DOI Artikel:
Bednarek, Anna: Historia jednego albumu. Pomniki Krakowa. Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae artis Cracoviensia Karola Beyera i Melecjusza Dutkiewicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0082
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 16: 2018/PL ISSN 0071-6723
ANNA BEDNAREK
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
HISTORIA JEDNEGO ALBUMU.
POMNIKI KRAKOWA. SZTUKA I STAROŻYTNOŚĆ
= MONUMENTA ANTIQUAE ARTIS CRACOVIENSIA
KAROLA BEYERA I MELECJUSZA DUTKIEWICZA*
Na ziemiach polskich jako pierwszy światłodruki zaczął
wykonywać warszawski zakład Karola Beyera i Melecju-
sza Dutkiewicza* 1 2 [il. i], zaś jedną z pierwszych w ten spo-
sób zilustrowanych publikacji był wydany w 1872 r. pierw-
szy (i zarazem jedyny) zeszyt Pomników Krakowa. Sztuka
i starożytność - Monumenta antiquae artis Cracoviensia1.
Na uwagę zasługuje on nie tylko z powodu nowatorskiej
techniki wykonania, ale również ze względu na fakt, iż za-
mówiło i wydało go Towarzystwo Naukowe Krakowskie
(dalej: TNK), którego zamiarem było stworzenie obszer-
nego zbioru fotograficznych widoków zabytków Krakowa.
Co więcej, Pomniki Krakowa powstały w zakładzie jedne-
go z najważniejszych, jeśli nie najważniejszego, polskie-
go fotografa XIX w. - Karola Beyera, przy współudziale
* Artykuł powstał w trakcie prac nad projektem badawczym „Foto-
grafie dzieł sztuki polskiej w zbiorach Fototeki Instytutu Historii
Sztuki UJ. Opracowanie naukowe, digitalizacja i wydanie katalo-
gu”, finansowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyż-
szego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki
(nr rej. 11H 13 0015 82).
1 Jest to w literaturze przyjmowane powszechnie, choć nie jest wy-
kluczone, że pierwszy był zakład Teodora Szajnoka we Lwowie.
Światłodrukarnia Beyera i Dutkiewicza zaczęła funkcjonować
na początku 1870 r„ natomiast otwarcie zakładu Szajnoka zapo-
wiadano już w październiku 1869 r. („Gazeta Narodowa”, 1869, nr
285, s. 3; „Kurier Warszawski”, 1869, nr 264, s. 5; Korrespondencya
Tygodnika Illustrowanego, „Tygodnik Ilustrowany”, 1869, nr 100,
s. 270), ale nie wiadomo, kiedy nastąpiło ono dokładnie - jednak
nie później niż w październiku 1870 r. (Archiwum Nauki PAN
i PAU w Krakowie, dalej: ANPP, sygn. TNK 121, k. 88).
2 Pomniki Krakowa. Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae
artis Cracoviensia, fotodruki К. Beyera i M. Dutkiewicza, z. 1,
[Kraków] 1872.
Melecjusza Dutkiewicza, którego osiągnięcia na polu fo-
tografii są równie imponujące3. Choć na tle innych pol-
skich fotografów działających w XIX w. poszukiwania
Beyera w zakresie drukowania fotografii były pionierskie
i szczególnie intensywne, zagadnienie to jest w literatu-
rze omawiane pobieżnie, a późna działalność fotografa,
skoncentrowana nie tyle na samej fotografii, ile właśnie
na technikach fotomechanicznych, jest słabo opracowa-
na4. Tym samym wydawnictwom takim jak Pomniki Kra-
kowa badacze poświęcili dotąd niewiele uwagi5.
3 Mimo to działalność Dutkiewicza nie doczekała się dotąd rzetel-
nego opracowania. Jego biografowie, w tym Grażyna Plutecka-
-Garztecka (Meletius Dutkiewicz (1836-1897), Polish Photograp-
her, „History of Photography”, 2,1978, nr 4, s. 283-290), w więk-
szości powielają informacje Aleksandra Karolego (Wspomnienie
o ś. p. Meletiuszu Dutkiewiczu, „Światło”, 1899, nr 10, s. 448-452).
4 Najbardziej szczegółowo działalność Beyera (ale tylko do 1863 r.)
omówiła Wanda Mossakowska (Początki fotografii w Warszawie
(1839-1863), 1.1, Warszawa 1994, s. 48-63, 68-123).
5 Po kilka zdań albumowi poświęcili: ƒ. Banach, Ikonografia Wawe-
lu, 1.1, Kraków 1977, s. 36; D. Jackiewicz, U źródeł fotografii jako
narzędzia nowoczesnej humanistyki. Praktyka Karola Beyera, [w:]
Miejsce fotografii w badaniach humanistycznych, red. M. Ziętkie-
wicz, M. Biernacka, Warszawa [2016] (= Źródła do historii fotogra-
fii polskiej XIX wieku, 1), s. 55; E. Triller, Karol Beyer (1818-1877)
działacz i naukowiec, [w:] Karol Beyer 1818-1877. Pionier fotografii
polskiej. Muzeum Sztuki w Łodzi, październik-listopad 1984, kata-
log wystawy, red. U. Czartoryska, Łódź 1984, s. 27. Wzmianki o nim
zob.: D. Jackiewicz, Karol Beyer 1818-1877, Warszawa 2012 (= Fo-
tografowie Warszawy), s. 32-33; G. Plutecka, J. Garztecki, Foto-
grafowie nietypowi, Kraków 1987, s. 136; E. Triller, Karol Beyer -
pierwszy światłodrukarz w Polsce, „Roczniki Biblioteczne”, 14,1970,
s. 696.
