DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33351#0243
ironicznych. Są to zasadnicze cechy „kubicznego" stylu
przełomu XVIII i XIX stulecia. W Polsce głównymi
obok Mintera przedstawicielami tego nurtu byli
F.A. Lessel i H. Ittar.
BtMtcgra/ia: T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, Ućwpe/, Terre?,
Irtar, AHnrer, Warszawa 1974, s. 189-191; Katalog ryrMn&óa), cz. 1,
Tarrafiana, s. 171, poz. 863
Jakub Kubicki
36 [s. 47] Warszawa, pl. Zamkowy 1, Zamek Królewski,
projekt rozbudowy 1816-1818
Elewacja wschodnia; rys. tuszem i akw., 24x 46; napis:
„E. Elevation projettee du Chateau Royal de Varsovie
du Cote de la Vistula", sygn.: „par j Kubicki"; włas-
ność: Państwowe Zbiory Sztuki Ermitaż w Leningra-
dzie
Rysunek pochodzi z zespołu sześciu plansz przedstawia-
jących projekt przebudowy Zamku i jego otoczenia, któ-
Architektura
Efraim Szreger
37 [1] Warszawa, Krakowskie Przedmieście 52/54, ko-
ściół Karmelitów p.w. Wniebowzięcia i św. Józefa Oblu-
bieńca, elewacja frontowa, po 1762
Obecny kościół wzniesiony etapami: I etap 1661-1672;
II etap 1677, kontynuowany 1680-1682. Fasada wykoń-
czona w 1782 r. wg projektu Efraima Szregera z 1. 1761-
1762, z fundacji Michała i Karola Radziwiłłów.
Elewacja frontowa kościoła Karmelitów jest jednym
z najwcześniejszych przykładów wykształcenia się w Pol-
sce stylu klasycystycznego. Kompozycja całości oparta
jest na schemacie dwukondygnacyjnej, rozczłonkowanej
parami kolumn lub pilastrów, fasady kościelnej. Schemat
ten, wywodzący się z kościołów jezuickich, przekształ-
cony został przez architektów francuskich XVII w. (np.
kościół Val-de-Grace) w kierunku uklasycznienia i uspo-
kojenia kompozycji. Badacze zwrócili też uwagę na za-
leżność kompozycyjną fasady warszawskiego kościoła od
paryskiego łuku triumfalnego przy Place de Tróne.
Szreger uwspółcześnił jednak swój projekt przez roz-
sunięcie par skrajnych pilastrów, wprowadzenie prosto-
kątnych płycin z girlandami oraz uproszczonych w for-
mie narożnych dzwonniczek.
BiMiogrą/ta: S. Lorentz, Materiały Jo Airtort? &orc:'c?a Karweiitóm
Boryc/i na Kra&ontJH??: PrzeJMtereia, „Rocznik Warszawski", III,
1962, s. 26-41; Z. Bieniecki (glos w dyskusji), j'm., s. 41-44; Jaro-
szewski, ,4rc?n*teTtMra tMry Ortmerema, s. 79-82
Dominik Merlini
38 [2] Warszawa, Łazienki, Biały Domek, elewacja po-
łudniowa, ok.1765-1774
Biały Domek był pierwszym pawilonem wzniesionym
w Łazienkach przez Stanisława Augusta. Przyjmowana
re Kubicki wykonał jako generalny intendent budowli
,kró!ewskich przy Komisji Nadzoru Budowli Korony.
Architekt zaproponował monumentalną klasycystyczną
fasadę od strony Wisły, z siedmioarkadowym tarasem
i nadbrzeżnym parkiem. Projekt ten, mimo że nie docze-
kał się pełnej realizacji (wykonano tylko taras w 1. 1818-
1820), jest świadectwem wielkiego rozmachu, z jakim
prowadzono przebudowę i rozbudowę Warszawy
w okresie Królestwa Polskiego. Fasada, mająca liczyć
blisko 200 ni szerokości, zyskała akcenty w postaci czte-
rech ryzalitów bocznych i nakrytego kopułą ryzalitu
środkowego. Łagodzą one monotonię horyzontalnego
bloku. W sumie jednak architektura ta nie jest ciekawa
i powtarza mocno już przestarzały układ kompozycyjny
ściany z boniowanym parterem i dwiema wyższymi kon-
dygnacjami połączonymi pilastrami.
