DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55821#0012
6
INTRODUCTIO
Ex quibus omnibus pacet, Zonas torridas ab uno latere
5’400, ab altero 4950, temperatas in uno excremo 4950,in
altero 2is4, Frigidas vero ab unacancum parce 2154. millia-
ribus terminari.
Area omnium harum Zonarum sequens per calculum ga?o-
decicum elicicur : Toca torrida 3703^90. Temperata quaeli-
bet 2407032. & quaevis frigida 385173« Milliaria quadrata
continet •; quia autem tota terree superficies secundum su-
pra dida in cap. 7. concinet 9288000. milliaria quadrata,
Zona igitur torrida toca tertiam partem hujus superficiei
terrestris excedit, temperata superac quartam partem, urraque
vero conjundim dimidiam superficiei. Zona frigida est quam
proxime vigesima quarta pars superficiei. Temperata est ii.
vicibus minor tota torrida, utraque temperata jundimserme
quarta parce major.
Qua?nam vero & quot Zonarum regiones nobis sint
cognita?, si qua?ratur, sciendum, nullam omnino Zonam no ¬
bis penitus esse cognitam, siquidemin singulis diversosterrae
tradus nondum satis decedos esse constat. Sic in nostra
Zona, v. g. in Asia terra Jessb, in America sepcentrionali
itidem multa loca nos adhuc latent; incerim cerrum est, Zo-
nam nostram,nempe sepcentrionalem temperatam, pra? reli-
quis, dein vero torridam nobis esse notissimam, Nam in
lepcentrionali frigida,praeter aliquas insulas & littora, nihil,
in temperata meridionali paulo plura , non tamen tam mul-
ta quam in nostra , in meridionali vero frigida plane nihil
pater.
Consideratis tandem omnibus regionibus, qua: nobis cog-
nitae, perspiciemus, Zonam nostram temperatam fere duplum
terra? respedu torrida? concinere, hanc vero iterum plus terra?
quam temperatam meridionalem comprehendere. De Zonis
frigidis nihil certi statuitur, tanquam maximam partem adhuc
incognitis. Tota autem terrarum nobis cognitarum ex-
tensio vixerit quarta pars superficiei terrestris, reliqua vero
maria & loca nondum deteda complent.
Caput IX,
De Divisione .superficiei terre-
stris ratione diverti positus Sphxrx.
FUndamentum hujus divisionis reperitur in capite proce-
denti, quia diversi Spha?ra? positus per Zonas, sive per qua-
stello non perpendiculariter, sed oblique oriuntur & occi-
dunt. Dies atque nodes , excepto tempore oquinodiorum,
semper sunt inoquales. His populis eadem, qua? iis sub
Jsquacore, accidunt, quando scilicet sol ipsis proximus, hoc
vero longius distante, alia observant Phxnomena, & iis, quo
sub Tropicis habitantibus obveniunt, fere similia.
Tertius Sphaerae Positus sub Tropicis.
Populi, quorum pundum verticale incidit in Tro-
picum , habitant in fine torrido & principio Zona? tem-
perato; quia horum elevatio Poli est 235. graduum, stello,
quas circulus Polaris ambitu suo continet, perpetuo sunt ap-
paritionis, opposito vero polari circumdato, ho semperab-
sconduntur. Semel per annum sol cis est verticalis, eo sci-
licet in Tropico existente, & tunc longissimus est dies 1 3I.
horarum ; commorante vero in opposito Tropico dies bre-
vissimus 1 oh horarum est.
Quartus Sphaerae Positus intra Tropicos &
Polares.
Qui intra Tropicos & Polares circulos habitant, neque
nimio calore, neque nimio frigore asficiuntur, sole nunquam
ipsorum Zenith transeunte, unde ipsius radii nunquam per-
pendicularicer ipsos attingunt, semper tamen ipsius lumine
illustrantur , quod graviori frigori obicem ponit. Illud
maxime desiderant,quod , quo propiores sunt circulis pola-
ribus, eo minorem stellarum copiam observent, reliqua coe-
li parte in occulto latente. Major quoque est obliquitas
ortus & occasus stellarum, quo proximiores sunt pr^didis
circulis ,unde & major semper dierum nodiumque inaequa-
litas. Ver ,aestas, autumnus & hyems semel tantum in anno
occurrunt,
Quintus Sphaerae Positus sub Circulis Polaribus.
