DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2603#0395
.
5
785 Exceptionum declaratio. 786
OVISSIMA ET ADMODVM FRVGIFERA
arceanuis duſe, tdits pu diprnoue voreon anageſtron ermre
ſuprema curia Pariſienſium Aduocatum: ab auctore
.
e
.
PT-D .
a DEPINI-
TI exce-
iam recens recognita & emendata.
VrA omnis de aliqua re inſtitutio
debet à definitione proficiſci: iuxta il-
lud quod ſcripſit tuba Romani elo-
quij Cicero (qui hoc modo appella-
tur per Gloſſ in l. j. de ſtud. liberal. vrb.
Roman. libr. vndecimo.C.) primo officio.
A lib. & refert Bald. In proœm. feudo. col-
lat. tertia in fin cum ſequen. per tex. &
ibi Bal. in l. primaff. de iuſt. & iu. & l.
vE prima. ff. ſi cer. peta. & Barba. in rubr.
huius tituli, in clemen. in principio. & in rubri. de reſcriptis. colum.
prima. & de conſtitutio colum ſecunda. & in rubri. de poſtulatio. pra-
la colum. ſeunda. & Petrus de Ferra. in pract. in forma poſitiont acto-
ris. in verbo poſtquam, & Troilus Maluitius in tractatu de obliga-
tionibus. in primo dubio. Docto. in l. pr ma. ff. de aquirenda poſſeſſione.
Bonus de Curtili in tractatu nobilitatis, in ſecunda parte. & Docto.
in l. prima. per illum textff. de teſta. & l prima. ffde tutel. Nam de-
finitio eſt omnino ſubſtantia cuiuſcúque ſignificantis, ſecundûm
Barba. in rubri. de re iudic. in clemen. JVideamus ergo quid ſit ex-
ceptio. Secundô, quo iure inuenta ſit. Tertiô, ad typi declaratio-
nem accedamus. Ad primum igitur veniendo, cûm materia
exceptionum ſit multûm neceſſaria, per tex. in Salioquin. Inſtit.
eodem. & in Authen, de reſtitutio. & eu que parit in vndecimo men-
ſe. colla. quarta. poſt principium. ibi, quadam exceptione neceſſaria.
& frequens, & in iudiciis verſatilis, & ideo amplectenda. l. lega-
ui. ff de libera. lega. cum ſimilibus. & definitio eſt multum peri-
culoſa. l. omnis definitio. ff. de regulis iuris. tamen per illas defini-
tiones nihil mutatur in re: nec ex eis obolum lucraberis, ſecun-
dûm Ioan. Fab. in Sex non ſcripto. collatione ſecunda. Inſtit. de iure
naturali.
1 Igitur ſic definitur exceptio per aliquos Doctores. Exceptio
a eſt ius in reo competens ad eludendam excludendamve actoris
intentionem & hœc definitio comprehendit dilatorias & perem-
ptorias: vt tenet dominus Anto de Tremolis in additio. ad pract.
de Bonacurſo in principio. Ego verô inſequor definitionem iu-
riſconſulti (quia non poſſum inuenire meliorem) poſitam in l ſe-
cunda. ffi eodem. Exceptio eſt actionis vel intentionis excluſio.
hanc poſuerunt feré omnes ſummiſt. Gofred. Azo, Hoſtien. &
alij, & Barba. in rubri. huius tituli in clemen. licet Angel. in rubri.
Inſtitu. eodem. colum. mihi quarta. verſicu, capiamus primum. te-
neat quõd non eſt definitio, ſed alluſio Standum eſt tamen ver-
bis iuriſconſulti: ſiue ſit alluſio, ſiue definitio. & communiter te-
netur quod ſit definitio: & latius declarabitur in prima diuiſione
infrà. Nota tamen quod exceptio duobus modis ſumitur: lar-
to. S ſieut. ibi actiones ciuiles. ff commoda. Angel. & Iain S. primo.
