DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33351#0030
nego króla w obrazie przedstawiającym „Ońarę Salomona". Na plafonie Bóg ukazuje się we
śnie Salomonowi i daje mu prócz mądrości, o którą prosił, również bogactwo i sławę. Te
trzy dary przedstawione są w scenach na fasecie Sali. Dwa wielkie obrazy na ścianach za-
wierają wyraźne aluzje do Stanisława Augusta. „Poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej", daje
świadectwo mądrości i zasług króla, „Ofiara Salomona" nawiązuje do jego starości. W malar-
skiej dekoracji Sali, w refleksjach Stanisława Augusta nad własnym życiem i nad postawą
idealnego władcy przewijają się i wątki masońskie, co związane jest z przynależnością
króla do masonerii i z rolą, jaką odgrywała ona w Europie i w Polsce w okresie Oświecenia.
Dobudowaną od zachodu, przestronną i jasną Salę Balową, ukończoną w roku 1793, cechuje
prostota podziałów architektonicznych i dominująca dekoracja rzeźbiarska wnętrza. Arabe-
skowe malowidła Plerscha mają tu podrzędne znaczenie. Ponad kominkami o architekto-
nicznej obudowie ustawione są kopie sławnych rzeźb starożytnych, sprowadzone z Rzymu:
Apollo Belwederski i Herkules Farnezyjski. Płaskorzeźby Le Bruna nad frontonami komin-
ków przedstawiają orły zrywające się do lotu, nawiązujące do motywu antycznego, a pła-
skorzeźby na ścianie bocznej - Herkulesa i Dejanirę oraz Apollina i Dafne.
Sala Balowa, zaprojektowana niewątpliwie przez Kamsetzera, reprezentuje nurt klasycyzmu
stanisławowskiego z ostatnich lat, odmienny niż Sala Salomona. Kierunek rozwoju wska-
zuje ostatnia z sal - Rotundowa, ukończona w roku 1795. Wprawdzie ściany Rotundy po-
kryte są żółtym, złocistym stiukiem, co nasuwa myśl o złoceniach Gabinetu Konferencyj-
nego na Zamku i Sali Salomona, ale dominuje tu dekoracja rzeźbiarska. W czterech niszach
ustawiono posągi wielkich polskich królów: Kazimierza Wielkiego, Zygmunta Starego,
Stefana Batorego i Jana Sobieskiego, a ponad czworgiem drzwi umieszczono popiersia za-
służonych cesarzy rzymskich. Rzeźby wykonali Le Brun, Monaldi i Pinck. Mało widoczne
są cztery tonda w kopule, wymalowane przez Bacciarellego, które przedstawiają personi-
fikacje cnót: Odwagi, Sprawiedliwości, Roztropności i Dobroci. Ostatnie dzieło - Rotun-
da - stanowi więc jakby Panteon - koronuje to, co król wypowiadał w ciągu całego swego
panowania - w Gabinecie Marmurowym, Sali Rycerskiej i w Sali Salomona. Pomieszczenie,
które kiedyś było grotą z fontanną w parkowym pawilonie, stało się, wespół z Salą Salo-
mona, skarbnicą treści, jakie król postanowił utrwalić w swym letnim pałacyku.
W chwili, gdy trwała jeszcze rozbudowa pałacu od północy, rozpoczęta w roku 1788, król
snuł dalsze pomysły powiększenia letniej rezydencji. Pałac Na Wyspie miał już być zacho-
wany bez zmian, a nowe człony projektowano poza kanałami. Łączyć je miały z pałacem
mostki z jońskimi kolumnadami. Na razie wystawiono w latach 1792-1793 niewielkie pawilony
boczne i mostki z kolumnadami według projektu Kamsetzera, który też wybudował w ro-
ku 1793 Nową Kordegardę, z szerokim portykiem wgłębnym o toskańskiej kolumnadzie.
W galeriach kolumnowych nad mostkami przy pałacu ustawiono po cztery biusty cesarzy
rzymskich, wykonane przez Righiego. Stanowią one dopełnienie kopii z dzieł antycznych
i ich naśladownictw, które w późnych latach osiemdziesiątych i w latach dziewięćdziesiątych
zajmują w architekturze stanisławowskiej i w parku coraz to więcej miejsca. Park dekoro-
wały oczywiście nie tylko rzeźby o charakterze antycznym. Stały tu też kopie z rzeźb Etienne
Maurice Falconeta i własne dzieła artystów królewskich. Najważniejszy akcent rzeźbiarski
parku łazienkowskiego, pomnik Jana Sobieskiego, jest zresztą barokowy, nie klasycystyczny.
Zaznaczyć trzeba, iż błędem byłoby interpretowanie tego pomnika, ustawionego w roku
1788, jako przejawu gustu Stanisława Augusta. Istniał w Wilanowie wzór pomnika w gip-
sowej rzeźbie, wykonanej po śmierci Jana III, i nawet znajdował się od dawna w kamie-
niołomach z grubsza obrobiony blok kamienia na ten pomnik. Zrealizowano więc tylko
dawną koncepcję, co było łatwiejsze i wymagało mniej czasu. Gdyby pomnik miał być od
nowa projektowany, niewątpliwie kształt miałby inny.
