DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.69611#0052
nederlandsche
2
ten het hoofd opbeuren , wiens kielen alle
zeen bedekken ; wiens koophandel zich tot
in alle landen uytftrekt, en wiens zeever-
moogen zoo de Ooft- als Weftindiën be-
proefd hebben. Men zal ’er de Vryheyd
over de opgedronge flaaverny zien zcegc-
praalcn; doch naauwlyks geveftigd,ftraks
weder in gevaar ftaan van een-en andermaal
in de haven fchipbrcukte lyden; ja dezelf-
de Geweften , in den beginne aan ieder ge-
veyld en van ieder verworpen , zoodaanig
in vermoogen en hoogachtinge zientoenee-
men , dat ze den verdreevene Koningen ter
wyk, den twiftcnden ten Ichcydsman , en
den onderdrukten ten vetdoffer verftrekt ;
ja dat meer is, eenenhunner landzaatentot
Koning op den troon der nabuurige Ryken
gefteld hebben. Zoo men de oorlogen
van andere Volken , by die in Nederland
federtruym honderd jaaren gevoerd zyn ,
vergelykt; waar is ’er ooit wreeder begon-
nen , waar langduuriger doorgeftaan en
achtervolgd , en waar voordeeliger ten
eynde gebragt door menlchen van zoo kleyn
vermoogen ? Welk een groot , ja byna
onnoemelyk getal van Steden is ’er niet be-
legerd en gewonnen? Wat al Sterkten zyn
’er niet gebouwd, en gebouwde verwoeft?
Hoeveel Veld- en Zeedagen gedaan, Lan-
den verdelgd, Vólken tot den beedelzak
gebragt, en menfehen door het zwaard ,
vuur en water omgekomen en bedorven ?
Door dèn eenen oorlog zal men de veree-
nigde Landfchappen hunne Vryheyd zien
voorftaan en grondveften ; door twee an-
deren te water met de grootfte zeemagt der
Chriftenheyd om het opperzeegezag twift
ten ; doch , weynig tyds daarnaa, door
eenen vierden tot die verwarring en be-
naauwdheyd geraaken , dat zy zelfs hun-
nen val en ondergang voorhanden waanen.
In ’t kort deHiftori der Nederlandfcheoor-
logen is die van geheel Europa ; hier zyn
alle krygsmagten famenge vlo ogen; hier is
voornaamelyk de konft van Steden en Vef-
tingen te fterkenuytgevonden; en dekrygs-
kunde tot dien top van volkomenheyd op-
gevoerd , dat ze althans voor alles , wat
deOudheyd voorheengehad en uytgedacht
heeft, geenszins behoeve te wyken. In’t
midden dier zeldzaame Staats-en Kerkge-
vallen zullen ons doorgaans ook zonder-
linge voorbeelden van deugden en ondeug-
den ontmoeten. Hier zal men veele zoo
In- als Uy tl anders, het gemeen e welweezen
met eene wonderlyke kloekmoedigheyd ,
en achterftellinge van al het hunne , zien
handhaaven; daar anderen op het fchavot,
de beoogde Vryheyd met hun bloed be-
zegelen , ’t welke zy voorheen ter befcher-
minge huns Vaderlands een-en andermaal
in ft midden der vyanden gewaagd hadden;
ginder weer ontaarde en eerlooze zielen de
dierbevochte Vryheyd aan ft welgevallen
der Vorften ten offer opdraagen, om in ft
verlies van ft Gemeenebeft haare eyge groot-
heyd te bejaagen : eyndelyk zeldzaame
ftandvaftigheyd in ft uyterfte gevaar; lief-
de tuffehen Vrienden en Vreemden ; ver-
bittering zonder weerga ; eedbreeken ,
moorden en fchenden voor Ipel geacht ;
gruwelen met gruwelen betaald gezet; de
onöozelen verdrukt; de boozenbefchermd;
en met een woord zoo wel de Deugd als de
Ondeugd in top gevoerd, waar van wy de
gedachtenis op de kopere Jaarboeken van
omtrent vyfentwintighonderd Penningen,
ons van de oudheyd met zoo naauwkeurige
zorge en konft achtergelaaten en tot ons
afgedaald, ten Ipoorflag en afichrik zullen
vereeuwigd en bewaard vinden.
