DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0172
Rozdział 8
Czasy stylu lateńskiego
Około połowy V wieku p.n.e. w środowisku halsztackim, nad gómym Dunajem
i nad gómym Renem, przodującym cywilizacyjnie w Europie środkowej w ciągu
ostatnich dwóch wieków, pojawiają się znamiona nowego stylu. Wspomniano
już, iż to środowisko stworzyło styl o cechach dworskich, inspirowanych wpły-
wami ze strefy północno-italskiej, z obszam kultury etruskiej, a także w niema-
łym stopniu z przenikającej tę ostatnią kultury greckiej, która począwszy od
VIII wieku p.n.e. penetrowała coraz silniej sąsiadujące środowisko barbarzyńskie
z obszaru Wielkiej Grecji oraz kolonii w Massalii (dzisiejszej Marsylii) (Jaż-
dżewski 1981: 451—497).
Środowisko późnej kultury halsztackiej podlegało także wpływom ze środo-
wiska północno-illiryjskiego oraz tracko-scytyjskiego. W efekcie tych wielostron-
nych oddziaływań wykształcił się rodzimy styl - początkowo także o charakterze
elitamym - nazwany stylem lateńskim. Nazwa ta wywodzi się od znalezisk do-
konanych w miejscowości La Tene nad jeziorem Neuchatel w Szwajcarii. Kultura
lateńska, jak i nazwany od niej styl, w sztuce europejskiej wiąże się genetycznie
z ludem Celtów, który stanowił rdzeń etniczny kultury halsztackiej na rozległym
obszarze na północ od Alp. Celtowie opanowali umiejętność wytopu żelaza
w początkach V wieku p.n.e., co umożliwiło im ekspansję terytorialną, zajmo-
wali po kolei tereny dzisiejszej Francji, Belgii, północnej Italii i Hiszpanii oraz
Brytanii wraz z Irlandią. Ekspansja Celtów ze środowiska alpejskiego zmierzała
także w kiemnku wschodnim, z biegiem Dunaju, dotarli do Czech i Moraw aż
na obszary dzisiejszej Turcji (Dillon, Chadwick 1975; Filip 1956; Powell 1958).
Celtowie rozpowszechniali kulturę i styl lateński. Ale kultura lateńska wy-
stępuje również poza terenami osadnictwa celtyckiego - na znacznych ob-
szarach środkowej i północnej Europy, zasiedlonych przez ludność germańską
i przodków zachodnich Słowian. Mimo silnych i różnorodnych wpływów ze-
wnętrznych, zwłaszcza śródziemnomorskich, kulmra lateńska stała się pierwszą
wielką cywilizacją rodzimą większości obszarów Europy; dokonała się unifikacja
bardzo zróżnicowanego obrazu kulmrowego naszego kontynenm. Nawet tam,
gdzie kultura lateńska w pełnym swym kształcie nie dotarła, można zaobserwo-
wać przynajmniej niektóre jej cechy, czytelne choćby w rodzaju uzbrojenia,
technologii obróbki żelaza, gamcarstwie, a zwłaszcza w typach ozdób. W tym
ostatnim przypadku można by zapewne mówić o ponadregionalnym i po-
nadetnicznym zasięgu nakazów mody (Jacobsthal 1944).
Czasy stylu lateńskiego
Około połowy V wieku p.n.e. w środowisku halsztackim, nad gómym Dunajem
i nad gómym Renem, przodującym cywilizacyjnie w Europie środkowej w ciągu
ostatnich dwóch wieków, pojawiają się znamiona nowego stylu. Wspomniano
już, iż to środowisko stworzyło styl o cechach dworskich, inspirowanych wpły-
wami ze strefy północno-italskiej, z obszam kultury etruskiej, a także w niema-
łym stopniu z przenikającej tę ostatnią kultury greckiej, która począwszy od
VIII wieku p.n.e. penetrowała coraz silniej sąsiadujące środowisko barbarzyńskie
z obszaru Wielkiej Grecji oraz kolonii w Massalii (dzisiejszej Marsylii) (Jaż-
dżewski 1981: 451—497).
Środowisko późnej kultury halsztackiej podlegało także wpływom ze środo-
wiska północno-illiryjskiego oraz tracko-scytyjskiego. W efekcie tych wielostron-
nych oddziaływań wykształcił się rodzimy styl - początkowo także o charakterze
elitamym - nazwany stylem lateńskim. Nazwa ta wywodzi się od znalezisk do-
konanych w miejscowości La Tene nad jeziorem Neuchatel w Szwajcarii. Kultura
lateńska, jak i nazwany od niej styl, w sztuce europejskiej wiąże się genetycznie
z ludem Celtów, który stanowił rdzeń etniczny kultury halsztackiej na rozległym
obszarze na północ od Alp. Celtowie opanowali umiejętność wytopu żelaza
w początkach V wieku p.n.e., co umożliwiło im ekspansję terytorialną, zajmo-
wali po kolei tereny dzisiejszej Francji, Belgii, północnej Italii i Hiszpanii oraz
Brytanii wraz z Irlandią. Ekspansja Celtów ze środowiska alpejskiego zmierzała
także w kiemnku wschodnim, z biegiem Dunaju, dotarli do Czech i Moraw aż
na obszary dzisiejszej Turcji (Dillon, Chadwick 1975; Filip 1956; Powell 1958).
Celtowie rozpowszechniali kulturę i styl lateński. Ale kultura lateńska wy-
stępuje również poza terenami osadnictwa celtyckiego - na znacznych ob-
szarach środkowej i północnej Europy, zasiedlonych przez ludność germańską
i przodków zachodnich Słowian. Mimo silnych i różnorodnych wpływów ze-
wnętrznych, zwłaszcza śródziemnomorskich, kulmra lateńska stała się pierwszą
wielką cywilizacją rodzimą większości obszarów Europy; dokonała się unifikacja
bardzo zróżnicowanego obrazu kulmrowego naszego kontynenm. Nawet tam,
gdzie kultura lateńska w pełnym swym kształcie nie dotarła, można zaobserwo-
wać przynajmniej niektóre jej cechy, czytelne choćby w rodzaju uzbrojenia,
technologii obróbki żelaza, gamcarstwie, a zwłaszcza w typach ozdób. W tym
ostatnim przypadku można by zapewne mówić o ponadregionalnym i po-
nadetnicznym zasięgu nakazów mody (Jacobsthal 1944).