DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0220
Rozdzial 11
Sztuka pradziejowa w Polsce
Na ziemiach środkowej Europy, w tym na terytorium dzisiejszej Polski, sztuka
pradziejowa nie rozwijała się zbyt dynamicznie - najdelikatniej mówiąc. Najin-
tensywniej bowiem rozwijała się na obrzeżach Europy. Wybrzeża Atlantyku,
południowa Skandynawia, z wyspą Bomholm, wybrzeża Morza Białego, kraje
naddunajskie, wreszcie cała szeroka strefa śródziemnomorska: Półwysep Pirenej-
ski, południowa Francja, Italia i kraje bałkańskie - one to dostarczyły głównej
materii tej książki, jeśli chodzi o Europę.
Nie oznacza to jednak, że na ziemiach Polski nie odnajdujemy jej śladów.
Próżno by jednak jej szukać we wnętrzach naszych jaskiń, pokrytych wszędzie
gmbymi naciekami i ozdobionych przez naturę stałagmitami i stalaktytami, które
zlikwidowałyby wszelkie ślady twórczości malarskiej czy rysowniczej rodzimych
jaskiniowców (Gąssowski 1975).
Zachowały się wszelako nieliczne, lecz bardzo cenne zabytki sztuki m-
chomej, z których najstarszy sięga okresu mustierskiego epoki paleolim. Jest to
odkryty podczas badań jaskini w Dziadowej Skale koło Skarżyska fragment
żebra niedźwiedzia jaskiniowego z wyrytymi szesnastoma poprzecznymi na-
cięciami o profilu zbliżonym do litery „V” (Chmielewski 1958: 29-40). Znalezisko
to może być datowane na okres między 50 000 a 38 000 lat temu i należy do
kręgu sztuki, tworzonej przez praczłowieka typu Homo sapiens neanderthalen-
sis. Więcej na ten temat napisałem w rozdziale o źródłach dziejowych sztuk
(Gąssowski 1975: 25).
Interesujące znaleziska pochodzą z Jaskini Maszyckiej w powiecie olkuskim.
Są to zdobione przeclmioty rogowe lub kościane. Szczególnie bogata dekoracja
geometryczna widnieje wyryta w układzie omamentalnym na żebrze zwierzę-
cym z okresu mustierskiego. Wzdłuż jednej krawędzi żebra ciągną się regulame
nacięcia poprzeczne. Co okolo 20 takich nacięć biegną przez całą szerokość
żebra sześciokrotne poprzeczne nacięcia. Wszystkie łączy przeprowadzona
środkiem żebra wzdłużna linia, złożona z potrójnego pasma ujętego w dwie
linie zygzakowate. Druga krawędź ozdobiona jest ukośnie naciętymi karbami,
tworzącymi rodzaj omamentu jodełkowego. Można sądzić, że bogate zdobienie
żebra wyraża jakieś skomplikowane treści, zrozumiałe i ważne dla ówczesnych
użytkowników jaskini. Można domniemywać, że mamy tu do czynienia z frag-
mentem kalendarza księżycowego, gdyż zabytek nie zachował się w całości
(Gąssowski 1975: 35; Chochorowska 2002).
Sztuka pradziejowa w Polsce
Na ziemiach środkowej Europy, w tym na terytorium dzisiejszej Polski, sztuka
pradziejowa nie rozwijała się zbyt dynamicznie - najdelikatniej mówiąc. Najin-
tensywniej bowiem rozwijała się na obrzeżach Europy. Wybrzeża Atlantyku,
południowa Skandynawia, z wyspą Bomholm, wybrzeża Morza Białego, kraje
naddunajskie, wreszcie cała szeroka strefa śródziemnomorska: Półwysep Pirenej-
ski, południowa Francja, Italia i kraje bałkańskie - one to dostarczyły głównej
materii tej książki, jeśli chodzi o Europę.
Nie oznacza to jednak, że na ziemiach Polski nie odnajdujemy jej śladów.
Próżno by jednak jej szukać we wnętrzach naszych jaskiń, pokrytych wszędzie
gmbymi naciekami i ozdobionych przez naturę stałagmitami i stalaktytami, które
zlikwidowałyby wszelkie ślady twórczości malarskiej czy rysowniczej rodzimych
jaskiniowców (Gąssowski 1975).
Zachowały się wszelako nieliczne, lecz bardzo cenne zabytki sztuki m-
chomej, z których najstarszy sięga okresu mustierskiego epoki paleolim. Jest to
odkryty podczas badań jaskini w Dziadowej Skale koło Skarżyska fragment
żebra niedźwiedzia jaskiniowego z wyrytymi szesnastoma poprzecznymi na-
cięciami o profilu zbliżonym do litery „V” (Chmielewski 1958: 29-40). Znalezisko
to może być datowane na okres między 50 000 a 38 000 lat temu i należy do
kręgu sztuki, tworzonej przez praczłowieka typu Homo sapiens neanderthalen-
sis. Więcej na ten temat napisałem w rozdziale o źródłach dziejowych sztuk
(Gąssowski 1975: 25).
Interesujące znaleziska pochodzą z Jaskini Maszyckiej w powiecie olkuskim.
Są to zdobione przeclmioty rogowe lub kościane. Szczególnie bogata dekoracja
geometryczna widnieje wyryta w układzie omamentalnym na żebrze zwierzę-
cym z okresu mustierskiego. Wzdłuż jednej krawędzi żebra ciągną się regulame
nacięcia poprzeczne. Co okolo 20 takich nacięć biegną przez całą szerokość
żebra sześciokrotne poprzeczne nacięcia. Wszystkie łączy przeprowadzona
środkiem żebra wzdłużna linia, złożona z potrójnego pasma ujętego w dwie
linie zygzakowate. Druga krawędź ozdobiona jest ukośnie naciętymi karbami,
tworzącymi rodzaj omamentu jodełkowego. Można sądzić, że bogate zdobienie
żebra wyraża jakieś skomplikowane treści, zrozumiałe i ważne dla ówczesnych
użytkowników jaskini. Można domniemywać, że mamy tu do czynienia z frag-
mentem kalendarza księżycowego, gdyż zabytek nie zachował się w całości
(Gąssowski 1975: 35; Chochorowska 2002).