Inſtitu. de actio. Ergo, &e. aliàs ſequeretur abſurdum, quod ex-
ceptio eſſet prius quam actio: & ſie excluſio, quâm res excluſa.
late Geor. Natan. in repe. clemen. ſape. S. non ſic. in ver. defenſiones.
de verbo. ſignificat. Iacobi- in l. in probationibus. ff de probatio. Ego
dicerem quod excepti quæ habet materiam de iure naturali, di-
citur illo iure inuenta: & tunc dicitur habere materiam in hoc,
ne innocens condemnetur, & indebitè opprimatur nam hoc re-
ſpicit defenſionem, quæ eſt de iure naturali, per d. l. clemen. pa-
ſtoralis, de re iudi-ita tenet Dec. in dicta rubri. numero ſexto. & in
cap. ad hac. colum. fina. de reſcriptis. Si verô habet materiam præe-
xiſtentem de iure ciuili: tunt eſt illo iure, vt exceptio praſcri-
ptionis non numerat pecuni, & ſimiles, ſecundûm Decium
vbi ſuprà. Poſſunt tamen omnes exceptiones dici de iure ciuili
formalitate, & in modo & ordine excipiendi, & ſe defendendi.
nam ius ciuile non admittit omnes exceptiones paſſim, nec om-
ni tempore, ſed certo modo & ordine: vt tenent Panor. & De-
cius in dicta rubri. Sozinus in rubri. ff eodẽ. Ciuiliſtæ in l. ſi quis. S.
ſi is pro quo ff quod quiſque iuris. Canoniſtæ, in capit. ex parte. in
ſecundo. de officio delegati. Nec obſtat quod dicebatur de iure
diuino: quia ibi erat quadam defenſio, quæ propriè non eſt
exceptio: per gloſſam ſingula & communiter approbatam in
capituloprimo de litis conteſta. in ſexto. ſed impropriè ſic: vt reſpon-
dent Felinus & Decius in rubrica. & in dicto capitulo ex parte.
Barba. in rubric. de exceptionib in clemen. J Nec etiam obſtat quod
dicebat Panormita. in dicta rubri. allegando Ciceronem primo offi-
cio. ibi, Principio generi, & catera. quia intelligitur de defenſione
actuali ſeu manuali, ad quam natura omnia animalia inclinat:
imoeis dedit certa inſtrumenta quibus ab aduerſis ſe tuerentur:
vt bobus cornua. l. prima. S. cum arietes. ff. ſi quadrupes pauperiem
feciſ. dica. l. bouem in principio. ff. de adil. edic. ita Felin. & ibi in
addi. ad eum. in cap. delicti filij. eodem titulo. & ideo conqueritur
homo quare natura eum nudum produxit: vt habetur in Pli-
nio in principio libri ſeptimi de naturali hiſtoria, & omnibus a¬
nimantibus dedit inſtrumenta: vt ſupra dixi. Non obſtat quod
ſit de iure ciuili: quia verum eſt inquantum excludit actionem.
quæ eſt de iure ciuili: vt ſuprà probaui: & ctiam reſpectu form:
ſed reſpectu intentionis eſt de iure naturali: quia intentionis ex-
cluſio erat ante ius ciuile: ſicut petitio erat ante actiones, qua
manu regia expediebantur. l. ſecunda in principio. ff de origine iur.
Dec. vbi ſuprà. Floria. in l. ſi ſeruus. numero vij ff. ad legem A¬
quil. Effectus ex iſta quaeſtione reſultantes vide per Doctores
in dicto cap. ex parte. & per Anto. de Burgos, in rubrica de emptio.
& venditio.
2 PRIMA A ergo erit diuiſio, quôd quædam exceptio¬ SPncrEs ex-
nes ſunt meræ negationis, actionis ſeu iuris, intentionis vel fa¬ ceptionum ſeu
cti. 5 Mer negationis eſt, quando actio actori non compe¬ PIVISIo-
tebat, nec competierat. ideo ſi actor agat, & aliquid petat, reus ppran ni-
poteſt negare: & hœcnon eſt proprie exceptio: ſecundum Sozi. ’MA Dr-
in rubri. de exceptio ff & Alexand. in additio. ad Bartoi in l. pri¬ b Mera nega-
ma. ff-eodem. Gloſ in l. nam poſtea. ff. de iureiuran. in principio. & tionis exce-
cap. ſecundo de ordine cognitio. & quia nil ponit, ideo à reo non ptiones.
erit probanda: vt tenet Baldus in l. peremptorias. Cod ſententiam
reſcindi non poſſe. numero 36. & in l. ſi quidem. in principio. Cod.
eodem. Largè tamen exceptio dici poteſt, ſecundû eci. in ru-
brica numero tertio. vide Bartolum & alios in l. ſi Ttius. ff. de
verborum obligationib. & l. ſi pluribus. ff. de legatis primo. & l.
quotiens. S. ſi temporali. ff de adminiſtratione tutorum. 5 Et
hanc poſui primam: quia in ius vocati ſunt faciles ad negan-
dum. l. item ſi vnus. S. finali ff. de arbit. & prima reſponſio reo-
rum eſt negatio: vt oculariter videmus. S. finali. Inſtit. de gra-
dibus.
