DOI Artikel:
Biedrońska-Słota, Beata: Tkaniny zdobione napisami arabskimi w szatach liturgicznych pochodzących z kościoła Mariackiego w Gdańsku, przechowywanych w Muzeum Narodowym w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0032
31
13. Fragment dekoracji ceramicznej, Iran, w. XIV, Muzeum Sztuki
Islamu w Teheranie. Fot. B. Biedrońska-Słotowa
Wspomnieć warto, że w państwie Ilchanidów właś-
nie tkaninom poświęcano najwięcej uwagi. Pozostałe
dziedziny sztuki były rozwijane w mniejszym stopniu37.
Dla prężnej i ekspansywnej elity były ważnym środkiem
podkreślania i eksponowania statusu władzy. Ważne było
i to, że efektowne tkaniny, drogie i łatwe do transportu,
przynosiły znaczny dochód. Znane były nawet jako sym-
boliczna waluta i posługiwano się nimi niekiedy jako
ekwiwalentem pieniędzy. Płacono nimi trybut, chętnie
przyjmowany przez władców ze względu na wysokie wa-
lory artystyczne i materialne. Zaspokajając wyszukane
wymagania elit, stały się stopniowo symbolem ich pozy-
cji społecznej i związanego z tym prestiżu38. Takim sym-
bolem były też zapewne tkaniny w kościele w Gdańsku;
szczycono się nimi jako wyrazem bogactwa i znaczenia
kleru, miały podkreślać rangę władzy kościelnej, stano-
wić bogatą oprawę misterium mszy świętych39.
Dodać tutaj można, że te persko-mongolskie tkaniny,
zwane dziś w literaturze panni tartarici, w XIV w. w Euro-
pie stały się bardzo modne i zapotrzebowanie na nie było
duże, mimo wysokich cen40.
Jak już wspomniano, tkaniny wzorowane na islamskich
produkowano w warsztatach włoskich41. Wyróżniało je
37 Ibidem, s. 60-61.
38 A.E. Wardwell, Indigenous Elements in Central Asian Silk De-
signs of the Mongol Period, and their Italian Gothic Silks „Bulletin
du CIETA”, 77, 2OOO, s. 86-98.
39 Maria Feliciano, Muslim Shrouds for Christian Kings? A Reassess-
ment of Andalusi Textiles in Thirteenth-Century Castilian Life and
Ritual, [w:J Under the Influence: Questioning the Comparative in Me-
dieval Castile, red. C. Robinson, L. Rouhi, Leiden 2005, s. 101-132.
40 Więcej о panni tartarici i ich obecności w Europie: A.E. Wardwell,
Indigenous Elements, s. 95-173 (jakwprzyp. 38).
41 Por. np. lampas datowany na przełom XIII i XIV w. (Nowy Jork,
Metropolitan Museum of Art, inv. 1973.269) oraz lampas z XIV
w. (Florencja, Museo Nazionale del Bargello, inv. 2297C), z pub¬
likacji: J.C.Y. Wyatt, A.E. Wardwell, When Silk was Gold,
kat. nr 39, 148-150 (jak w przyp. 36); włoski lampas z XIV w.
14. Fragment kapy z kościoła Mariackiego w Gdańsku, Muzeum
Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG 228. Fot. Archiwum Katedry
Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych Akademii Sztuk
Pięknych w Warszawie i Muzeum Narodowego w Gdańsku
użycie napisów pseudokuficznych w miejsce oryginal-
nych. Przykłady takich tkanin zachowały się w Muzeum
Narodowym w Gdańsku w omawianym zespole. Należą
do nich pas kapy (MNG 228, il. 14) dekorowany motywa-
mi rombów wyznaczonych pasami częściowo wypełnio-
nymi napisami pseudokuficznymi42; pas innej kapy (MNG
230, il. 15a, b)43 i pokrycie kapy (MNG 229, il. 16) o wzo-
rze symetrycznym złożonym z antytetycznych wyobrażeń
z towarzyszącymi napisami pseudokuficznymi44.
(Berlin, Kunstgewerbe Museum, nr inv. W 1962.90), z publikacji:
D. Devoti, Darte del tessuto in Europa, Milan 1974, il. 34.
42 W. Mannowsky (Der Danziger Paramentenschatz, t. 1, kat. nr 8,
tabi. 13-14 [jak w przyp. 2]), określa tkaninę płaszcza, pasa i kap-
tura jako wykonane w Lukce w XIV w. i w drugiej połowy XIV w.;
podobną tkaninę z Cleveland Museum of Art omawia Rebecca
Martin {Textiles in Daily Life in the Middle Ages, Cleveland 1985,
il. kol. I, fragment il. 3, kat nr 2).
43 W. Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz, 1.1, tabi. 19 (jak
w przyp. 2). Podobna tkanina por. L. von Wilckens, Mittelalterli-
che Seidenstoffe, il. 83 (jak w przyp. 18).