W roku 179(1-1791 wystawiono w parku Amfiteatr ze sceną na wyspie, tak usytuowany nad
26
śnie Salomonowi i daje mu prócz mądrości, o którą prosił, również bogactwo i sławę. Te
trzy dary przedstawione są w scenach na fasecie Sali. Dwa wielkie obrazy na ścianach za-
wierają wyraźne aluzje do Stanisława Augusta. „Poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej", daje
świadectwo mądrości i zasług króla, „Ofiara Salomona" nawiązuje do jego starości. W malar-
skiej dekoracji Sali, w refleksjach Stanisława Augusta nad własnym życiem i nad postawą
idealnego władcy przewijają się i wątki masońskie, co związane jest z przynależnością
króla do masonerii i z rolą, jaką odgrywała ona w Europie i w Polsce w okresie Oświecenia.
Dobudowaną od zachodu, przestronną i jasną Salę Balową, ukończoną w roku 1793, cechuje
prostota podziałów architektonicznych i dominująca dekoracja rzeźbiarska wnętrza. Arabe-
skowe malowidła Plerscha mają tu podrzędne znaczenie. Ponad kominkami o architekto-
nicznej obudowie ustawione są kopie sławnych rzeźb starożytnych, sprowadzone z Rzymu:
Apollo Belwederski i Herkules Farnezyjski. Płaskorzeźby Le Bruna nad frontonami komin-
ków przedstawiają orły zrywające się do lotu, nawiązujące do motywu antycznego, a pła-
skorzeźby na ścianie bocznej - Herkulesa i Dejanirę oraz Apollina i Dafne.
Sala Balowa, zaprojektowana niewątpliwie przez Kamsetzera, reprezentuje nurt klasycyzmu
stanisławowskiego z ostatnich lat, odmienny niż Sala Salomona. Kierunek rozwoju wska-
zuje ostatnia z sal - Rotundowa, ukończona w roku 1795. Wprawdzie ściany Rotundy po-
kryte są żółtym, złocistym stiukiem, co nasuwa myśl o złoceniach Gabinetu Konferencyj-
nego na Zamku i Sali Salomona, ale dominuje tu dekoracja rzeźbiarska. W czterech niszach
ustawiono posągi wielkich polskich królów: Kazimierza Wielkiego, Zygmunta Starego,
Stefana Batorego i Jana Sobieskiego, a ponad czworgiem drzwi umieszczono popiersia za-
służonych cesarzy rzymskich. Rzeźby wykonali Le Brun, Monaldi i Pinck. Mało widoczne
są cztery tonda w kopule, wymalowane przez Bacciarellego, które przedstawiają personi-
fikacje cnót: Odwagi, Sprawiedliwości, Roztropności i Dobroci. Ostatnie dzieło - Rotun-
da - stanowi więc jakby Panteon - koronuje to, co król wypowiadał w ciągu całego swego
panowania - w Gabinecie Marmurowym, Sali Rycerskiej i w Sali Salomona. Pomieszczenie,
które kiedyś było grotą z fontanną w parkowym pawilonie, stało się, wespół z Salą Salo-
mona, skarbnicą treści, jakie król postanowił utrwalić w swym letnim pałacyku.
W chwili, gdy trwała jeszcze rozbudowa pałacu od północy, rozpoczęta w roku 1788, król
snuł dalsze pomysły powiększenia letniej rezydencji. Pałac Na Wyspie miał już być zacho-
wany bez zmian, a nowe człony projektowano poza kanałami. Łączyć je miały z pałacem
mostki z jońskimi kolumnadami. Na razie wystawiono w latach 1792-1793 niewielkie pawilony
boczne i mostki z kolumnadami według projektu Kamsetzera, który też wybudował w ro-
ku 1793 Nową Kordegardę, z szerokim portykiem wgłębnym o toskańskiej kolumnadzie.
W galeriach kolumnowych nad mostkami przy pałacu ustawiono po cztery biusty cesarzy
rzymskich, wykonane przez Righiego. Stanowią one dopełnienie kopii z dzieł antycznych
i ich naśladownictw, które w późnych latach osiemdziesiątych i w latach dziewięćdziesiątych
zajmują w architekturze stanisławowskiej i w parku coraz to więcej miejsca. Park dekoro-
wały oczywiście nie tylko rzeźby o charakterze antycznym. Stały tu też kopie z rzeźb Etienne
Maurice Falconeta i własne dzieła artystów królewskich. Najważniejszy akcent rzeźbiarski
parku łazienkowskiego, pomnik Jana Sobieskiego, jest zresztą barokowy, nie klasycystyczny.
Zaznaczyć trzeba, iż błędem byłoby interpretowanie tego pomnika, ustawionego w roku
1788, jako przejawu gustu Stanisława Augusta. Istniał w Wilanowie wzór pomnika w gip-
sowej rzeźbie, wykonanej po śmierci Jana III, i nawet znajdował się od dawna w kamie-
niołomach z grubsza obrobiony blok kamienia na ten pomnik. Zrealizowano więc tylko
dawną koncepcję, co było łatwiejsze i wymagało mniej czasu. Gdyby pomnik miał być od
nowa projektowany, niewątpliwie kształt miałby inny.
W roku 179(1-1791 wystawiono w parku Amfiteatr ze sceną na wyspie, tak usytuowany nad
26