DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0173
154
PRAHISTORIA SZTUKI
Sztuka lateńska, trwająca od połowy V wieku p.n.e. do schyłku I wieku
p.n.e., przeżywała trzy zasadnicze fazy. Pierwszą z nich, trwającą do pierwszej
połowy IV wieku, można określić jako styl „dworski”, dający się obserwować
na obszarze od Mozeli do Weltawy. Po nim faza następuje, zwana stylem
waldalgesheimskim (od miejscowości Waldalgesheim, Kreuznach w RFN), którą
uważa się za czasy dojrzałego stylu, trwająca po wiek III p.n.e. Wreszcie trzecia
i ostatnia faza nosi cechy stylu demokratycznego i zwana bywa także fazą stylu
„plastycznego” ze względu na swoją tendencję do trójwymiarowości. Demo-
kratyczne cechy tej fazy stylowej przejawiły się w upowszechnieniu zdobnic-
twa w jego mniej wyszukanych formach i z pewną dalej posuniętą stylizacją
0ażdżewski 1981: 477-478).
Sztukę celtycką cechuje pewien dystans wobec przedstawianej rzeczywistoś-
ci, nierzadko sięgający abstrakcji. Zródłem inspiracji bywał zazwyczaj świat
roślinny i zwierzęcy; silnie stylizowane kompozycje o fmezyjnych, delikatnych
liniach, wypełniają całą wolną przestrzeń. Sztuka ta jest zasadniczo sztuką
abstrakq'i, iluzji i niedomówień, w przeciwieństwie do ówczesnej sztuki greckiej,
rozmiłowanej w realizmie czy naturalizmie. Jest w niej to, co starożytni autorzy
zarejestrowali jako specyficzne w sposobie bycia i wyrażania się Celtów: zagad-
kowość, mówienie nie wprost, operowanie przenośniami i aluzjami (Gąssowski
1978: 40).
Począwszy od okresu lateńskiego inną charakterystyczną cechą sztuki Cel-
tów jest zamiłowanie do żywych barw. Przejawia się ono nade wszystko we
wprowadzeniu barwy do wyrobów z metalu przez opanowanie techniki ink-
rustacji i emalii żłobkowej. Technika ta, rodem z Azji Przedniej, wiążąca trwale
kolorowe elementy zdobnicze z metalem, przyjęła się u ludów celtyckich.
Dekoracja biżuterii metalowej, naczyń brązowych lśni blaskami kolorowych
emalii.
Sztuka celtycka przedstawiała w głównej mierze wyobrażenia zwierząt i sty-
lizowane motywy roślinne, postacie ludzkie występują rzadziej. Jednym z ulu-
bionych motywów jest głowa ludzka, ujęta w konwencji tzw. ściętej głowy,
mająca kształt zbliżonego do trójkąta owalu ze schematycznie zaznaczonymi
oczami, nosem i ustami. Wiąże to się z rozpowszechnionym u dawnych Celtów
obyczajem zachowywania ściętych glów nieprzyjaciół jako trofeów wojennych
i eksponowaniu ich jako exvotów w świątyniach i ośrodkach kultowych. W sztuce
okresu lateńskiego motyw głowy ludzkiej występuje jako jeden z ulubionych
elementów dekoracyjnych na bransoletach i zapinkach, aplikacjach i ręko-
jeściach mieczy. Kształt stylizowanej postaci ludzkiej, przyjmuje cała rękojeść
miecza (Lambrechts 1954).
W odróżnieniu od stylu okresu halsztackiego styl lateński prezentuje mięk-
kość linii omamentu, jej krzywolinijność, a zarazem tendencję do zapełnienia
całej powierzchni zdobionego przedmiotu - horror vacui - lęk przed pustką.