InfineZona? temperata? & principio frigidae habitant ii,
quorum Zenith in ipso circulo Polari deprehenditur, major
hic est obliquitas stellarum, quam apud priores, unde major
coeli pars etiam semper occultatur, ita ut tandem oppositus
Tropicus nunquam appareat. Dies longissimus tempore a?sta-
tis est viginti quatuor horarum , longissima nox in hyemc
itidem tamdiu durat. Hujus Pha?nomeni spedandi causa
Rex Suecia? Carolus XI. Ao. 1694. TornaminLapponiapro-
fedus est, viditque solem die 14. Junii postmeridiem ad ho-
tuor circulos , qui Zonas constituunt, determinantur. In-
primis hoc loco considerandum occurrit, qua?nam Acciden-
tia & Pha?nomena coeli habitatoribus terra? per omnes Globi
positiones contingere soleant,& quidem tam ab initio, quam
in medioSc fine, hinc septem Sphter^positiones exoriuntur.
Ab /Equatore incipiendum , siquidem incolis ab hoc ex utro-
que latere aequaliter versus Polos distantibus eadem coeli Phae-
nomena, licet non eodem tempore, accidunt, ex quo apparet,
divisionem Zona? torrida? in duas partes, in hac dodrina non
esse incongruam.
Primus Sphserae Positus sub /Equatore.
Qui sub/Equatore habitant, cumque pro Zenith habent,
semper Polos in ipso Horizonte vident, & talis Spha?ra? positus
dicitur Sphaera reda. Omnes stellae orientes & occidentes angu-
lum redum constituunt, estque in his terris perpetuum aequi-
nodium, & dies singuli duodecim, totidemque horas sin-
gulte nodes per totum anni spatium durant.
Solis distantiaaZenithmaxima ibidem est 23*. graduum,
hanc bis in anno, semel scilicet in Septentrione, semel in Meri-
die observant. Quatuor dantur apud illos solstitia,duo nempe
sub Zenith, sole in signo Arietis & Libra? existente , & duo
infra in signo Cancri & Capricorni. Duo solstitia sub Zenith
duas sestaces producunt, cum videlicet calor intensisiimus;
duo vero inferiora, quia tunc aestus solis remisiior, duas
hyemes designant, utpote tunc maxima solis est distantia a
Zenith. Hac ratione quoque statuere possemus, dari duplex
ver & duplicem autumnum , illo scilicet tempore, quo sol
reliqua signa perlustrat.
In hac positione Spha?ra? nullum coeli pundum manet
occultum, sed omnes stella?, qua? uspiam in coelo sunt,
quotidie oriuntur & occidunt, quod tanto minus evenit, quo
obliquior est Globi positus.
Secundus Sphaerae Positus intra/Equatorem &
Tropicos.
Qui inter/Equatorem & Tropicos degunt, vnicum tan-
tum Polum supra Horizontem visibilem observant ,5 alter
sub Horizonte lacer, ex quo Sphsera obliqua oritur, unde &
ramusque undecimam & 35/ Minuta splendentem, quem
deinde nubecula per quadrantem hora? oculis quidem eripuit,
elapsisvero post horam duodecimam sex Minutis pleno ful-
gore restituit. Caeterum ob nimiam Sphaera? obliquica-
1 tem crepuscula diutius durant, ita ut per semestre spatium
vix mera nox ingruat.
Sextus Sphaerae Positus intra Circulos Polares
& ipsos Polos,
Populi, quorum Zenith intra Polares & Polos consistit,
obliquiorem magis habent spha?ram,pra?cipue quo propiores
sunt ipsis polis eo major coeli pars ipsorum visui subducitur.
Longiores 24. horis hic in a?state sunt dies, & hyemis tempore
longiores tot horis dantur nodes, & quo propius ad polos ac-
ceditur, eo plus dies atque nodes habent incrementi, quod
tandem ad aliquot mensium spatium extenditur.
Septimus atque ultimus Sphaerae Positus sub
Populi, quorum pundum verticale est ipse Polus, habi-
tant in medio Zonarum frigidarum, & habent spha?ram
parallelam, in qua Horizon & /Equator se se non intersecant,
sed paralleli fiunt, unde dimidium coeli semper conspicitur,
altero invisibili manente. Dies per sex menses durat , quia
sol tamdiu supra Horizontem moratur. Nox eadem longi-
tudine gaudet , quia a?quali temporis spatio infra Horizon-
tem circumrotatur. Hinc Saturnus in locis sub Polis per
quindecim,Jupiter per sex, Mars per unum annum,Venus au-
tem & Mercurius cum sole per semestre spatium , luna tan-
dem per quindecim dies visibiles forent, quo tempore prae-
terlapso in oppositissignis trans /Equatorem a?que diu occul-
tarentur. __
" ———— Caput x.
D e Divisione T errae ratione situs
incolarum.
