DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2603#0916
1793
De verborum ſignificatione.
l SCuiuſque diei. artificialis, de quo dicitur; Qui mane uinctum
veſperi- in hymno beati Ambrpſij. Eit & naturalis, qui xxiv. horas
habet:& contiuer diem & noctem:de quo dicitur ſupra ad legem
a J Colonos, ſie ſuprà ool, jS. Ptolemaidenſium.
b J Italii. ſeilicer nomine & re.
c J Fecit. ſcilicet nomine ſolûm, & non re.
d Immune factum, ſic S.eal.S. in Germania.
DE VERBORVM
& rerum ſignificat.
Omne ius que vti-
mur, pertinet vel ad per-
ſonas, vel ad res, vil
ad actiones. vt Inſtit. de
iure natu. J. fi. de qui-
bus eſt dictum in hoc vo-
lumine Pandectarum.
ſed quia in his vertun-
eur multa dubitationes
circa verborum & rerum
expoſitiones & interpre-
tationes, ide hoc po-
nit. & dic quod ver-
bum, aliàs ſtricte eſt
pars orationis: ſed bic
large ſumitur pro qua-
libet parte orationis. ſic
& rei vorbum, qued ſe-
quitur in rubrica, eſt ge-
nerale: vt ſuprà ſi cer.
I a.t. oo & li pet. . 1. in fin. & caue
4..10.& Ca- tibi: quia vorba ſignifi-
landri fit mẽ- cant actiut, ſed res paſſi-
aquouoedppria a an. rbit feni-
dum eſt i cant, & res ſignificantur.
uaetdonit. rsſſeniſter, domon-
ſtrare rem de qua quari-
tur, proprio nomine ei at-
tributo, ſed hic largius
ſumitur, vt etiam ſi non
proprium nomen interue-
niat, ſed quocumque mo-
de deſignetur res: vt ſu-
pra fi cer. petal. certum.
ACCVRS.
* Apud Plin.
Erbum. Pone
exemplum ſuprà
de nego geſtis. l. ij. in
princ. (ltem
not. hie quôd maſcu-
linum,vt dignius, con-
cipit fœmininû quod
accipe quantum ad
mentem legiſſatoris,
non quantum ad ver-
ba: vt infrà eod. l. pro-
nuntiatio. in prin. & l.
hominis & l ſeruus dues.
& l. liberti. & ſuprà de
lega. iij.l. qui duos. & l.
J Vulg. de ver-
borum & re-
rum ſign.
4 JEiuſdem iuris & Tyriorum
ciuiras à diuis Seuero & Antoni-
no facta eſt. 5. Diuus Antoni-
nus Antiochenſes colonos fecit
ſaluis tributis.
6. JImperator noſter Antoni-
nus ciuitatem Emiſenorum co-
loniam & iuris Italici b fecit.
7. 5 Diuus Veſpaſianus Ceſa-
rienſes colonos fecit, non ad-
iecto vt & iuris Italici eſſent: ſed
tributum his remiſit capitis: ſed
diuus Titus eriam ſolum immu-
ne factum interpretatus eſt. Si-
miles eis Capitulenſes eſſe vi-
dentur.
8. 5In prouincia Macedonia
Dyrracheni, Caſſaſdrenſes,
Philippenſes, Dienſes, Stouen-
ſes, iuris Italici ſunt.
9. JIn prouincia Aſia du ſunt
iuris Italici, Troas & Parium.
10. In Piſidia eiuſdem iuris
eſt colonia Antiochenſium.
11. In Africa Carthago, Vti-
ca, Leptis magna, à diuis Seue-
ro & Antonino iuris Italici factæ
ſunt.
.
DE VERBORVMSI-
GNIFICATIONE.
TITVLVS XVI.
De verborum ſignificatione & de regulis
iuris, hi dus tetuli communes ſunt omnium
partium & titulorum ſuperiorum. nullam
nim fere partem vel quastinem iuris pau-
la latiorem habuimus ante, e qua oratio
aut verbum hoc titulo non exponatur ali-
ue Sed &r ex partbus iuris antiqui in
ac Digeſta minime relatis, veluti oſtentum,
ſeruis lega, & de iure fiſe. l. ait diuus. & de conſtitu. pecu. l. j. & de
pactis.l. tres fratres. & hoc nifi alia fuerit mens loquentis : vtS de
leg. iij. l. Lucius. S. quaſitum. vel niſi ſit odium: vt ſuprà de vent. in
a Femina an poſ mit. l. j. 5. quaritur, ſi ita exheredatio. Sed econtra a femini-
& quando ma-
ris appellatio-
ne non conti-
neantur. vt ẽ de vſur. Lequis.
num non concipit maſculinum: ve ſuprà de leg. ij l.ſiita ſcriptum..