VOORHEEN is Nederland door ver-
Icheydene Standspenbonen, onder ( i )
Graaf-en Hertoglyke tytelen , by ftukken Nedjaara.
geregeerd ; maar naa verloop van tyden is fol. 3.
net, zoo door geweld der oorlogen , of
kinderlooze aflyvigheyd van den eenen ,
als door vreede-en huuwelyksverbonden
van anderen, allengs in een gefmolten; en
eyndelyk aan Philips , Hertog van Bour-
gondië (2) gelukt de voornaamfte Hoofd-
deelen dier Geweften zyne magt en eenen Ned. Kilt
hoofde te onderwerpen : welke , zich ee- foL K
nige jaaren onder eene weêrgalooze hof-
houding meer en meer in het bezit deezer
famengevoegde Landfchappen hebbende
vaftgezet , naa eenen leeftyd van twee-
ënzeventig jaaren, met zyn overlyden (3) (3)Me-
het bewind over alle deeze Staaten zynen phjj.r'dee
wettigen zoone Karei heeft ingeruymd. Commi-
Dees nieuwe Vorft , om zyne kryg-en chap1.
heerfchzucht de Stoute (4) gebynaamd , (4) Heute-
had verre uytziende voorneemensin’toog:
want door deeze famengefmolte magt den
Naabuuren reeds ontzagblyk zynde ge-
worden , verdroot hem eene afhangelykc
en wetpligtige regeering te voeren, en in
tytel den genen te moeten wyken , die in
middelen tegens hem niet opmogten. Dier-
halven( y) heeft hy by Keyzer Frederik en de (ƒ) E. van
Ryksftanden federt veelmaal aangehouden,
om ft oude Koningryk van Bourgondië in fol. 4.
deeze zyne Staaten weder op te rechten, en
daar hy reeds onder eene Koninglyke ftaatfi
metfehepter en andere byfieraaden ,als te-
kenen (6) derMajefteyt,regeerde,ook den (6) Hooft
Koninglyken naam en tytel in te voeren, Hia’
Dan hy ook te gelyk door de wapenen de
grenspaalen zyns gebieds , ten kofte der
gebuurlanden, willende uytbreyden , be-
reyktc het eynde noch van ft eene noch van
ft an-
2
ten het hoofd opbeuren , wiens kielen alle
zeen bedekken ; wiens koophandel zich tot
in alle landen uytftrekt, en wiens zeever-
moogen zoo de Ooft- als Weftindiën be-
proefd hebben. Men zal ’er de Vryheyd
over de opgedronge flaaverny zien zcegc-
praalcn; doch naauwlyks geveftigd,ftraks
weder in gevaar ftaan van een-en andermaal
in de haven fchipbrcukte lyden; ja dezelf-
de Geweften , in den beginne aan ieder ge-
veyld en van ieder verworpen , zoodaanig
in vermoogen en hoogachtinge zientoenee-
men , dat ze den verdreevene Koningen ter
wyk, den twiftcnden ten Ichcydsman , en
den onderdrukten ten vetdoffer verftrekt ;
ja dat meer is, eenenhunner landzaatentot
Koning op den troon der nabuurige Ryken
gefteld hebben. Zoo men de oorlogen
van andere Volken , by die in Nederland
federtruym honderd jaaren gevoerd zyn ,
vergelykt; waar is ’er ooit wreeder begon-
nen , waar langduuriger doorgeftaan en
achtervolgd , en waar voordeeliger ten
eynde gebragt door menlchen van zoo kleyn
vermoogen ? Welk een groot , ja byna
onnoemelyk getal van Steden is ’er niet be-
legerd en gewonnen? Wat al Sterkten zyn
’er niet gebouwd, en gebouwde verwoeft?
Hoeveel Veld- en Zeedagen gedaan, Lan-
den verdelgd, Vólken tot den beedelzak
gebragt, en menfehen door het zwaard ,
vuur en water omgekomen en bedorven ?
Door dèn eenen oorlog zal men de veree-
nigde Landfchappen hunne Vryheyd zien
voorftaan en grondveften ; door twee an-
deren te water met de grootfte zeemagt der
Chriftenheyd om het opperzeegezag twift
ten ; doch , weynig tyds daarnaa, door
eenen vierden tot die verwarring en be-
naauwdheyd geraaken , dat zy zelfs hun-
nen val en ondergang voorhanden waanen.