3 Aliæ ſunt actionise ſeu iuris, & ſunt qua actionem pr¬ e Actionis ſeu
ſupponunt: vt ſi Titius decem mihi promiſit metu, & ago: ha¬ iuris exceptio-
beo actionem ex ſtipulatu: tamen Titius habet exceptionem
metus, que excludit actionem exſtipula. ideo in definitione ſu-
prà fuit dictum quod eſt excluſio actionis: per textum in dicta
l. ſecunda. & regulariter exceptiones in ſcriptis non opponuntur,
ge, & ſtricte ſeu proprie. Largè, pro omni defenſione, excluſio-
ne, & replicatione: vt tenet glo. in l ſecunda. ff. eodem. nam repli-
catio excludit: ergo exceptio large nuncupatur. per gloſſ in l. fin.
Cod. de eden. l. iuris gentium. S. ſiue autem. ff de pact. & l nam po-
ſtea. in principio. ff. de iureiurande. Stricté ſeu propriè capitur
pro defenſione qu reo competit contra actionem actori com-
petentem contra dictum reum: vt tenet gloſſ. & Docto. in dicta
lſecunda. & Hoſtien. in ſumma huius tituli. S. primo. Angel. in ru-
bri eiuſdem tituli Inſtit. colum. mihi quinta. canoniſtæ in rubri. de
exceptionibus. Az in ſumma, verſicu. eſt autem ſciendum. Ad
t ORe ſecundum , quo iure ſit inuenta: & videtur quod iure diuino
exceptionum in paradiſo terreſtri. nam Adam de inobedientia à domino repre-
quo iure in- henſus cur pomum vetitum comediſſet, Actioni Déi exceptio-
uentæ. nem obiiciens, relationem criminis in vxorem vertit, dicens:
Quam mihi ſociam dediſti, dedit mihi de ligno vit, & comedi.
& Deus dixit ad mulierem: Quare hoc feciſti? que reſpondit:
Serpens decepit me, & comedi. hœc habentur Geneſis iij. & in c.
ſerpens. de penitentia, diſtinctione prima. ira tenet Specula. in proœ.
ſui operis. verſicu. ſane. Angel. in rubri. huius tituli. colum. quin-
ta verſi. veniamus ad ſecundum. Panormitan, tamen in dicta rubri.
tenet quod eſt de iure naturali: quia eſt defenſio. nil allegat. poſ-
ſumus allegare textum in l. ſi quidem. ibi, nulla defenſio. & l. defen-
ſiones. Cod. eodem. c. cum inter. ibi, defenſionis copia. eodem titulo.
Sed defenſio eſt de iure haturali. text. in clemen. paſtoralis. S.ca-
T r et a--
TT ..
terum. de re iudi. l. ſcientiam. S qui cum aliter. & ibi Fla. ff. ad le-
gem Aquil. ergo & exceptio. Alij vt Barto. in lex hoc iure. ff. de iu-
ſtitia & iur. & Ioan. Fab in principio Inſtitu. de obligatio colum- ſecun-
da. quod ſit de iure ciuili tenent: quia eſt actions excluſio. dicta
l ſecunda eodem titulo ff Sed actio eſt de iure ciuili. l. in commoda-
..
ſed ſatis eſt quod in actis per notarium redigantur & ſcribantur.
vt tenet Bartolus & alij in lege prima ff eodem. Floria. in l. in ex-
ceptionibus. ff. de probationibus. l. prima. not. vltimo. ff. de edendo.
per Alexandrum & alios in l. emptor. Cod. de praſcriptione longi tem-
poris. Bald. in l. edita. colum. xij. in ij. repe. Cod. de eden. Deci. in ca-
BB 5 pit.
