figur w korpusie 8S. Na
przedłużeniu osi, których początek wyznaczają
cztery pełnoplastyczne postaci apostołów, znaj-
dują się święci biskupi oraz muzykujące anioły,
zaś na osi centralnej Koronacja Marii pod szcze-
gólnie rozbudowanym baldachimem. Okazałe są
również baldachimy skrajne, natomiast anioły
usytuowane są pod prostymi arkadami pełniący-
20. Rekonstrukcja teoretyczna (August Essenwein) zwień-
czenia krakowskiej nastawy Wita Stwosza, przed 1489
(wg Szydłowski)
mi funkcję łączników między trzema tabernaku-
lami. Figury zwieńczenia, inaczej niż rzeźby w
korpusie, wyniesione są na cokołach. Środkowy,
pod grupą Koronacji, jest czworoboczny, dekoro-
wany maswerkami. Biskupi stoją na konsolach z
ornamentem roślinnym, anioły na plintach cien-
kich kolumienek.
Najwięcej podobieństw do zwieńczenia Stwo-
sza znajdujemy ponownie w projekcie stuttgarc-
kim (ryc. 17). I tam kompozycja zasadza się na
pięciu osiach z Koronacją umieszczoną pośrodku
(wzorem nastawy w Konstancji? S6) na wielobocz-
nym postumencie. Zastosowanie znalazły również
cokoły-konsole (pod figurami śś. Antoniego Pu-
stelnika i Marcina), dołem zaś przebiegał fryz,
który istniał i w Krakowie (Tadeusz Szydłowski
nazywa go „koronką”)87. Dostrzec można i róż-
nice. Dla nastawy ołtarza głównego kolegiaty
uhniskiej przewidziano pięć baldachimów w dol-
nej kondygnacji zwieńczenia. Usytuowane są one
na zasadzie narastania ku środkowi. Analogiczne
do zwieńczenia krakowskiego rozplanowanie dol-
nej kondygnacji (trzy baldachimy przedzielone
,.bramkami”) spotykamy natomiast w dokonanych
przez Rasrno 88 i Trippsa 89 rekonstrukcjach innej
nastawy szwabskiej — w Sterzing.
Ze zwieńczenia retabulum Stwosza dochowa-
ła się tylko dolna kondygnacja. Z przekazu wie-
my, że powyżej znajdowało się jeszcze jedno ta-
bernakulum 90, uwzględnione zresztą w rysunko-
85 Por. Hasse, o. c., s. 73.
80 T. Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Ma-
riackim i jego pierwotnym wyglądzie (Prace Komisji
Historii Sztuki, II, 1922), s. 22—28.
87 J. Łepkowski, Die Marienkirche in Krakau
und ihre artistischen Merkwürdigkeiten (Mit'thelilungen
der k. k. Cenitiral-Commisisioin zur Erforschung und Er-
haltung der Baudenkmale, IX, 1864), s. 104; Szydłow-
ski, o. c., s. 28.
88 N. ßasm o, Der Multscher-Altar in Sterzing, Bo-
zen [1963], il. na s. 24.
89 Tripps, o. c., il. 208, 209.
80 W protokole narady Dozoru Kościoła z dn. 18 mar-
ca 1859 (Archiwum Kościoła Mariackiego, vol. VII, faso.
6) czytamy: „Nad baldachimem środkowym unosił się
dawniej drugi przezroczysty, z krzyżujących się ramion,
czyli gałęzi .złożony, którego już dzisiaj nie ma i tylko
z niego niektóre szczątki pozostałe na ołtarzu są złożo-
ne”, por.: A. Przeździecki, E. Ras ta wiec ki,
Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po
koniec wieku XVII w dawnej Polsce, Warszawa 1832,
fk. 35]; Sprawozdanie Komitetu Parafialnego kościoła N.
Maryi Panny o restauracji Ołtarza Wielkiego dzieła Wita
Stwosza, III, Kraków 1870, s. 8—9; T. Szydłowski,
Über die Restaurierung des Krakauer V eit-Stoos-Marie-
naltars in den Jahren 1866—1871 (Mitteilungen der k. k.
Zentral-Kommission für Denkmalpflege, XIII, 1914), s.
