DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33351#0263
„Królową Jadwigę przyjmującą Krzyżaków w Ino-
wrocławiu", „Fryderyka Wielkiego zatwierdzającego
plany budowy kanału noteckiego". Na posadzce sali
umieszczono herby Polski i Litwy. Ideowa wymowa
dekoracji koncentrowała się na problemach stosunków
polsko-niemieckich, wskazując na wyższość Polaków
tak na placu boju, jak i we wprowadzaniu cywilizacji.
AMtogra/ia: Ostrowska-Kębłowska, .<4rcA:feAfKra^ała<;cw<2, s. 271-
290; Malinowska, & ZatcadzA:', s. 34-36
Stanisław Zawadzki
133 [124] Dobrzyca (woj. kaliskie), pałac Gorzeóskiego,
widok od strony wejścia, ok. 1795-1799
Pałac wzniesiony dla Augustyna Gorzeńskiego. Prace
przy dekoracjach malarskich wnętrz prowadzono za-
pewne po 1799 r., a malowidła wykonał Antoni Smug-
lewicz.
Układ przestrzenny założenia pałacowo-parkowego, jak
i architektura pałacu w Dobrzycy odbiegają od popu-
larnego dotąd typu rezydencji wiejskiej, którą charakte-
ryzowały przede wszystkim ścisła symetria i regularność
założenia. Bryła pałacu w Dobrzycy złożona jest z dwóch
nierównej długości skrzydeł, zestawionych pod kątem
prostym. Pałac, usytuowany wśród zieleni, w rozległym
parku, tyłem do wjazdu, robi wrażenie jednego z pa-
wilonów ogrodowych. Takie potraktowanie zasadniczej
budowli niezgodne jest z klasycznym ideałem rezydencji
i stanowi przykład nieklasycznych tendencji w sztuce
drugiej połowy XVIII w. Na niespotykane założenie
pałacu na planie węgielnicy wpłynęło też życzenie fun-
datora - członka loży masońskiej. