DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.53558#0053
DE AGRO NOLANO
DEQUE MONTIBUS VESUVIO, ET ABELLA,
C£teri/que agri limitibus ?
CAPUT I.
orientali recessu Campanise
patet 9 atque a meridie Ve-
juvio monte clauditur, Gau-
ranosque colles prospe&at ,
contra ab Ar£lo sepitur A-
Mia monte . Quinetiam ab
Ortu monte Sarno, acGeca-
lae, Vescianique collibus terminatur. At ve-
io ab Occasu campi, planitiesque sunt dum-
taxat : qua? usque ad Vulturni .odia, mare-
que Thyrrhenum sequo solo porriguntur, in
quibus Clanius ssuvius de transverso incur-
rens , se tanquam agri Nolani terminum sta-
tuit occidentalem; Idem ages habet abOrtu
Hirpinos populos confines: a rysl—
terie&os colles Vescianos, Qecalanosque di-
scriminantur Campani, ab Arcto vero Sam-
nitibus hseret : quos a Campania mons A-
bella disiungit. Eo situ quinetiam sub Abel-
la Vesuvioque Nolanus jacet ager: ut sicuti
Nolani coloni prospjciunt occidentem solem
hybernum in sinistro Vesuvii cornu: ita as-
ilivum in dextro cornu Abella? occidere vi-
deant . Sunt autem Vesuvius atque Abella
celsitudine , ac mole fere pares , longitudine
vero multo superior evasit mons Abella .
Quinetiam quo magna? conssagrationes , ac
Avasta incendia effecerunt Vesuvium celebrio-
rem : eo Abella quasi frigescens jacuit ob-_ nnm occaium uenuunc j namque veiuvius
Icurior jnon enim est aliquo procellenti redi-'*-'ab occasu hyberno ad hybernum ortum ali-
jnitus bono , neque , ut ille , insigni malo - ‘‘-r-~ ----- ' -5- —: —-—:-
infamatus; quamvis injuriis quibusdam , &
ipse afficiat accolas , quarum una est ha?c.
Nam a radicibus dextri cornu , qua spcstat
agrum nostrum , aqua? sulphure putentes e-
manant : unde ab earum putore nomen lo-
co inditum est: Mephitim enim appellant j
haud item procul a Mephiti sunt fontes Cla-
nii ssuyii , qui de eisdem radicibus erum-
pentes , totos fere campos eos, quos Nola ab
occasu praesertim a?stivo speftat , implent ,
adeout parte maxima paludes jam effecta?
sint. Quamobrem Sessulam celebre quondam exarsit. Vesuvius enim mons mari imminens■,
oppidum Clanio vicinam, reliquerunt Sessu-j-j prope Neapolim extat •> fontesque habet peren-
lani, cuius vestigia quasdam murorum ? fa- -—*1
norumque sola nunc apparent. A sinistro ve- exurgebat in verticem : a cuius medio cacit?
ro cornu ejusdem Abella? non parvus splet
exoriri pavor : siquidem ab eius jugis subi-
tus torrens, vel aere sereno dessuere , atque
ssuendo divellere arbores ingentes innume*
rasque , ipsasque divulsas , atque etiam saxa
maxima de monte abseissa , devolvere sa?pe yi-
sus est . In quo ni q.uasi a natura, vel potius
ss Deo cautum esset, qui ad eas montis radi-
ces colliculos quosdam obiecit , ut in val-
lem primum torrentes inssuerent : profecto
ulque ad Vesuvium profusi , & arboreta, &
pagos, & oppida , ac Nolam ipsam obruis-
lent . Quamobrem torrentes corruendo in
eam vallem , infringuntur , atque q campo
Nolano divertuntur : perque eam rapti se-
Olanus Ager in extremo , ac A eundum montem occasum versus ( Abella1
enim ab ortu a?stivo ad eestivum occasum re-
cta porrigitur) ssuere coguntur . Neque in-
terea mites: sed evellentes quoque , & arbo-
res, & caementa quotcunque per vallem oc<*
currerint, demum mitiore raptu, cursuque iit
paludes, qua? sub altero cornu staghant, re-
cepti delitescunt . Nostra tempestate torrens;
is semel erupit magno cum murmure, atque
rerum strage , rapuit aliquot a?des , qua?
erant prope alveum , quem vallis facit \
ssuxit maximus no£te, atque die j namque no-
sle media prorupit j vastitas enim sua , &
vallis obliquitas, atque complicata terra , Sc
xiiiucL auwruu saxa , & ligna cum aquis , cursum tarda*
quibus per in-Bbant : ne cunclus , ut una hora in vallem
cecidit, ita totus hora una transiret . Quam-
obrem deinde triduo magnus viguit , atque
per aliquot dies decrescens desivit j reliquit:
in alveo saxa quamplurima , & arborum
truncos innumeros , ac maximos : qui viden-
tem in ftuporem inducebant . Vesuvius au-
tem, quo inferior est in profundendo torren-
tes (nam aliquot ? & ipse demittit tum lo~
lummodo , quum nimia? in eum pluviae tur-
binantur : qui nec moles illas Abellanas tra-
hunt ? neque ingentium arborum strages ra-
piunt , atque plurimum a sinistro cornu mon
tis non versus urbem Nolam, sed in hyber—
num occasum dessuunt ; namque Vesuvius
quanto protensus extat ) eo veluti contraria
rerum conditione compensata infestior fuit
copiosa cinerum erugatione, ac miris incen-
diis : quibus saspe tota vicina Vesevo ora jugo
fcedata , combustaque est j unde magna seri-
bentibus materia orta dataque est . De eis
namque Vesuvii mirandis iniuriis plerique
viriillustres , tum Gra?ci, tum Latini , seri-
psere. Quorum T)io tanquam pro ceteris seri-
bens , meminit hoc pafto: In Campania hor-
renda quadam , atque miranda forte vifa funt’3
ingens enim ignis autumni tempore de repente
iue habet peren-
’ nes . Is vero quondam simili undique clivo
mine ignis 'erupit ■> hac in parte folummodo
incensus eft , partes vero externa , atque \itr
ga •> ut igne fuere vacantia , ita nunc etiam
vacant. Montis igitur \uga, cum semper abf-
qiie igne fuerint, media vero partes combufta*
ac in cinerem versa •> fa&um eft , ut cacumi-
na undique antiquam altitudinem ad hoc tem-
pus fervarint . At vero quodeumque igne cor-
reptum confumptumque eft s id tempore longo
cavum evafit defidente femper materia y itaut
mons totus (. ut parva magnis comparemus )
similis tleatro venatorio videatur . H\ufque
extrema , arboribus , vitibus abundan-
tia funt: circus vero igne confumitur , atque
interdiu sumum esssat , noClu vero ssammas
A 2 usque
DEQUE MONTIBUS VESUVIO, ET ABELLA,
C£teri/que agri limitibus ?
CAPUT I.
orientali recessu Campanise
patet 9 atque a meridie Ve-
juvio monte clauditur, Gau-
ranosque colles prospe&at ,
contra ab Ar£lo sepitur A-
Mia monte . Quinetiam ab
Ortu monte Sarno, acGeca-
lae, Vescianique collibus terminatur. At ve-
io ab Occasu campi, planitiesque sunt dum-
taxat : qua? usque ad Vulturni .odia, mare-
que Thyrrhenum sequo solo porriguntur, in
quibus Clanius ssuvius de transverso incur-
rens , se tanquam agri Nolani terminum sta-
tuit occidentalem; Idem ages habet abOrtu
Hirpinos populos confines: a rysl—
terie&os colles Vescianos, Qecalanosque di-
scriminantur Campani, ab Arcto vero Sam-
nitibus hseret : quos a Campania mons A-
bella disiungit. Eo situ quinetiam sub Abel-
la Vesuvioque Nolanus jacet ager: ut sicuti
Nolani coloni prospjciunt occidentem solem
hybernum in sinistro Vesuvii cornu: ita as-
ilivum in dextro cornu Abella? occidere vi-
deant . Sunt autem Vesuvius atque Abella
celsitudine , ac mole fere pares , longitudine
vero multo superior evasit mons Abella .
Quinetiam quo magna? conssagrationes , ac
Avasta incendia effecerunt Vesuvium celebrio-
rem : eo Abella quasi frigescens jacuit ob-_ nnm occaium uenuunc j namque veiuvius
Icurior jnon enim est aliquo procellenti redi-'*-'ab occasu hyberno ad hybernum ortum ali-
jnitus bono , neque , ut ille , insigni malo - ‘‘-r-~ ----- ' -5- —: —-—:-
infamatus; quamvis injuriis quibusdam , &
ipse afficiat accolas , quarum una est ha?c.