34
Kompozycja zwieńczenia nastawy krakowskiej
opiera się na podziale pięcioosiowym, nawiązują-
cym do dyspozycji grupy figur w korpusie 8S. Na
przedłużeniu osi, których początek wyznaczają
cztery pełnoplastyczne postaci apostołów, znaj-
dują się święci biskupi oraz muzykujące anioły,
zaś na osi centralnej Koronacja Marii pod szcze-
gólnie rozbudowanym baldachimem. Okazałe są
również baldachimy skrajne, natomiast anioły
usytuowane są pod prostymi arkadami pełniący-
20. Rekonstrukcja teoretyczna (August Essenwein) zwień-
czenia krakowskiej nastawy Wita Stwosza, przed 1489
(wg Szydłowski)
mi funkcję łączników między trzema tabernaku-
lami. Figury zwieńczenia, inaczej niż rzeźby w
korpusie, wyniesione są na cokołach. Środkowy,
pod grupą Koronacji, jest czworoboczny, dekoro-
wany maswerkami. Biskupi stoją na konsolach z
ornamentem roślinnym, anioły na plintach cien-
kich kolumienek.
Najwięcej podobieństw do zwieńczenia Stwo-
sza znajdujemy ponownie w projekcie stuttgarc-
kim (ryc. 17). I tam kompozycja zasadza się na
pięciu osiach z Koronacją umieszczoną pośrodku
(wzorem nastawy w Konstancji? S6) na wielobocz-
nym postumencie. Zastosowanie znalazły również
cokoły-konsole (pod figurami śś. Antoniego Pu-
stelnika i Marcina), dołem zaś przebiegał fryz,
który istniał i w Krakowie (Tadeusz Szydłowski
nazywa go „koronką”)87. Dostrzec można i róż-
nice. Dla nastawy ołtarza głównego kolegiaty
uhniskiej przewidziano pięć baldachimów w dol-
nej kondygnacji zwieńczenia. Usytuowane są one
na zasadzie narastania ku środkowi. Analogiczne
do zwieńczenia krakowskiego rozplanowanie dol-
nej kondygnacji (trzy baldachimy przedzielone
,.bramkami”) spotykamy natomiast w dokonanych
przez Rasrno 88 i Trippsa 89 rekonstrukcjach innej
nastawy szwabskiej — w Sterzing.
Ze zwieńczenia retabulum Stwosza dochowa-
ła się tylko dolna kondygnacja. Z przekazu wie-
my, że powyżej znajdowało się jeszcze jedno ta-
bernakulum 90, uwzględnione zresztą w rysunko-
85 Por. Hasse, o. c., s. 73.
80 T. Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Ma-
riackim i jego pierwotnym wyglądzie (Prace Komisji
Historii Sztuki, II, 1922), s. 22—28.
87 J. Łepkowski, Die Marienkirche in Krakau
und ihre artistischen Merkwürdigkeiten (Mit'thelilungen
der k. k. Cenitiral-Commisisioin zur Erforschung und Er-
haltung der Baudenkmale, IX, 1864), s. 104; Szydłow-
ski, o. c., s. 28.
88 N. ßasm o, Der Multscher-Altar in Sterzing, Bo-
zen [1963], il. na s. 24.
89 Tripps, o. c., il. 208, 209.
80 W protokole narady Dozoru Kościoła z dn. 18 mar-
ca 1859 (Archiwum Kościoła Mariackiego, vol. VII, faso.
6) czytamy: „Nad baldachimem środkowym unosił się
dawniej drugi przezroczysty, z krzyżujących się ramion,
czyli gałęzi .złożony, którego już dzisiaj nie ma i tylko
z niego niektóre szczątki pozostałe na ołtarzu są złożo-
ne”, por.: A. Przeździecki, E. Ras ta wiec ki,
Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po
koniec wieku XVII w dawnej Polsce, Warszawa 1832,
fk. 35]; Sprawozdanie Komitetu Parafialnego kościoła N.
Maryi Panny o restauracji Ołtarza Wielkiego dzieła Wita
Stwosza, III, Kraków 1870, s. 8—9; T. Szydłowski,
Über die Restaurierung des Krakauer V eit-Stoos-Marie-
naltars in den Jahren 1866—1871 (Mitteilungen der k. k.
Zentral-Kommission für Denkmalpflege, XIII, 1914), s.
34