DOI Artikel:
Horzela, Dobrosława; Buchinger, Günter: Witraże z kościoła filialnego St. Lorenzen ob Katsch (Styria): o pochodzeniu i losach zespołu średniowiecznych kwater witrażowych w Krakowie, Wrocławiu i Glasgow
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38234#0020
19
w żadnym z okien Hutton Castle, należącego do kolekcjo-
nera witraży, lecz zakupiony z myślą o muzeum i przecho-
wywany w zamku do czasu ekspozycji41.
W swoich skomplikowanych dziejach witraże były kilka-
krotnie odnawiane42. Pierwszy przekaz na ten temat po-
chodzi z 1821 r., kiedy przeszklenia kościoła zostały na-
prawione po zniszczeniach spowodowanych gradobiciem
z 22 maja 1820 r.43 Bliżej nieokreślonych napraw dokona-
no też w 1839 r.44 Kolejne wiadomości zawierają fotografie
z 1901 r. Zakupiwszy witraże w 1885 r., Richard Zschille
dostosował ich oprawę do własnych potrzeb. Część z nich
oprawiono w ramy z zawiasami, inne ujęto w pasy no-
wego szkła, kilka powiększono przez dodanie u dołu pa-
sów szkła z inskrypcją. W trakcie tych zabiegów kwatery
w różnym stopniu przeołowiono45. Po 1901 r. kolejny, nie-
znany z nazwiska właściciel, ponownie zmienił ich aran-
żację46. Po 1939 r. kwatery uległy znacznej destrukcji, przed
podjęciem konserwacji w niektórych brakowało znacznej
części szkieł, co spowodowało kolejne ingerencje w ich
strukturę, wymuszając następną częściową wymianę ra-
mek ołowianych. Wszystkie te zabiegi mogły w nieznacz-
nym stopniu zmienić pierwotne wymiary kwater, które
wahają się w granicach 0,76-0,79 x 0,355-0,379 m47.
Witraże okna I (pierwotnie 4 rzędy kwater po 0,8 x
0,345 m) prawdopodobnie usunięto z kościoła w 1703 r.
w związku z ustawieniem nowego ołtarza głównego, któ-
rego ażurowa struktura, wykorzystująca efekt contra luce,
wymagała oświetlenia figury św. Wawrzyńca snopem jas-
nego światła. Rekonstruując program okien n II (4 rzę-
dy kwater po 0,78 x 0,34-0,35 m) i s II (4 rzędy kwater po
0,79 x 0,34-0,37 m) należy brać pod uwagę relację Grausa,
Burrell/Drake Correspondence, reg. nos. 52/56.-250 [12.05.1939],
256 [07.06.19391,259 [09.06.19391,261 [16.06.19391,265 [20.06.1939],
266 [22.06.1939], 270 [12.07.1939]), której transkrypcji życzliwie
udzieliła nam pani dr Marie Groll z brytyjskiego komitetu narodo-
wego Corpus Vitrearum, za co serdecznie dziękujemy.
41 Aktualnie pod nr inw. 45/383. Por. przyp. 17.
42 Zob. M. Kamińska, „Methodology of Stained-glass Investiga-
tion”, s. 138-141 (jak w przyp. 2).
43 Diözesanarchiv, Graz, Pfarrarchiv St. Peter am Kammersberg,
Kirchenrechnungen St. Lorenzen ob Katsch, 1821: N0 9, für Re-
parierung der Kirchenfenster (...) bei der Kirche St. Laurenzi für
Ausbesserung der durch das am 22ten Mai 820 gewesene Hagelwetter
zerschlagene Fenster über abbruch 37 kr... 8 G30 kr.
44 Diözesanarchiv, Graz, Pfarrarchiv St. Peter am Kammersberg,
Kirchenrechnungen St. Lorenzen ob Katsch, 1839: „No 18/2, Am
Glaser-Conto von der Lorenzi-Kirche 5 G 6 kr”.
45 M. Kamińska, „Methodology of Stained-glass Investigation”,
s. 148-150, Appendix II: Conservation of three stained-glass pan-
els from the Grodziec Collection from the National Museum in
Wrocław: “Archangel Gabriel”, “St. Barbara”, “Virgin Mary”, pas-
sim (jak w przyp. 2).
