DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0221
202
PRAHISTORIA SZTUKI
Inne zabytki ruchome sztuki pochodzą z epoki młodszego paleolitu i są
przejawem działalności na naszych ziemiach człowieka gatunku Homo sapiens
sapiens. Z okresu oryniackiego pochodzi zabytek odkryty w Jaskini Mamutowej
w Wierzchowie w powiecie krakowskim. Jest to płytka z kości słoniowej,
a ściślej z ciosu (kła) mamuta, zdobiona na powierzchni licznymi małymi,
okrągłymi dołkami oraz dwoma otworami przewierconymi na wylot. Przedmiot
ten nie miał najpewniej żadnego przeznaczenia użytkowego i stanowi zapewne
część większej ozdoby lub służył celom magicznym. Zabytek ten jest datowany
na około 30 000 lat temu (Chochorowska 2002: 47, ryc. 2).
Z Jaskini Mamutowej pochodzą także inne zabytki sztuki z epoki młodszego
paleolitu, datowane na okres 22 000-21 000 lat przed Chrystusem. Jest wśród
nich wrzecionowaty, przewężony w środku pręcik z kości mamuta, zdobiony
dookołnymi regulamymi rowkami. Przypomina on kształtem tzw. hetkę, której
używa się to zapinania odzieży wierzchniej. Wątpliwe jednak, by służył tym
celom, raczej należy uznać go za ozdobę. Oprócz niego znaleziono w tej jaskini
całą serię wisiorków z kłów zwierzęcych lub ciosów mamuta. Kły drapieżników
miały przewiercone otwory do zawieszania do nanizania, by służyć jako
naszyjnik. Inne były wykonywane z kości stawowej, były sferycznymi zawiesz-
kami z uszkami i imitowały zęby jelenia. Wszystkie razem służyły zapewne jako
ozdoby i amulety łub talizmany (Gąssowski 1975: 27).
Interesujące znaleziska pochodzą ze wspominanej już Jaskini Maszyckiej. Są
to zdobione przedmioty rogowe lub kościane, pochodzące z okresu magdaleń-
skiego (około 15 000 łat przed Chrystusem). Wśród nich na szczególną uwagę
zasługuje tzw. berło wodzowskie wykonane z rozwidlonej części poroża reni-
fera i zdobione rytym omamentem pasmowym oraz okrągłym otworem, wy-
wierconym w miejscu rozwidlenia. Nazwa tego zabytku wywodzi się z termino-
logii francuskiej - baton de commandement - i sugeruje funkcję tego przedmio-
tu, w istocie niewyjaśnioną (Chochorowska 2002: 48). Prawie identyczne berła
bywały do niedawna używane przez niektóre ludy eskimoskie jako wielkie
zapinki odzieży futrzanej, noszone na piersiach. Podobne zabytki są znajdowane
często na rozległych obszarach Europy w obrębie kultury magdaleńskiej. Należy
też podkreślić, że ogólne wamnki klimatyczne, świat zwierzęcy i roślinny tej
kultury, przypominały wówczas okoliczności, w jakich żyją dziś Eskimosi.
Oprócz „berła” znaleziono w Jaskini Maszyckiej 22 żebra zwierzęce, zdobio-
ne głównie ukośnymi i poprzecznymi nacięciami, o różnym stopniu zagęsz-
czenia. Na niektórych z nich widnieją także inne motywy dekoracyjne, jak
nacięcia paraboliczne, zakreskowane owale, kółka z punktem lub dziurką
wewnątrz, okrągłe dołki, czy w kształcie kropli wody. Niewątpliwie wszystkie
te znaki stanowią znany ówczesnym twórcom i odbiorcą kod informacji, zawie-
rających jakieś ważne przesłanie. Bardziej skomplikowane niż na pałeczce
paschale z Jaskini Dziadowej.
Kultura magdaleńska przyniosła także inne interesujące znaleziska, ze wspo-
mnianego już stanowiska w Wilczycach w powiecie sandomierskim. Znaleziono
PRAHISTORIA SZTUKI
Inne zabytki ruchome sztuki pochodzą z epoki młodszego paleolitu i są
przejawem działalności na naszych ziemiach człowieka gatunku Homo sapiens
sapiens. Z okresu oryniackiego pochodzi zabytek odkryty w Jaskini Mamutowej
w Wierzchowie w powiecie krakowskim. Jest to płytka z kości słoniowej,
a ściślej z ciosu (kła) mamuta, zdobiona na powierzchni licznymi małymi,
okrągłymi dołkami oraz dwoma otworami przewierconymi na wylot. Przedmiot
ten nie miał najpewniej żadnego przeznaczenia użytkowego i stanowi zapewne
część większej ozdoby lub służył celom magicznym. Zabytek ten jest datowany
na około 30 000 lat temu (Chochorowska 2002: 47, ryc. 2).
Z Jaskini Mamutowej pochodzą także inne zabytki sztuki z epoki młodszego
paleolitu, datowane na okres 22 000-21 000 lat przed Chrystusem. Jest wśród
nich wrzecionowaty, przewężony w środku pręcik z kości mamuta, zdobiony
dookołnymi regulamymi rowkami. Przypomina on kształtem tzw. hetkę, której
używa się to zapinania odzieży wierzchniej. Wątpliwe jednak, by służył tym
celom, raczej należy uznać go za ozdobę. Oprócz niego znaleziono w tej jaskini
całą serię wisiorków z kłów zwierzęcych lub ciosów mamuta. Kły drapieżników
miały przewiercone otwory do zawieszania do nanizania, by służyć jako
naszyjnik. Inne były wykonywane z kości stawowej, były sferycznymi zawiesz-
kami z uszkami i imitowały zęby jelenia. Wszystkie razem służyły zapewne jako
ozdoby i amulety łub talizmany (Gąssowski 1975: 27).
Interesujące znaleziska pochodzą ze wspominanej już Jaskini Maszyckiej. Są
to zdobione przedmioty rogowe lub kościane, pochodzące z okresu magdaleń-
skiego (około 15 000 łat przed Chrystusem). Wśród nich na szczególną uwagę
zasługuje tzw. berło wodzowskie wykonane z rozwidlonej części poroża reni-
fera i zdobione rytym omamentem pasmowym oraz okrągłym otworem, wy-
wierconym w miejscu rozwidlenia. Nazwa tego zabytku wywodzi się z termino-
logii francuskiej - baton de commandement - i sugeruje funkcję tego przedmio-
tu, w istocie niewyjaśnioną (Chochorowska 2002: 48). Prawie identyczne berła
bywały do niedawna używane przez niektóre ludy eskimoskie jako wielkie
zapinki odzieży futrzanej, noszone na piersiach. Podobne zabytki są znajdowane
często na rozległych obszarach Europy w obrębie kultury magdaleńskiej. Należy
też podkreślić, że ogólne wamnki klimatyczne, świat zwierzęcy i roślinny tej
kultury, przypominały wówczas okoliczności, w jakich żyją dziś Eskimosi.
Oprócz „berła” znaleziono w Jaskini Maszyckiej 22 żebra zwierzęce, zdobio-
ne głównie ukośnymi i poprzecznymi nacięciami, o różnym stopniu zagęsz-
czenia. Na niektórych z nich widnieją także inne motywy dekoracyjne, jak
nacięcia paraboliczne, zakreskowane owale, kółka z punktem lub dziurką
wewnątrz, okrągłe dołki, czy w kształcie kropli wody. Niewątpliwie wszystkie
te znaki stanowią znany ówczesnym twórcom i odbiorcą kod informacji, zawie-
rających jakieś ważne przesłanie. Bardziej skomplikowane niż na pałeczce
paschale z Jaskini Dziadowej.
Kultura magdaleńska przyniosła także inne interesujące znaleziska, ze wspo-
mnianego już stanowiska w Wilczycach w powiecie sandomierskim. Znaleziono