Jednym z charakterystycznych motywów zdobniczych wczesnego okresu lateń-
skiego jest motyw „rybiego pęcherza”. Przykładem może być płaskorzeźbiony
PRAHISTORIA SZTUKI
Sztuka lateńska, trwająca od połowy V wieku p.n.e. do schyłku I wieku
p.n.e., przeżywała trzy zasadnicze fazy. Pierwszą z nich, trwającą do pierwszej
połowy IV wieku, można określić jako styl „dworski”, dający się obserwować
na obszarze od Mozeli do Weltawy. Po nim faza następuje, zwana stylem
waldalgesheimskim (od miejscowości Waldalgesheim, Kreuznach w RFN), którą
uważa się za czasy dojrzałego stylu, trwająca po wiek III p.n.e. Wreszcie trzecia
i ostatnia faza nosi cechy stylu demokratycznego i zwana bywa także fazą stylu
„plastycznego” ze względu na swoją tendencję do trójwymiarowości. Demo-
kratyczne cechy tej fazy stylowej przejawiły się w upowszechnieniu zdobnic-
twa w jego mniej wyszukanych formach i z pewną dalej posuniętą stylizacją
0ażdżewski 1981: 477-478).
Sztukę celtycką cechuje pewien dystans wobec przedstawianej rzeczywistoś-
ci, nierzadko sięgający abstrakcji. Zródłem inspiracji bywał zazwyczaj świat
roślinny i zwierzęcy; silnie stylizowane kompozycje o fmezyjnych, delikatnych
liniach, wypełniają całą wolną przestrzeń. Sztuka ta jest zasadniczo sztuką
abstrakq'i, iluzji i niedomówień, w przeciwieństwie do ówczesnej sztuki greckiej,
rozmiłowanej w realizmie czy naturalizmie. Jest w niej to, co starożytni autorzy
zarejestrowali jako specyficzne w sposobie bycia i wyrażania się Celtów: zagad-
kowość, mówienie nie wprost, operowanie przenośniami i aluzjami (Gąssowski
1978: 40).
Począwszy od okresu lateńskiego inną charakterystyczną cechą sztuki Cel-
tów jest zamiłowanie do żywych barw. Przejawia się ono nade wszystko we
wprowadzeniu barwy do wyrobów z metalu przez opanowanie techniki ink-
rustacji i emalii żłobkowej. Technika ta, rodem z Azji Przedniej, wiążąca trwale
kolorowe elementy zdobnicze z metalem, przyjęła się u ludów celtyckich.
Dekoracja biżuterii metalowej, naczyń brązowych lśni blaskami kolorowych
emalii.
Sztuka celtycka przedstawiała w głównej mierze wyobrażenia zwierząt i sty-
lizowane motywy roślinne, postacie ludzkie występują rzadziej. Jednym z ulu-
bionych motywów jest głowa ludzka, ujęta w konwencji tzw. ściętej głowy,
mająca kształt zbliżonego do trójkąta owalu ze schematycznie zaznaczonymi
oczami, nosem i ustami. Wiąże to się z rozpowszechnionym u dawnych Celtów
obyczajem zachowywania ściętych glów nieprzyjaciół jako trofeów wojennych
i eksponowaniu ich jako exvotów w świątyniach i ośrodkach kultowych. W sztuce
okresu lateńskiego motyw głowy ludzkiej występuje jako jeden z ulubionych
elementów dekoracyjnych na bransoletach i zapinkach, aplikacjach i ręko-
jeściach mieczy. Kształt stylizowanej postaci ludzkiej, przyjmuje cała rękojeść
miecza (Lambrechts 1954).
W odróżnieniu od stylu okresu halsztackiego styl lateński prezentuje mięk-
kość linii omamentu, jej krzywolinijność, a zarazem tendencję do zapełnienia
całej powierzchni zdobionego przedmiotu - horror vacui - lęk przed pustką.
Jednym z charakterystycznych motywów zdobniczych wczesnego okresu lateń-
skiego jest motyw „rybiego pęcherza”. Przykładem może być płaskorzeźbiony