Sed & pro fœminino quandoque ponitur prorſus maſculmum:
b Maſculus e Verbum hos, ſi quis. Hæc l referenda eſt ad hanc edicti partem,
pro fœmina ſi quis iuſdic enti, &c. Vel ad hanc, ſi quis in ius vocatus, &c.
in fœminino genere vſurpatum eſt à veteribus Latinis. Plautus in
Aulularia. Teren tius in Bunucho. Eodem modo accipe,is, qui, vt
interdum ac-
cipitur.
ſi quisCVIAc.
e TRbis
Quis
Pone exemplum: ſi lego tibi omnia qu habeo in
vrbe, vel Romæ, qua videantur legari: vt ſuprà de leg. iij. l.
cuique de penileg.l nam quod.S ſi ita. Sedquid ſi dicam vtrumque
in vrbe Romana? Reſpon ac ſi dixiſſet, Rom:vt ſuprà S ſi ita. vel
refert, ſecundum Azo quod præponatur:vt ſi dicat in vrbe Roma-
na, finiatur muris. ſecus econtra. argu ſuprà de ſtip. ſer.l. ſi communis
ſeruus prima placet ,llem poe cremplun Jaea laui in cemtineni.
bus. & laadeficia. & l. v Alphenus. & eſt ratio de vrbe: quia dicitur
ab vruo, quod eſt curuatura aratri, quod in condenda ciuitate ſo-
let adhiberi:vt j.eol. pupillus. S. vrbs.A cCVRS.
Vrbis apprllatio. Pertinet hæc ad tract. de iuriſdictione. Con-
un cum l vlt, ſuprà de iuriſdict omnium iudicumCVIAc.
f5
3
Muris ſcilicet finitur.
Roma ſ appellatio.
Continentibus vt ſuburbia contineantur. & facit ſuprà de pro-
eurl praſens. & l. ſequen. & infrà eodl collegarum5j.
I Quod. ſcilicet nomen Roma.
e Patet. ſcilicet quàm vrbs. Azo.
ſf. Nouum.
Aquil. l. ita vulneratus. AccVRS.
1794
3 Cuiuſque diei. Hc l. eſt ex lib. 1. Pauli ad edictum, in
detestatio, ſubſignatum & alia pleraque.
Scripſi autem de verborum ſignificatione, vt
erat in Florentinis quas ſemper obſeruaui-
mus quantum potuimus debuimuſque reli-
ioſiſſim?, vt in Constitutione Iustiniani
d nfin aiene vt in uaſii-
cis ne puér ouoius. Commendatio-
nem tituli adfectauit qui adietit, & rerum,
nimirum quod verba ſint rerum nota. nec
caret exemplo. Citantur enim à Gellio lib.
xiij, libri rerum verborumque vettrum. &
ita quoque inſcriptus eſt Codicis lib. vj.
CVIACIVS.
1. VLPIANVS libro prime
ad Edictum.
Etbum * hoc ſi
quis a * tam ma-
ſeulos quam fœ-
minas complecti-
2
tur.
II. PAVLVS libro primo ad
Edictum.
Rbiss appellatio, mu-
ris f: Romæ 8 autem, con-
tinentibus ædificiis finitur,
quod! latius paret ’. Cuiuſque r
dieil maior pars eſt hora-
rum e ſeptem f primarumP 8
diei , non ſupremarume
II I. VLPIANVS libro ſecunde
ad Edictu.
Iinerel nfaciendo viginti mi-
lia paſſuumr in dies ſingu-
los peragenda, ſie ſunt accipien-
da, vt ſi poſt hanc dinumeratio-
nem minus quam viginti milia
ſuperſint, integrum diem occu-
pent : veluti viginti vnu milia
uo tractauit de ma-
giſtratibus. Pertiner
autem ad tribunum
plebis cui non lieuit
extra vrbem abnocta-
re, vt nec præſidi extra
prouinciam, l.illud, ſu-
prà de off. praſi. Gellius
lib. 13. cap 12. Abno-
ctare eſt nulla parte no-
is abeſſe, vt ſequenti die
non adſit maiore parte
diei, id eſt, ſeptem horis
primis, non vltimis, in vr-
be. Et ob id hic iungi-
tur vrbis & diei defi-
nitio:vt & in l vrbanam
J. eodem, Vrbanorum
& pernoctationis. V rAAde toncor.