DErlustratis secundursi Zonas & Positus spha?ra? habitatoribus
* terrae,eosdem ex comparationcMcridiani cum parallelis in-
ter sc
INTRODUCTIO
Ex quibus omnibus pacet, Zonas torridas ab uno latere
5’400, ab altero 4950, temperatas in uno excremo 4950,in
altero 2is4, Frigidas vero ab unacancum parce 2154. millia-
ribus terminari.
Area omnium harum Zonarum sequens per calculum ga?o-
decicum elicicur : Toca torrida 3703^90. Temperata quaeli-
bet 2407032. & quaevis frigida 385173« Milliaria quadrata
continet •; quia autem tota terree superficies secundum su-
pra dida in cap. 7. concinet 9288000. milliaria quadrata,
Zona igitur torrida toca tertiam partem hujus superficiei
terrestris excedit, temperata superac quartam partem, urraque
vero conjundim dimidiam superficiei. Zona frigida est quam
proxime vigesima quarta pars superficiei. Temperata est ii.
vicibus minor tota torrida, utraque temperata jundimserme
quarta parce major.
Qua?nam vero & quot Zonarum regiones nobis sint
cognita?, si qua?ratur, sciendum, nullam omnino Zonam no ¬
bis penitus esse cognitam, siquidemin singulis diversosterrae
tradus nondum satis decedos esse constat. Sic in nostra
Zona, v. g. in Asia terra Jessb, in America sepcentrionali
itidem multa loca nos adhuc latent; incerim cerrum est, Zo-
nam nostram,nempe sepcentrionalem temperatam, pra? reli-
quis, dein vero torridam nobis esse notissimam, Nam in
lepcentrionali frigida,praeter aliquas insulas & littora, nihil,
in temperata meridionali paulo plura , non tamen tam mul-
ta quam in nostra , in meridionali vero frigida plane nihil
pater.
Consideratis tandem omnibus regionibus, qua: nobis cog-
nitae, perspiciemus, Zonam nostram temperatam fere duplum
terra? respedu torrida? concinere, hanc vero iterum plus terra?
quam temperatam meridionalem comprehendere. De Zonis
frigidis nihil certi statuitur, tanquam maximam partem adhuc
incognitis. Tota autem terrarum nobis cognitarum ex-
tensio vixerit quarta pars superficiei terrestris, reliqua vero
maria & loca nondum deteda complent.
Caput IX,
De Divisione .superficiei terre-
stris ratione diverti positus Sphxrx.
FUndamentum hujus divisionis reperitur in capite proce-
denti, quia diversi Spha?ra? positus per Zonas, sive per qua-
stello non perpendiculariter, sed oblique oriuntur & occi-
dunt. Dies atque nodes , excepto tempore oquinodiorum,
semper sunt inoquales. His populis eadem, qua? iis sub
Jsquacore, accidunt, quando scilicet sol ipsis proximus, hoc
vero longius distante, alia observant Phxnomena, & iis, quo
sub Tropicis habitantibus obveniunt, fere similia.
Tertius Sphaerae Positus sub Tropicis.
Populi, quorum pundum verticale incidit in Tro-
picum , habitant in fine torrido & principio Zona? tem-
perato; quia horum elevatio Poli est 235. graduum, stello,
quas circulus Polaris ambitu suo continet, perpetuo sunt ap-
paritionis, opposito vero polari circumdato, ho semperab-
sconduntur. Semel per annum sol cis est verticalis, eo sci-
licet in Tropico existente, & tunc longissimus est dies 1 3I.
horarum ; commorante vero in opposito Tropico dies bre-
vissimus 1 oh horarum est.
Quartus Sphaerae Positus intra Tropicos &
Polares.
Qui intra Tropicos & Polares circulos habitant, neque
nimio calore, neque nimio frigore asficiuntur, sole nunquam
ipsorum Zenith transeunte, unde ipsius radii nunquam per-
pendicularicer ipsos attingunt, semper tamen ipsius lumine
illustrantur , quod graviori frigori obicem ponit. Illud
maxime desiderant,quod , quo propiores sunt circulis pola-
ribus, eo minorem stellarum copiam observent, reliqua coe-
li parte in occulto latente. Major quoque est obliquitas
ortus & occasus stellarum, quo proximiores sunt pr^didis
circulis ,unde & major semper dierum nodiumque inaequa-
litas. Ver ,aestas, autumnus & hyems semel tantum in anno
occurrunt,
Quintus Sphaerae Positus sub Circulis Polaribus.
InfineZona? temperata? & principio frigidae habitant ii,
quorum Zenith in ipso circulo Polari deprehenditur, major
hic est obliquitas stellarum, quam apud priores, unde major
coeli pars etiam semper occultatur, ita ut tandem oppositus
Tropicus nunquam appareat. Dies longissimus tempore a?sta-
tis est viginti quatuor horarum , longissima nox in hyemc
itidem tamdiu durat. Hujus Pha?nomeni spedandi causa
Rex Suecia? Carolus XI. Ao. 1694. TornaminLapponiapro-
fedus est, viditque solem die 14. Junii postmeridiem ad ho-
tuor circulos , qui Zonas constituunt, determinantur. In-
primis hoc loco considerandum occurrit, qua?nam Acciden-
tia & Pha?nomena coeli habitatoribus terra? per omnes Globi
positiones contingere soleant,& quidem tam ab initio, quam
in medioSc fine, hinc septem Sphter^positiones exoriuntur.
Ab /Equatore incipiendum , siquidem incolis ab hoc ex utro-
que latere aequaliter versus Polos distantibus eadem coeli Phae-
nomena, licet non eodem tempore, accidunt, ex quo apparet,
divisionem Zona? torrida? in duas partes, in hac dodrina non
esse incongruam.
Primus Sphserae Positus sub /Equatore.
Qui sub/Equatore habitant, cumque pro Zenith habent,
semper Polos in ipso Horizonte vident, & talis Spha?ra? positus
dicitur Sphaera reda. Omnes stellae orientes & occidentes angu-
lum redum constituunt, estque in his terris perpetuum aequi-
nodium, & dies singuli duodecim, totidemque horas sin-
gulte nodes per totum anni spatium durant.
Solis distantiaaZenithmaxima ibidem est 23*. graduum,
hanc bis in anno, semel scilicet in Septentrione, semel in Meri-
die observant. Quatuor dantur apud illos solstitia,duo nempe
sub Zenith, sole in signo Arietis & Libra? existente , & duo
infra in signo Cancri & Capricorni. Duo solstitia sub Zenith
duas sestaces producunt, cum videlicet calor intensisiimus;
duo vero inferiora, quia tunc aestus solis remisiior, duas
hyemes designant, utpote tunc maxima solis est distantia a
Zenith. Hac ratione quoque statuere possemus, dari duplex
ver & duplicem autumnum , illo scilicet tempore, quo sol
reliqua signa perlustrat.
In hac positione Spha?ra? nullum coeli pundum manet
occultum, sed omnes stella?, qua? uspiam in coelo sunt,
quotidie oriuntur & occidunt, quod tanto minus evenit, quo
obliquior est Globi positus.
Secundus Sphaerae Positus intra/Equatorem &
Tropicos.
Qui inter/Equatorem & Tropicos degunt, vnicum tan-
tum Polum supra Horizontem visibilem observant ,5 alter
sub Horizonte lacer, ex quo Sphsera obliqua oritur, unde &
ramusque undecimam & 35/ Minuta splendentem, quem
deinde nubecula per quadrantem hora? oculis quidem eripuit,
elapsisvero post horam duodecimam sex Minutis pleno ful-
gore restituit. Caeterum ob nimiam Sphaera? obliquica-
1 tem crepuscula diutius durant, ita ut per semestre spatium
vix mera nox ingruat.
Sextus Sphaerae Positus intra Circulos Polares
& ipsos Polos,
Populi, quorum Zenith intra Polares & Polos consistit,
obliquiorem magis habent spha?ram,pra?cipue quo propiores
sunt ipsis polis eo major coeli pars ipsorum visui subducitur.
Longiores 24. horis hic in a?state sunt dies, & hyemis tempore
longiores tot horis dantur nodes, & quo propius ad polos ac-
ceditur, eo plus dies atque nodes habent incrementi, quod
tandem ad aliquot mensium spatium extenditur.
Septimus atque ultimus Sphaerae Positus sub
Populi, quorum pundum verticale est ipse Polus, habi-
tant in medio Zonarum frigidarum, & habent spha?ram
parallelam, in qua Horizon & /Equator se se non intersecant,
sed paralleli fiunt, unde dimidium coeli semper conspicitur,
altero invisibili manente. Dies per sex menses durat , quia
sol tamdiu supra Horizontem moratur. Nox eadem longi-
tudine gaudet , quia a?quali temporis spatio infra Horizon-
tem circumrotatur. Hinc Saturnus in locis sub Polis per
quindecim,Jupiter per sex, Mars per unum annum,Venus au-
tem & Mercurius cum sole per semestre spatium , luna tan-
dem per quindecim dies visibiles forent, quo tempore prae-
terlapso in oppositissignis trans /Equatorem a?que diu occul-
tarentur. __
" ———— Caput x.
D e Divisione T errae ratione situs
incolarum.
DErlustratis secundursi Zonas & Positus spha?ra? habitatoribus
* terrae,eosdem ex comparationcMcridiani cum parallelis in-
ter sc