In ’t kort deHiftori der Nederlandfcheoor-
logen is die van geheel Europa ; hier zyn
alle krygsmagten famenge vlo ogen; hier is
voornaamelyk de konft van Steden en Vef-
tingen te fterkenuytgevonden; en dekrygs-
kunde tot dien top van volkomenheyd op-
gevoerd , dat ze althans voor alles , wat
deOudheyd voorheengehad en uytgedacht
heeft, geenszins behoeve te wyken. In’t
midden dier zeldzaame Staats-en Kerkge-
vallen zullen ons doorgaans ook zonder-
linge voorbeelden van deugden en ondeug-
den ontmoeten. Hier zal men veele zoo
In- als Uy tl anders, het gemeen e welweezen
met eene wonderlyke kloekmoedigheyd ,
en achterftellinge van al het hunne , zien
handhaaven; daar anderen op het fchavot,
de beoogde Vryheyd met hun bloed be-
zegelen , ’t welke zy voorheen ter befcher-
minge huns Vaderlands een-en andermaal
in ft midden der vyanden gewaagd hadden;
ginder weer ontaarde en eerlooze zielen de
dierbevochte Vryheyd aan ft welgevallen
der Vorften ten offer opdraagen, om in ft
verlies van ft Gemeenebeft haare eyge groot-
heyd te bejaagen : eyndelyk zeldzaame
ftandvaftigheyd in ft uyterfte gevaar; lief-
de tuffehen Vrienden en Vreemden ; ver-
bittering zonder weerga ; eedbreeken ,
moorden en fchenden voor Ipel geacht ;
gruwelen met gruwelen betaald gezet; de
onöozelen verdrukt; de boozenbefchermd;
en met een woord zoo wel de Deugd als de
Ondeugd in top gevoerd, waar van wy de
gedachtenis op de kopere Jaarboeken van
omtrent vyfentwintighonderd Penningen,
ons van de oudheyd met zoo naauwkeurige
zorge en konft achtergelaaten en tot ons
afgedaald, ten Ipoorflag en afichrik zullen
vereeuwigd en bewaard vinden.
VOORHEEN is Nederland door ver-
Icheydene Standspenbonen, onder ( i )
Graaf-en Hertoglyke tytelen , by ftukken Nedjaara.
geregeerd ; maar naa verloop van tyden is fol. 3.
net, zoo door geweld der oorlogen , of
kinderlooze aflyvigheyd van den eenen ,
als door vreede-en huuwelyksverbonden
van anderen, allengs in een gefmolten; en
eyndelyk aan Philips , Hertog van Bour-
gondië (2) gelukt de voornaamfte Hoofd-
deelen dier Geweften zyne magt en eenen Ned. Kilt
hoofde te onderwerpen : welke , zich ee- foL K
nige jaaren onder eene weêrgalooze hof-
houding meer en meer in het bezit deezer
famengevoegde Landfchappen hebbende
vaftgezet , naa eenen leeftyd van twee-
ënzeventig jaaren, met zyn overlyden (3) (3)Me-
het bewind over alle deeze Staaten zynen phjj.r'dee
wettigen zoone Karei heeft ingeruymd. Commi-
Dees nieuwe Vorft , om zyne kryg-en chap1.
heerfchzucht de Stoute (4) gebynaamd , (4) Heute-
had verre uytziende voorneemensin’toog:
want door deeze famengefmolte magt den
Naabuuren reeds ontzagblyk zynde ge-
worden , verdroot hem eene afhangelykc
en wetpligtige regeering te voeren, en in
tytel den genen te moeten wyken , die in
middelen tegens hem niet opmogten. Dier-
halven( y) heeft hy by Keyzer Frederik en de (ƒ) E. van
Ryksftanden federt veelmaal aangehouden,
om ft oude Koningryk van Bourgondië in fol. 4.
deeze zyne Staaten weder op te rechten, en
daar hy reeds onder eene Koninglyke ftaatfi
metfehepter en andere byfieraaden ,als te-
kenen (6) derMajefteyt,regeerde,ook den (6) Hooft
Koninglyken naam en tytel in te voeren, Hia’
Dan hy ook te gelyk door de wapenen de
grenspaalen zyns gebieds , ten kofte der
gebuurlanden, willende uytbreyden , be-
reyktc het eynde noch van ft eene noch van
ft an-