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
Seria Nowa, t. 16: 2018/PL ISSN 0071-6723
ANNA BEDNAREK
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
HISTORIA JEDNEGO ALBUMU.
POMNIKI KRAKOWA. SZTUKA I STAROŻYTNOŚĆ
= MONUMENTA ANTIQUAE ARTIS CRACOVIENSIA
KAROLA BEYERA I MELECJUSZA DUTKIEWICZA*
Na ziemiach polskich jako pierwszy światłodruki zaczął
wykonywać warszawski zakład Karola Beyera i Melecju-
sza Dutkiewicza* 1 2 [il. i], zaś jedną z pierwszych w ten spo-
sób zilustrowanych publikacji był wydany w 1872 r. pierw-
szy (i zarazem jedyny) zeszyt Pomników Krakowa. Sztuka
i starożytność - Monumenta antiquae artis Cracoviensia1.
Na uwagę zasługuje on nie tylko z powodu nowatorskiej
techniki wykonania, ale również ze względu na fakt, iż za-
mówiło i wydało go Towarzystwo Naukowe Krakowskie
(dalej: TNK), którego zamiarem było stworzenie obszer-
nego zbioru fotograficznych widoków zabytków Krakowa.
Co więcej, Pomniki Krakowa powstały w zakładzie jedne-
go z najważniejszych, jeśli nie najważniejszego, polskie-
go fotografa XIX w. - Karola Beyera, przy współudziale
* Artykuł powstał w trakcie prac nad projektem badawczym „Foto-
grafie dzieł sztuki polskiej w zbiorach Fototeki Instytutu Historii
Sztuki UJ. Opracowanie naukowe, digitalizacja i wydanie katalo-
gu”, finansowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyż-
szego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki
(nr rej. 11H 13 0015 82).
1 Jest to w literaturze przyjmowane powszechnie, choć nie jest wy-
kluczone, że pierwszy był zakład Teodora Szajnoka we Lwowie.
Światłodrukarnia Beyera i Dutkiewicza zaczęła funkcjonować
na początku 1870 r„ natomiast otwarcie zakładu Szajnoka zapo-
wiadano już w październiku 1869 r. („Gazeta Narodowa”, 1869, nr
285, s. 3; „Kurier Warszawski”, 1869, nr 264, s. 5; Korrespondencya
Tygodnika Illustrowanego, „Tygodnik Ilustrowany”, 1869, nr 100,
s. 270), ale nie wiadomo, kiedy nastąpiło ono dokładnie - jednak
nie później niż w październiku 1870 r. (Archiwum Nauki PAN
i PAU w Krakowie, dalej: ANPP, sygn. TNK 121, k. 88).
2 Pomniki Krakowa. Sztuka i starożytność = Monumenta antiquae
artis Cracoviensia, fotodruki К. Beyera i M. Dutkiewicza, z. 1,
[Kraków] 1872.
Melecjusza Dutkiewicza, którego osiągnięcia na polu fo-
tografii są równie imponujące3. Choć na tle innych pol-
skich fotografów działających w XIX w. poszukiwania
Beyera w zakresie drukowania fotografii były pionierskie
i szczególnie intensywne, zagadnienie to jest w literatu-
rze omawiane pobieżnie, a późna działalność fotografa,
skoncentrowana nie tyle na samej fotografii, ile właśnie
na technikach fotomechanicznych, jest słabo opracowa-
na4. Tym samym wydawnictwom takim jak Pomniki Kra-
kowa badacze poświęcili dotąd niewiele uwagi5.
3 Mimo to działalność Dutkiewicza nie doczekała się dotąd rzetel-
nego opracowania. Jego biografowie, w tym Grażyna Plutecka-
-Garztecka (Meletius Dutkiewicz (1836-1897), Polish Photograp-
her, „History of Photography”, 2,1978, nr 4, s. 283-290), w więk-
szości powielają informacje Aleksandra Karolego (Wspomnienie
o ś. p. Meletiuszu Dutkiewiczu, „Światło”, 1899, nr 10, s. 448-452).
4 Najbardziej szczegółowo działalność Beyera (ale tylko do 1863 r.)
omówiła Wanda Mossakowska (Początki fotografii w Warszawie
(1839-1863), 1.1, Warszawa 1994, s. 48-63, 68-123).
5 Po kilka zdań albumowi poświęcili: ƒ. Banach, Ikonografia Wawe-
lu, 1.1, Kraków 1977, s. 36; D. Jackiewicz, U źródeł fotografii jako
narzędzia nowoczesnej humanistyki. Praktyka Karola Beyera, [w:]
Miejsce fotografii w badaniach humanistycznych, red. M. Ziętkie-
wicz, M. Biernacka, Warszawa [2016] (= Źródła do historii fotogra-
fii polskiej XIX wieku, 1), s. 55; E. Triller, Karol Beyer (1818-1877)
działacz i naukowiec, [w:] Karol Beyer 1818-1877. Pionier fotografii
polskiej. Muzeum Sztuki w Łodzi, październik-listopad 1984, kata-
log wystawy, red. U. Czartoryska, Łódź 1984, s. 27. Wzmianki o nim
zob.: D. Jackiewicz, Karol Beyer 1818-1877, Warszawa 2012 (= Fo-
tografowie Warszawy), s. 32-33; G. Plutecka, J. Garztecki, Foto-
grafowie nietypowi, Kraków 1987, s. 136; E. Triller, Karol Beyer -
pierwszy światłodrukarz w Polsce, „Roczniki Biblioteczne”, 14,1970,
s. 696.
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).