5
785 Exceptionum declaratio. 786
OVISSIMA ET ADMODVM FRVGIFERA
arceanuis duſe, tdits pu diprnoue voreon anageſtron ermre
ſuprema curia Pariſienſium Aduocatum: ab auctore
.
e
.
PT-D .
a DEPINI-
TI exce-
iam recens recognita & emendata.
VrA omnis de aliqua re inſtitutio
debet à definitione proficiſci: iuxta il-
lud quod ſcripſit tuba Romani elo-
quij Cicero (qui hoc modo appella-
tur per Gloſſ in l. j. de ſtud. liberal. vrb.
Roman. libr. vndecimo.C.) primo officio.
A lib. & refert Bald. In proœm. feudo. col-
lat. tertia in fin cum ſequen. per tex. &
ibi Bal. in l. primaff. de iuſt. & iu. & l.
vE prima. ff. ſi cer. peta. & Barba. in rubr.
huius tituli, in clemen. in principio. & in rubri. de reſcriptis. colum.
prima. & de conſtitutio colum ſecunda. & in rubri. de poſtulatio. pra-
la colum. ſeunda. & Petrus de Ferra. in pract. in forma poſitiont acto-
ris. in verbo poſtquam, & Troilus Maluitius in tractatu de obliga-
tionibus. in primo dubio. Docto. in l. pr ma. ff. de aquirenda poſſeſſione.
Bonus de Curtili in tractatu nobilitatis, in ſecunda parte. & Docto.
in l. prima. per illum textff. de teſta. & l prima. ffde tutel. Nam de-
finitio eſt omnino ſubſtantia cuiuſcúque ſignificantis, ſecundûm
Barba. in rubri. de re iudic. in clemen. JVideamus ergo quid ſit ex-
ceptio. Secundô, quo iure inuenta ſit. Tertiô, ad typi declaratio-
nem accedamus. Ad primum igitur veniendo, cûm materia
exceptionum ſit multûm neceſſaria, per tex. in Salioquin. Inſtit.
eodem. & in Authen, de reſtitutio. & eu que parit in vndecimo men-
ſe. colla. quarta. poſt principium. ibi, quadam exceptione neceſſaria.
& frequens, & in iudiciis verſatilis, & ideo amplectenda. l. lega-
ui. ff de libera. lega. cum ſimilibus. & definitio eſt multum peri-
culoſa. l. omnis definitio. ff. de regulis iuris. tamen per illas defini-
tiones nihil mutatur in re: nec ex eis obolum lucraberis, ſecun-
dûm Ioan. Fab. in Sex non ſcripto. collatione ſecunda. Inſtit. de iure
naturali.
1 Igitur ſic definitur exceptio per aliquos Doctores. Exceptio
a eſt ius in reo competens ad eludendam excludendamve actoris
intentionem & hœc definitio comprehendit dilatorias & perem-
ptorias: vt tenet dominus Anto de Tremolis in additio. ad pract.
de Bonacurſo in principio. Ego verô inſequor definitionem iu-
riſconſulti (quia non poſſum inuenire meliorem) poſitam in l ſe-
cunda. ffi eodem. Exceptio eſt actionis vel intentionis excluſio.
hanc poſuerunt feré omnes ſummiſt. Gofred. Azo, Hoſtien. &
alij, & Barba. in rubri. huius tituli in clemen. licet Angel. in rubri.
Inſtitu. eodem. colum. mihi quarta. verſicu, capiamus primum. te-
neat quõd non eſt definitio, ſed alluſio Standum eſt tamen ver-
bis iuriſconſulti: ſiue ſit alluſio, ſiue definitio. & communiter te-
netur quod ſit definitio: & latius declarabitur in prima diuiſione
infrà. Nota tamen quod exceptio duobus modis ſumitur: lar-
to. S ſieut. ibi actiones ciuiles. ff commoda. Angel. & Iain S. primo.