44 W. Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz, t. 1, kat. nr 9,
tabi. 16-17 (jak w przyp. 2). Podobną tkaninę znaleźć można w:
13. Fragment dekoracji ceramicznej, Iran, w. XIV, Muzeum Sztuki
Islamu w Teheranie. Fot. B. Biedrońska-Słotowa
Wspomnieć warto, że w państwie Ilchanidów właś-
nie tkaninom poświęcano najwięcej uwagi. Pozostałe
dziedziny sztuki były rozwijane w mniejszym stopniu37.
Dla prężnej i ekspansywnej elity były ważnym środkiem
podkreślania i eksponowania statusu władzy. Ważne było
i to, że efektowne tkaniny, drogie i łatwe do transportu,
przynosiły znaczny dochód. Znane były nawet jako sym-
boliczna waluta i posługiwano się nimi niekiedy jako
ekwiwalentem pieniędzy. Płacono nimi trybut, chętnie
przyjmowany przez władców ze względu na wysokie wa-
lory artystyczne i materialne. Zaspokajając wyszukane
wymagania elit, stały się stopniowo symbolem ich pozy-
cji społecznej i związanego z tym prestiżu38. Takim sym-
bolem były też zapewne tkaniny w kościele w Gdańsku;
szczycono się nimi jako wyrazem bogactwa i znaczenia
kleru, miały podkreślać rangę władzy kościelnej, stano-
wić bogatą oprawę misterium mszy świętych39.
Dodać tutaj można, że te persko-mongolskie tkaniny,
zwane dziś w literaturze panni tartarici, w XIV w. w Euro-
pie stały się bardzo modne i zapotrzebowanie na nie było
duże, mimo wysokich cen40.
Jak już wspomniano, tkaniny wzorowane na islamskich
produkowano w warsztatach włoskich41. Wyróżniało je
37 Ibidem, s. 60-61.
38 A.E. Wardwell, Indigenous Elements in Central Asian Silk De-
signs of the Mongol Period, and their Italian Gothic Silks „Bulletin
du CIETA”, 77, 2OOO, s. 86-98.
39 Maria Feliciano, Muslim Shrouds for Christian Kings? A Reassess-
ment of Andalusi Textiles in Thirteenth-Century Castilian Life and
Ritual, [w:J Under the Influence: Questioning the Comparative in Me-
dieval Castile, red. C. Robinson, L. Rouhi, Leiden 2005, s. 101-132.
40 Więcej о panni tartarici i ich obecności w Europie: A.E. Wardwell,
Indigenous Elements, s. 95-173 (jakwprzyp. 38).
41 Por. np. lampas datowany na przełom XIII i XIV w. (Nowy Jork,
Metropolitan Museum of Art, inv. 1973.269) oraz lampas z XIV
w. (Florencja, Museo Nazionale del Bargello, inv. 2297C), z pub¬
likacji: J.C.Y. Wyatt, A.E. Wardwell, When Silk was Gold,
kat. nr 39, 148-150 (jak w przyp. 36); włoski lampas z XIV w.
14. Fragment kapy z kościoła Mariackiego w Gdańsku, Muzeum
Narodowe w Gdańsku, nr inw. MNG 228. Fot. Archiwum Katedry
Konserwacji i Restauracji Tkanin Zabytkowych Akademii Sztuk
Pięknych w Warszawie i Muzeum Narodowego w Gdańsku
użycie napisów pseudokuficznych w miejsce oryginal-
nych. Przykłady takich tkanin zachowały się w Muzeum
Narodowym w Gdańsku w omawianym zespole. Należą
do nich pas kapy (MNG 228, il. 14) dekorowany motywa-
mi rombów wyznaczonych pasami częściowo wypełnio-
nymi napisami pseudokuficznymi42; pas innej kapy (MNG
230, il. 15a, b)43 i pokrycie kapy (MNG 229, il. 16) o wzo-
rze symetrycznym złożonym z antytetycznych wyobrażeń
z towarzyszącymi napisami pseudokuficznymi44.
(Berlin, Kunstgewerbe Museum, nr inv. W 1962.90), z publikacji:
D. Devoti, Darte del tessuto in Europa, Milan 1974, il. 34.
42 W. Mannowsky (Der Danziger Paramentenschatz, t. 1, kat. nr 8,
tabi. 13-14 [jak w przyp. 2]), określa tkaninę płaszcza, pasa i kap-
tura jako wykonane w Lukce w XIV w. i w drugiej połowy XIV w.;
podobną tkaninę z Cleveland Museum of Art omawia Rebecca
Martin {Textiles in Daily Life in the Middle Ages, Cleveland 1985,
il. kol. I, fragment il. 3, kat nr 2).
43 W. Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz, 1.1, tabi. 19 (jak
w przyp. 2). Podobna tkanina por. L. von Wilckens, Mittelalterli-
che Seidenstoffe, il. 83 (jak w przyp. 18).
44 W. Mannowsky, Der Danziger Paramentenschatz, t. 1, kat. nr 9,
tabi. 16-17 (jak w przyp. 2). Podobną tkaninę znaleźć można w: