DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.24654#0096
5 6 DISSERTATIO I.
Athenis murum , qui fpeBat Hymettum montem , & Tentelenfem . Iterru
parietes in aede Iouis , £5* Herculis lateritias cellas , quum circa lapidea
tn aede eplfiyha Jint, £5" columnae. In Italia ARRETu qjetujlum egre-
gie faBum murum . Non fblum in vafculis fingendis pingcndifque ,
ut offendi (05 fed etiam in lateribus optimis fabricandis praelfan-
tes fuiffe Arretinos Artifices declarant complures lateres, quos in lu-
cem protuli, lignatos eorum nomine uk qui etiam, & quum vali-
dae res Etrufcorum edent, & quum orbem Romanum Imperatores
moderarentur , diu Arretinos hac gloria floruiffe perfpicue probant :
praeterquamquod etiam nunc exftat, territorium Arretio finitimum,
quod a lateribus , qui in eo fiebant, Laterma nomen retinet .
XI. Haud quaquam me latet , ut omnes difficultatum nube-
culas tollam , Romanos fero admififfe Theatra atque Amphiteatra ,
quae quidem primo lignea ac temporaria fuere 5 nam fevenori mo-
rum difciplmae adfuetis , adfiduis curis bellifque gerendis implicitis,
nova res vifa eft , telle Livio (3) , ludiones ex Etruria adcitos fpe-
£fare : eorum vero fumma atque, ut ita dicam, unica voluptas fuit,
Romani imperii gloriam ac vires bellicis artibus longe lateque auge-
re atque amplificare. Id vero non oblfat, quo minus arbitremur, opu-
lentiores Etruriae urbes Theatra atque Amphiptheatra habuiffe 3 quum
ipfos Romanos confiet regnante Romulo Circum habuiffe: & V. C.
anno cccxxcix. Ludiones & Hifiriones ex Etruria adciviffe. Vitru-
vius adnotat (4), ab Harufpicibus Etrufcis, eorumque difciplinis per-
fcriptum , ubi Deorum fana conlocanda forent: Herculis vero fa-
num dedicari iuffum ad Circum in illis civitatibus, in quibus nec
amphitheatra nec gymnafia effient . Memorat Nicolaus Damafce-
nus , adlatus ab Athenaeo (s), qui eum Augufti amicum fuiffe te-
ftatur , ludos gladiatorios fieri confueviffe a Romanis non in pu-
blicis tantum conventibus & in Theatris , fufcepto ab Etrufcis
exemplo ac more 3 fed etiam in conviviis. Quod fi opulentiores
Latii urbes Amphitheatrum habuere, quemadmodum Velitrae, Fre-
gellae , Setia , Lanuvium atque aliae , uti luculenter offendit V. G
P. Vulpius Soc. Iefu Presbyter (*; 3 non video, cur Etrufcis urbibus
hanc gloriam negare velimus 3 quum nec defint rationes, & vertigia
ipfa, quae haec aetate fuperfunt, id apertiffime offendant. Aedificia
haec lapidea immenfi quodammodo operis immenforumque fum-
tuum
(r) Vide Hiftoriam Antiquariam Etrufcam
nuper a me editam vernaculo Termone
pag. ccvr. una cum Vindiciis mei Al-
phabeti Etrujci.
(2) Vide Par.II. Infcript. ant. Etrur.Vrbium,
ubi marmora Arretina illulirantur in fine.
(3) Lib. VII. Gap. ni.
(4) Deipnofophift. Lib. IV. Cap. xrr.
(5) De Architedt. Lib. I. Cap. vii. quem
locum fupra adtuli pag. 25.
(6) Veter. Lat. prof. Tom. IV7”. p^g. 51.
Tom. V. pag. 57. & in fequentibus.
Athenis murum , qui fpeBat Hymettum montem , & Tentelenfem . Iterru
parietes in aede Iouis , £5* Herculis lateritias cellas , quum circa lapidea
tn aede eplfiyha Jint, £5" columnae. In Italia ARRETu qjetujlum egre-
gie faBum murum . Non fblum in vafculis fingendis pingcndifque ,
ut offendi (05 fed etiam in lateribus optimis fabricandis praelfan-
tes fuiffe Arretinos Artifices declarant complures lateres, quos in lu-
cem protuli, lignatos eorum nomine uk qui etiam, & quum vali-
dae res Etrufcorum edent, & quum orbem Romanum Imperatores
moderarentur , diu Arretinos hac gloria floruiffe perfpicue probant :
praeterquamquod etiam nunc exftat, territorium Arretio finitimum,
quod a lateribus , qui in eo fiebant, Laterma nomen retinet .
XI. Haud quaquam me latet , ut omnes difficultatum nube-
culas tollam , Romanos fero admififfe Theatra atque Amphiteatra ,
quae quidem primo lignea ac temporaria fuere 5 nam fevenori mo-
rum difciplmae adfuetis , adfiduis curis bellifque gerendis implicitis,
nova res vifa eft , telle Livio (3) , ludiones ex Etruria adcitos fpe-
£fare : eorum vero fumma atque, ut ita dicam, unica voluptas fuit,
Romani imperii gloriam ac vires bellicis artibus longe lateque auge-
re atque amplificare. Id vero non oblfat, quo minus arbitremur, opu-
lentiores Etruriae urbes Theatra atque Amphiptheatra habuiffe 3 quum
ipfos Romanos confiet regnante Romulo Circum habuiffe: & V. C.
anno cccxxcix. Ludiones & Hifiriones ex Etruria adciviffe. Vitru-
vius adnotat (4), ab Harufpicibus Etrufcis, eorumque difciplinis per-
fcriptum , ubi Deorum fana conlocanda forent: Herculis vero fa-
num dedicari iuffum ad Circum in illis civitatibus, in quibus nec
amphitheatra nec gymnafia effient . Memorat Nicolaus Damafce-
nus , adlatus ab Athenaeo (s), qui eum Augufti amicum fuiffe te-
ftatur , ludos gladiatorios fieri confueviffe a Romanis non in pu-
blicis tantum conventibus & in Theatris , fufcepto ab Etrufcis
exemplo ac more 3 fed etiam in conviviis. Quod fi opulentiores
Latii urbes Amphitheatrum habuere, quemadmodum Velitrae, Fre-
gellae , Setia , Lanuvium atque aliae , uti luculenter offendit V. G
P. Vulpius Soc. Iefu Presbyter (*; 3 non video, cur Etrufcis urbibus
hanc gloriam negare velimus 3 quum nec defint rationes, & vertigia
ipfa, quae haec aetate fuperfunt, id apertiffime offendant. Aedificia
haec lapidea immenfi quodammodo operis immenforumque fum-
tuum
(r) Vide Hiftoriam Antiquariam Etrufcam
nuper a me editam vernaculo Termone
pag. ccvr. una cum Vindiciis mei Al-
phabeti Etrujci.
(2) Vide Par.II. Infcript. ant. Etrur.Vrbium,
ubi marmora Arretina illulirantur in fine.
(3) Lib. VII. Gap. ni.
(4) Deipnofophift. Lib. IV. Cap. xrr.
(5) De Architedt. Lib. I. Cap. vii. quem
locum fupra adtuli pag. 25.
(6) Veter. Lat. prof. Tom. IV7”. p^g. 51.
Tom. V. pag. 57. & in fequentibus.