B:'Mto^ra/:a: B. Szwankowski, ^?any przećaJczey Zatn^K
tearrarawrAiego, BHS, 1957, nr 4, s. 386 i 389
dotychczas przez badaczy Łazienek data 1774, jako rok
powstania Białego Domku, wzbudziła zastrzeżenia os-
tatniego monograhsty zespołu Łazienkowskiego,
M. Kwiatkowskiego. Uważa on, że niektóre formy ar-
chitektoniczne Białego Domku były już w 1774 r. ana-
chronizmem i że jest rzeczą niemożliwą, aby król mógł
je w tym czasie akceptować. Kwiatkowski sądzi, że po-
mysł pawilonu zrodził się ok. 1765 r., rozpoczęcie prac
nastąpić mogło w końcu lat sześćdziesiątych, a prace wy-
kończeniowe na zewnątrz prowadzono w 1. 1774-1775.
Przy pokojach pracowano w 1. 1775-1776, malowidła na-
tomiast powstały w 1777 r. Dekorację wnętrz wykonali
J.B. Plersch i J. Ścisło.
Piętrowy budynek, założony na planie kwadratu, posia-
dał jednakowo opracowane elewacje, ozdobione rustyką.
Architektura Białego Domku nawiązuje do wczesnokla-
sycystycznych willi, a podobne rozwiązania architekto-
niczno-dekoracyjne znaleźć możemy we francuskich
wzornikach architektonicznych z lat sześćdziesiątych
XVIII w.
39 [3, 4] Biały Domek, Sala Jadalna, widok wnętrza,
1775-1777
Sala Jadalna jest bogato dekorowanym wnętrzem usy-
tuowanym na parterze pawilonu, w narożu płn.-wsch.
Groteskowa dekoracja malarska wykonana została przez
J.B. Plerscha. Nawiązuje ona do antycznych i renesan-
sowych malowideł groteskowych, naśladowanych w dru-
giej połowie XVIII w. i jest jednym z najwcześniejszych
w Polsce przykładów tego typu dekoracji, rozpowszech-
nianym na naszym terenie dopiero na przełomie XVIII
i XIX w. W niszy naprzeciw okna ustawiono w 1777 r.
antyczny posąg „Wenus Anadiomene" - rzymską replikę
z początków II w. n.e.
B:'M:c^ra/ia: W. Tatarkiewicz, TaaiettAt zearraaterAie, Warszawa
1957, s. 58-62; Kwiatkowski, Ta^ienA:', Warszawa 1972, s. 38-58
243
przełomu XVIII i XIX stulecia. W Polsce głównymi
obok Mintera przedstawicielami tego nurtu byli
F.A. Lessel i H. Ittar.
BtMtcgra/ia: T.S. Jaroszewski, A. Rottermund, Ućwpe/, Terre?,
Irtar, AHnrer, Warszawa 1974, s. 189-191; Katalog ryrMn&óa), cz. 1,
Tarrafiana, s. 171, poz. 863
Jakub Kubicki
36 [s. 47] Warszawa, pl. Zamkowy 1, Zamek Królewski,
projekt rozbudowy 1816-1818
Elewacja wschodnia; rys. tuszem i akw., 24x 46; napis:
„E. Elevation projettee du Chateau Royal de Varsovie
du Cote de la Vistula", sygn.: „par j Kubicki"; włas-
ność: Państwowe Zbiory Sztuki Ermitaż w Leningra-
dzie
Rysunek pochodzi z zespołu sześciu plansz przedstawia-
jących projekt przebudowy Zamku i jego otoczenia, któ-
Architektura
Efraim Szreger
37 [1] Warszawa, Krakowskie Przedmieście 52/54, ko-
ściół Karmelitów p.w. Wniebowzięcia i św. Józefa Oblu-
bieńca, elewacja frontowa, po 1762
Obecny kościół wzniesiony etapami: I etap 1661-1672;
II etap 1677, kontynuowany 1680-1682. Fasada wykoń-
czona w 1782 r. wg projektu Efraima Szregera z 1. 1761-
1762, z fundacji Michała i Karola Radziwiłłów.
Elewacja frontowa kościoła Karmelitów jest jednym
z najwcześniejszych przykładów wykształcenia się w Pol-
sce stylu klasycystycznego. Kompozycja całości oparta
jest na schemacie dwukondygnacyjnej, rozczłonkowanej
parami kolumn lub pilastrów, fasady kościelnej. Schemat
ten, wywodzący się z kościołów jezuickich, przekształ-
cony został przez architektów francuskich XVII w. (np.
kościół Val-de-Grace) w kierunku uklasycznienia i uspo-
kojenia kompozycji. Badacze zwrócili też uwagę na za-
leżność kompozycyjną fasady warszawskiego kościoła od
paryskiego łuku triumfalnego przy Place de Tróne.