Inſtitu. de actio. Ergo, &e. aliàs ſequeretur abſurdum, quod ex-
ceptio eſſet prius quam actio: & ſie excluſio, quâm res excluſa.
late Geor. Natan. in repe. clemen. ſape. S. non ſic. in ver. defenſiones.
de verbo. ſignificat. Iacobi- in l. in probationibus. ff de probatio. Ego
dicerem quod excepti quæ habet materiam de iure naturali, di-
citur illo iure inuenta: & tunc dicitur habere materiam in hoc,
ne innocens condemnetur, & indebitè opprimatur nam hoc re-
ſpicit defenſionem, quæ eſt de iure naturali, per d. l. clemen. pa-
ſtoralis, de re iudi-ita tenet Dec. in dicta rubri. numero ſexto. & in
cap. ad hac. colum. fina. de reſcriptis. Si verô habet materiam præe-
xiſtentem de iure ciuili: tunt eſt illo iure, vt exceptio praſcri-
ptionis non numerat pecuni, & ſimiles, ſecundûm Decium
vbi ſuprà. Poſſunt tamen omnes exceptiones dici de iure ciuili
formalitate, & in modo & ordine excipiendi, & ſe defendendi.
nam ius ciuile non admittit omnes exceptiones paſſim, nec om-
ni tempore, ſed certo modo & ordine: vt tenent Panor. & De-
cius in dicta rubri. Sozinus in rubri. ff eodẽ. Ciuiliſtæ in l. ſi quis. S.
ſi is pro quo ff quod quiſque iuris. Canoniſtæ, in capit. ex parte. in
ſecundo. de officio delegati. Nec obſtat quod dicebatur de iure
diuino: quia ibi erat quadam defenſio, quæ propriè non eſt
exceptio: per gloſſam ſingula & communiter approbatam in
capituloprimo de litis conteſta. in ſexto. ſed impropriè ſic: vt reſpon-
dent Felinus & Decius in rubrica. & in dicto capitulo ex parte.
Barba. in rubric. de exceptionib in clemen. J Nec etiam obſtat quod
dicebat Panormita. in dicta rubri. allegando Ciceronem primo offi-
cio. ibi, Principio generi, & catera. quia intelligitur de defenſione
actuali ſeu manuali, ad quam natura omnia animalia inclinat:
imoeis dedit certa inſtrumenta quibus ab aduerſis ſe tuerentur:
vt bobus cornua. l. prima. S. cum arietes. ff. ſi quadrupes pauperiem
feciſ. dica. l. bouem in principio. ff. de adil. edic. ita Felin. & ibi in
addi. ad eum. in cap. delicti filij. eodem titulo. & ideo conqueritur
homo quare natura eum nudum produxit: vt habetur in Pli-
nio in principio libri ſeptimi de naturali hiſtoria, & omnibus a¬
nimantibus dedit inſtrumenta: vt ſupra dixi. Non obſtat quod
ſit de iure ciuili: quia verum eſt inquantum excludit actionem.
quæ eſt de iure ciuili: vt ſuprà probaui: & ctiam reſpectu form:
ſed reſpectu intentionis eſt de iure naturali: quia intentionis ex-
cluſio erat ante ius ciuile: ſicut petitio erat ante actiones, qua
manu regia expediebantur. l. ſecunda in principio. ff de origine iur.
Dec. vbi ſuprà. Floria. in l. ſi ſeruus. numero vij ff. ad legem A¬
quil. Effectus ex iſta quaeſtione reſultantes vide per Doctores
in dicto cap. ex parte. & per Anto. de Burgos, in rubrica de emptio.
& venditio.
2 PRIMA A ergo erit diuiſio, quôd quædam exceptio¬ SPncrEs ex-
nes ſunt meræ negationis, actionis ſeu iuris, intentionis vel fa¬ ceptionum ſeu
cti. 5 Mer negationis eſt, quando actio actori non compe¬ PIVISIo-
tebat, nec competierat. ideo ſi actor agat, & aliquid petat, reus ppran ni-
poteſt negare: & hœcnon eſt proprie exceptio: ſecundum Sozi. ’MA Dr-
in rubri. de exceptio ff & Alexand. in additio. ad Bartoi in l. pri¬ b Mera nega-
ma. ff-eodem. Gloſ in l. nam poſtea. ff. de iureiuran. in principio. & tionis exce-
cap. ſecundo de ordine cognitio. & quia nil ponit, ideo à reo non ptiones.
erit probanda: vt tenet Baldus in l. peremptorias. Cod ſententiam
reſcindi non poſſe. numero 36. & in l. ſi quidem. in principio. Cod.
eodem. Largè tamen exceptio dici poteſt, ſecundû eci. in ru-
brica numero tertio. vide Bartolum & alios in l. ſi Ttius. ff. de
verborum obligationib. & l. ſi pluribus. ff. de legatis primo. & l.
quotiens. S. ſi temporali. ff de adminiſtratione tutorum. 5 Et
hanc poſui primam: quia in ius vocati ſunt faciles ad negan-
dum. l. item ſi vnus. S. finali ff. de arbit. & prima reſponſio reo-
rum eſt negatio: vt oculariter videmus. S. finali. Inſtit. de gra-
dibus.