de ſeripta l. 2. de pra ert. cun ta
ſcript.CVIAC. e ge trali in
m Maior eſt pars ho¬ prinle el.x6.
rarum. eſt ergo maior & de materia
diei pars prima: licet fius l n e
ſit minor eſt erro ma¬ Prapo n ca e¬
AAIOO, CI cI il apud. & ibi
ior pars. liei diso, non denedi de Va-
ſpat o, ſed vſu & vti- du in addi ad
litate, & laboribus ho¬ tum in te cum
minum competentior: gat extra de
vt ſuprà de annus le.- Qu duobus
l.iij in fi.Et argu in Au- tit. ſequentib.
then. de fide nstru. S. j habentur, ea
& eſt rano ſecundum feré omnia iã
M, quia diffitilus aſ--eeppa eei
cendit ſol in mane, erptn tuere t.
2ee MMu rſuprà fi quis
quam deſcendit poſt iſi
meridiem, iuxta illud t de hit cri-
Ardua prima via eſt ſed nueam li ae.6.
ignis facilus aſcendit. e diuiſione
cuius natura eſt aſcen ¬iis ago-
dere in altum. Azo. tunal. cap. 3.
Sed numquid habet Gel. li 3. not.
dies art ficialis iv. Atit. cap.2.
horas? Reſpondetur, t aux ib..
non: imô xij. tant nn.
in hyeme & in eſtate:
vt patet ſuprà de manu.
l. j & quod hic dicit,
ſie intellige: ſi accipias
ſeptem horas primas
alicuius dici, maior eſt * veluii ſi.
pars diei: nonfic ſi ac-
cipias vij. vltimas.
nam vij. vltime non ſunt maior pars ad v. prcedentes, ſed vij.
prim bene ſunt maior pars ad v. ſequentes & ſie creſeunt &
decreſcunt horæ quantitate, non numero. Si diceres quod ac-
creſcerent numero, vr quidam philoſophi dixere: dici poreſt &
hoc in artificiali hora. naturales autẽ horas plures habet dies, et-
iam numero, in ſtate, quam nox econtra nox habet plures in
hyeme. AcCVRS.
Primarum. ſcilicet ad v. ſequentes.
J Soptem primarum. Martialis lib.8. Epigram. Prima ſalutantis,
&c. Gellius lib.2.cap.3GVIAC.
5 Diei. Natulalis qui ſemper conſtat r2. horis, & not. De die
natutali, vide Aldum in ColumelCVIAC.
o Nõ ſupremar.ſpars horaru vij eſt maior pars ad v. precedẽtes. hic. vel iudicis
uia homines integri lubentius dant ſe ad ll1. fuprà ſi
Non ſupremarum.
a Tempur iu-
dicio ſiſtendi
& itineris ex-
pediendi defi-
nitur arbitrie
boni viri. ve
laborem, quam feſſi. Vel quia illis horis primis Romani negotiis ai cautioni-
M.
& litibus præcipuè vacabant.CVIAc.
b Milliaria à
p Tinere. Pone exemplum in tutore qui eſt vltra centeſimum continentibus
lapidem & ſe excuſatvt Inſtitu. de excuſat, tutoS qui autem.2. ædificiis vrbis
Item pone S ſi quis cau l j. S quis or. in bo pooſſrrij.j5. ſi praſens. &
hæc in iudiciis. In contractibus autem inſpicitur arbitrium bo-
ni a viri, ſecundum poſſibilitatem itinerantis:id eſt iter agentisevr
JeIauitrentir ramlridiun ile rton be lenr t
piunt ſeu nu-
merantur.
e Milliarium
pro mille paſ-
e
n J Itmere. Pertinet hæc l.ad iuriſdictionem. Adde exemplum ex ſibus:
l.mille, infrà eod CVAc.
q5 Milia. mille paſſus b à continentibus ædificiis vrbis Romæ
miliarium c faciunt:t j.eo.l mille paſſus.
r J Paſſus. & eſt paſſus d quinque pedume.
ſJ Accipienda id eſt computanda.
t Dinumerationem.ſcilicet xx milium paſſuum.
u Occupent. id eſt habeant ad veniendum.
MMM.
d Paſſus quin-
que pedes con-
cinet.
e Pes autem
continet digi-
tos ſedecim e.
ſi cui & ibi G.
17.q.4.
De