Szreger uwspółcześnił jednak swój projekt przez roz-
sunięcie par skrajnych pilastrów, wprowadzenie prosto-
kątnych płycin z girlandami oraz uproszczonych w for-
mie narożnych dzwonniczek.
BiMiogrą/ta: S. Lorentz, Materiały Jo Airtort? &orc:'c?a Karweiitóm
Boryc/i na Kra&ontJH??: PrzeJMtereia, „Rocznik Warszawski", III,
1962, s. 26-41; Z. Bieniecki (glos w dyskusji), j'm., s. 41-44; Jaro-
szewski, ,4rc?n*teTtMra tMry Ortmerema, s. 79-82
Dominik Merlini
38 [2] Warszawa, Łazienki, Biały Domek, elewacja po-
łudniowa, ok.1765-1774
Biały Domek był pierwszym pawilonem wzniesionym
w Łazienkach przez Stanisława Augusta. Przyjmowana
re Kubicki wykonał jako generalny intendent budowli
,kró!ewskich przy Komisji Nadzoru Budowli Korony.
Architekt zaproponował monumentalną klasycystyczną
fasadę od strony Wisły, z siedmioarkadowym tarasem
i nadbrzeżnym parkiem. Projekt ten, mimo że nie docze-
kał się pełnej realizacji (wykonano tylko taras w 1. 1818-
1820), jest świadectwem wielkiego rozmachu, z jakim
prowadzono przebudowę i rozbudowę Warszawy
w okresie Królestwa Polskiego. Fasada, mająca liczyć
blisko 200 ni szerokości, zyskała akcenty w postaci czte-
rech ryzalitów bocznych i nakrytego kopułą ryzalitu
środkowego. Łagodzą one monotonię horyzontalnego
bloku. W sumie jednak architektura ta nie jest ciekawa
i powtarza mocno już przestarzały układ kompozycyjny
ściany z boniowanym parterem i dwiema wyższymi kon-
dygnacjami połączonymi pilastrami.
B:'Mto^ra/:a: B. Szwankowski, ^?any przećaJczey Zatn^K
tearrarawrAiego, BHS, 1957, nr 4, s. 386 i 389
dotychczas przez badaczy Łazienek data 1774, jako rok
powstania Białego Domku, wzbudziła zastrzeżenia os-
tatniego monograhsty zespołu Łazienkowskiego,
M. Kwiatkowskiego. Uważa on, że niektóre formy ar-
chitektoniczne Białego Domku były już w 1774 r. ana-
chronizmem i że jest rzeczą niemożliwą, aby król mógł
je w tym czasie akceptować. Kwiatkowski sądzi, że po-
mysł pawilonu zrodził się ok. 1765 r., rozpoczęcie prac
nastąpić mogło w końcu lat sześćdziesiątych, a prace wy-
kończeniowe na zewnątrz prowadzono w 1. 1774-1775.
Przy pokojach pracowano w 1. 1775-1776, malowidła na-
tomiast powstały w 1777 r. Dekorację wnętrz wykonali
J.B. Plersch i J. Ścisło.
Piętrowy budynek, założony na planie kwadratu, posia-
dał jednakowo opracowane elewacje, ozdobione rustyką.
Architektura Białego Domku nawiązuje do wczesnokla-
sycystycznych willi, a podobne rozwiązania architekto-
niczno-dekoracyjne znaleźć możemy we francuskich
wzornikach architektonicznych z lat sześćdziesiątych
XVIII w.
39 [3, 4] Biały Domek, Sala Jadalna, widok wnętrza,
1775-1777
Sala Jadalna jest bogato dekorowanym wnętrzem usy-
tuowanym na parterze pawilonu, w narożu płn.-wsch.
Groteskowa dekoracja malarska wykonana została przez
J.B. Plerscha. Nawiązuje ona do antycznych i renesan-
sowych malowideł groteskowych, naśladowanych w dru-
giej połowie XVIII w. i jest jednym z najwcześniejszych
w Polsce przykładów tego typu dekoracji, rozpowszech-
nianym na naszym terenie dopiero na przełomie XVIII
i XIX w. W niszy naprzeciw okna ustawiono w 1777 r.
antyczny posąg „Wenus Anadiomene" - rzymską replikę
z początków II w. n.e.
B:'M:c^ra/ia: W. Tatarkiewicz, TaaiettAt zearraaterAie, Warszawa
1957, s. 58-62; Kwiatkowski, Ta^ienA:', Warszawa 1972, s. 38-58
243