Nam a radicibus dextri cornu , qua spcstat
agrum nostrum , aqua? sulphure putentes e-
manant : unde ab earum putore nomen lo-
co inditum est: Mephitim enim appellant j
haud item procul a Mephiti sunt fontes Cla-
nii ssuyii , qui de eisdem radicibus erum-
pentes , totos fere campos eos, quos Nola ab
occasu praesertim a?stivo speftat , implent ,
adeout parte maxima paludes jam effecta?
sint. Quamobrem Sessulam celebre quondam exarsit. Vesuvius enim mons mari imminens■,
oppidum Clanio vicinam, reliquerunt Sessu-j-j prope Neapolim extat •> fontesque habet peren-
lani, cuius vestigia quasdam murorum ? fa- -—*1
norumque sola nunc apparent. A sinistro ve- exurgebat in verticem : a cuius medio cacit?
ro cornu ejusdem Abella? non parvus splet
exoriri pavor : siquidem ab eius jugis subi-
tus torrens, vel aere sereno dessuere , atque
ssuendo divellere arbores ingentes innume*
rasque , ipsasque divulsas , atque etiam saxa
maxima de monte abseissa , devolvere sa?pe yi-
sus est . In quo ni q.uasi a natura, vel potius
ss Deo cautum esset, qui ad eas montis radi-
ces colliculos quosdam obiecit , ut in val-
lem primum torrentes inssuerent : profecto
ulque ad Vesuvium profusi , & arboreta, &
pagos, & oppida , ac Nolam ipsam obruis-
lent . Quamobrem torrentes corruendo in
eam vallem , infringuntur , atque q campo
Nolano divertuntur : perque eam rapti se-
Olanus Ager in extremo , ac A eundum montem occasum versus ( Abella1
enim ab ortu a?stivo ad eestivum occasum re-
cta porrigitur) ssuere coguntur . Neque in-
terea mites: sed evellentes quoque , & arbo-
res, & caementa quotcunque per vallem oc<*
currerint, demum mitiore raptu, cursuque iit
paludes, qua? sub altero cornu staghant, re-
cepti delitescunt . Nostra tempestate torrens;
is semel erupit magno cum murmure, atque
rerum strage , rapuit aliquot a?des , qua?
erant prope alveum , quem vallis facit \
ssuxit maximus no£te, atque die j namque no-
sle media prorupit j vastitas enim sua , &
vallis obliquitas, atque complicata terra , Sc
xiiiucL auwruu saxa , & ligna cum aquis , cursum tarda*
quibus per in-Bbant : ne cunclus , ut una hora in vallem
cecidit, ita totus hora una transiret . Quam-
obrem deinde triduo magnus viguit , atque
per aliquot dies decrescens desivit j reliquit:
in alveo saxa quamplurima , & arborum
truncos innumeros , ac maximos : qui viden-
tem in ftuporem inducebant . Vesuvius au-
tem, quo inferior est in profundendo torren-
tes (nam aliquot ? & ipse demittit tum lo~
lummodo , quum nimia? in eum pluviae tur-
binantur : qui nec moles illas Abellanas tra-
hunt ? neque ingentium arborum strages ra-
piunt , atque plurimum a sinistro cornu mon
tis non versus urbem Nolam, sed in hyber—
num occasum dessuunt ; namque Vesuvius
quanto protensus extat ) eo veluti contraria
rerum conditione compensata infestior fuit
copiosa cinerum erugatione, ac miris incen-
diis : quibus saspe tota vicina Vesevo ora jugo
fcedata , combustaque est j unde magna seri-
bentibus materia orta dataque est . De eis
namque Vesuvii mirandis iniuriis plerique
viriillustres , tum Gra?ci, tum Latini , seri-
psere. Quorum T)io tanquam pro ceteris seri-
bens , meminit hoc pafto: In Campania hor-
renda quadam , atque miranda forte vifa funt’3
ingens enim ignis autumni tempore de repente
iue habet peren-
’ nes . Is vero quondam simili undique clivo
mine ignis 'erupit ■> hac in parte folummodo
incensus eft , partes vero externa , atque \itr
ga •> ut igne fuere vacantia , ita nunc etiam
vacant. Montis igitur \uga, cum semper abf-
qiie igne fuerint, media vero partes combufta*
ac in cinerem versa •> fa&um eft , ut cacumi-
na undique antiquam altitudinem ad hoc tem-
pus fervarint . At vero quodeumque igne cor-
reptum confumptumque eft s id tempore longo
cavum evafit defidente femper materia y itaut
mons totus (. ut parva magnis comparemus )
similis tleatro venatorio videatur . H\ufque
extrema , arboribus , vitibus abundan-
tia funt: circus vero igne confumitur , atque
interdiu sumum esssat , noClu vero ssammas
A 2 usque