46 Por. s. 14.
47 Przy czym najwęższa jest kwatera ze św. Szczepanem w Burrell
Collection, której zwieńczenie wydaje się być zmienione, co wy-
maga jeszcze potwierdzenia.
26. Św. Wawrzyniec, zaginiona kwatera witrażowa z okna s III koś-
cioła St. Lorenzen ob Katsch. Fot. wg Auktionskatalog, Galerie Fi-
scher, Kunstgewerbliche Sammlung Dr. Kodella, Graz, In- und Auslän-
discher Patrizier- und Klosterbesitz, Luzern 1934, s. 19, nr kat. 270
publikowaną w 1882 r. W oknie północnym umieszczone
były cztery pary kwater: dwie św. Dziewice - śś. Barbara
(0,77 x 0,38/37 m) i Małgorzata (0,77 x 0,37 m), Aposto-
łowie (zapewne Jakub [0,76 x 0,373 m] i Andrzej [0,76 x
0,375 m])> dalej wymienia Graus Zwiastowanie, czyli kwa-
tery z Archaniołem Gabrielem (0,79-0,80 x 0,385/0,37 m)
i z Marią (0,785-0,795 x 0,38/0,37 m), oraz ze śś. Mikoła-
jem (0,76 x 0,37 m) i Leonardem (0,76 x 0,379 m)- Wydaje
się, że Graus pomyłkowo podał sekwencję dwóch ostatnich
par i Zwiastowanie ukazane było u szczytu okna jako hie-
rarchicznie ważniejszy temat [il. 25]. Idąc za relacją Grau-
sa, przeszklenie okna południowego nie było już wówczas
w pełni zachowane, brakowało pendant do postaci św. Pio-
tra, zapewne św. Pawła. W oknie umieszczone były pary -
dwóch męczenników: śś. Szczepan (0,781 x 0,355 m) i Waw-
rzyniec (0,79-0,80 x 0,36 m), dwóch biskupów (zapewne
chodzi o kwatery ze śś. Erazmem [0,76 x 0,37 m] i Wolfgan-
giem [0,76 x 0,371 m]), św. Piotr (0,78-0,79 x 0,38-0,37 m),
a wyżej Maria z Dzieciątkiem (0,76 x 0,37 m) i Mąż Boleści
(0,78 x 0,368 m) [il. 25]. Niezbyt często występujący jest tu
zestaw czterech Apostołów z żeńskimi i męskimi świętymi
w żadnym z okien Hutton Castle, należącego do kolekcjo-
nera witraży, lecz zakupiony z myślą o muzeum i przecho-
wywany w zamku do czasu ekspozycji41.
W swoich skomplikowanych dziejach witraże były kilka-
krotnie odnawiane42. Pierwszy przekaz na ten temat po-
chodzi z 1821 r., kiedy przeszklenia kościoła zostały na-
prawione po zniszczeniach spowodowanych gradobiciem
z 22 maja 1820 r.43 Bliżej nieokreślonych napraw dokona-
no też w 1839 r.44 Kolejne wiadomości zawierają fotografie
z 1901 r. Zakupiwszy witraże w 1885 r., Richard Zschille
dostosował ich oprawę do własnych potrzeb. Część z nich
oprawiono w ramy z zawiasami, inne ujęto w pasy no-
wego szkła, kilka powiększono przez dodanie u dołu pa-
sów szkła z inskrypcją. W trakcie tych zabiegów kwatery
w różnym stopniu przeołowiono45. Po 1901 r. kolejny, nie-
znany z nazwiska właściciel, ponownie zmienił ich aran-
żację46. Po 1939 r. kwatery uległy znacznej destrukcji, przed
podjęciem konserwacji w niektórych brakowało znacznej
części szkieł, co spowodowało kolejne ingerencje w ich
strukturę, wymuszając następną częściową wymianę ra-
mek ołowianych. Wszystkie te zabiegi mogły w nieznacz-
nym stopniu zmienić pierwotne wymiary kwater, które
wahają się w granicach 0,76-0,79 x 0,355-0,379 m47.