3 Aliæ ſunt actionise ſeu iuris, & ſunt qua actionem pr¬ e Actionis ſeu
ſupponunt: vt ſi Titius decem mihi promiſit metu, & ago: ha¬ iuris exceptio-
beo actionem ex ſtipulatu: tamen Titius habet exceptionem
metus, que excludit actionem exſtipula. ideo in definitione ſu-
prà fuit dictum quod eſt excluſio actionis: per textum in dicta
l. ſecunda. & regulariter exceptiones in ſcriptis non opponuntur,
ge, & ſtricte ſeu proprie. Largè, pro omni defenſione, excluſio-
ne, & replicatione: vt tenet glo. in l ſecunda. ff. eodem. nam repli-
catio excludit: ergo exceptio large nuncupatur. per gloſſ in l. fin.
Cod. de eden. l. iuris gentium. S. ſiue autem. ff de pact. & l nam po-
ſtea. in principio. ff. de iureiurande. Stricté ſeu propriè capitur
pro defenſione qu reo competit contra actionem actori com-
petentem contra dictum reum: vt tenet gloſſ. & Docto. in dicta
lſecunda. & Hoſtien. in ſumma huius tituli. S. primo. Angel. in ru-
bri eiuſdem tituli Inſtit. colum. mihi quinta. canoniſtæ in rubri. de
exceptionibus. Az in ſumma, verſicu. eſt autem ſciendum. Ad
t ORe ſecundum , quo iure ſit inuenta: & videtur quod iure diuino
exceptionum in paradiſo terreſtri. nam Adam de inobedientia à domino repre-
quo iure in- henſus cur pomum vetitum comediſſet, Actioni Déi exceptio-
uentæ. nem obiiciens, relationem criminis in vxorem vertit, dicens:
Quam mihi ſociam dediſti, dedit mihi de ligno vit, & comedi.
& Deus dixit ad mulierem: Quare hoc feciſti? que reſpondit:
Serpens decepit me, & comedi. hœc habentur Geneſis iij. & in c.
ſerpens. de penitentia, diſtinctione prima. ira tenet Specula. in proœ.
ſui operis. verſicu. ſane. Angel. in rubri. huius tituli. colum. quin-
ta verſi. veniamus ad ſecundum. Panormitan, tamen in dicta rubri.
tenet quod eſt de iure naturali: quia eſt defenſio. nil allegat. poſ-
ſumus allegare textum in l. ſi quidem. ibi, nulla defenſio. & l. defen-
ſiones. Cod. eodem. c. cum inter. ibi, defenſionis copia. eodem titulo.
Sed defenſio eſt de iure haturali. text. in clemen. paſtoralis. S.ca-
T r et a--
TT ..
terum. de re iudi. l. ſcientiam. S qui cum aliter. & ibi Fla. ff. ad le-
gem Aquil. ergo & exceptio. Alij vt Barto. in lex hoc iure. ff. de iu-
ſtitia & iur. & Ioan. Fab in principio Inſtitu. de obligatio colum- ſecun-
da. quod ſit de iure ciuili tenent: quia eſt actions excluſio. dicta
l ſecunda eodem titulo ff Sed actio eſt de iure ciuili. l. in commoda-
..
ſed ſatis eſt quod in actis per notarium redigantur & ſcribantur.
vt tenet Bartolus & alij in lege prima ff eodem. Floria. in l. in ex-
ceptionibus. ff. de probationibus. l. prima. not. vltimo. ff. de edendo.
per Alexandrum & alios in l. emptor. Cod. de praſcriptione longi tem-
poris. Bald. in l. edita. colum. xij. in ij. repe. Cod. de eden. Deci. in ca-
BB 5 pit.