Witraże okna I (pierwotnie 4 rzędy kwater po 0,8 x
0,345 m) prawdopodobnie usunięto z kościoła w 1703 r.
w związku z ustawieniem nowego ołtarza głównego, któ-
rego ażurowa struktura, wykorzystująca efekt contra luce,
wymagała oświetlenia figury św. Wawrzyńca snopem jas-
nego światła. Rekonstruując program okien n II (4 rzę-
dy kwater po 0,78 x 0,34-0,35 m) i s II (4 rzędy kwater po
0,79 x 0,34-0,37 m) należy brać pod uwagę relację Grausa,
Burrell/Drake Correspondence, reg. nos. 52/56.-250 [12.05.1939],
256 [07.06.19391,259 [09.06.19391,261 [16.06.19391,265 [20.06.1939],
266 [22.06.1939], 270 [12.07.1939]), której transkrypcji życzliwie
udzieliła nam pani dr Marie Groll z brytyjskiego komitetu narodo-
wego Corpus Vitrearum, za co serdecznie dziękujemy.
41 Aktualnie pod nr inw. 45/383. Por. przyp. 17.
42 Zob. M. Kamińska, „Methodology of Stained-glass Investiga-
tion”, s. 138-141 (jak w przyp. 2).
43 Diözesanarchiv, Graz, Pfarrarchiv St. Peter am Kammersberg,
Kirchenrechnungen St. Lorenzen ob Katsch, 1821: N0 9, für Re-
parierung der Kirchenfenster (...) bei der Kirche St. Laurenzi für
Ausbesserung der durch das am 22ten Mai 820 gewesene Hagelwetter
zerschlagene Fenster über abbruch 37 kr... 8 G30 kr.
44 Diözesanarchiv, Graz, Pfarrarchiv St. Peter am Kammersberg,
Kirchenrechnungen St. Lorenzen ob Katsch, 1839: „No 18/2, Am
Glaser-Conto von der Lorenzi-Kirche 5 G 6 kr”.
45 M. Kamińska, „Methodology of Stained-glass Investigation”,
s. 148-150, Appendix II: Conservation of three stained-glass pan-
els from the Grodziec Collection from the National Museum in
Wrocław: “Archangel Gabriel”, “St. Barbara”, “Virgin Mary”, pas-
sim (jak w przyp. 2).
46 Por. s. 14.
47 Przy czym najwęższa jest kwatera ze św. Szczepanem w Burrell
Collection, której zwieńczenie wydaje się być zmienione, co wy-
maga jeszcze potwierdzenia.
26. Św. Wawrzyniec, zaginiona kwatera witrażowa z okna s III koś-
cioła St. Lorenzen ob Katsch. Fot. wg Auktionskatalog, Galerie Fi-
scher, Kunstgewerbliche Sammlung Dr. Kodella, Graz, In- und Auslän-
discher Patrizier- und Klosterbesitz, Luzern 1934, s. 19, nr kat. 270
publikowaną w 1882 r. W oknie północnym umieszczone
były cztery pary kwater: dwie św. Dziewice - śś. Barbara
(0,77 x 0,38/37 m) i Małgorzata (0,77 x 0,37 m), Aposto-
łowie (zapewne Jakub [0,76 x 0,373 m] i Andrzej [0,76 x
0,375 m])> dalej wymienia Graus Zwiastowanie, czyli kwa-
tery z Archaniołem Gabrielem (0,79-0,80 x 0,385/0,37 m)
i z Marią (0,785-0,795 x 0,38/0,37 m), oraz ze śś. Mikoła-
jem (0,76 x 0,37 m) i Leonardem (0,76 x 0,379 m)- Wydaje
się, że Graus pomyłkowo podał sekwencję dwóch ostatnich
par i Zwiastowanie ukazane było u szczytu okna jako hie-
rarchicznie ważniejszy temat [il. 25]. Idąc za relacją Grau-
sa, przeszklenie okna południowego nie było już wówczas
w pełni zachowane, brakowało pendant do postaci św. Pio-
tra, zapewne św. Pawła. W oknie umieszczone były pary -
dwóch męczenników: śś. Szczepan (0,781 x 0,355 m) i Waw-
rzyniec (0,79-0,80 x 0,36 m), dwóch biskupów (zapewne
chodzi o kwatery ze śś. Erazmem [0,76 x 0,37 m] i Wolfgan-
giem [0,76 x 0,371 m]), św. Piotr (0,78-0,79 x 0,38-0,37 m),
a wyżej Maria z Dzieciątkiem (0,76 x 0,37 m) i Mąż Boleści
(0,78 x 0,368 m) [il. 25]. Niezbyt często występujący jest tu
zestaw czterech Apostołów z żeńskimi i męskimi świętymi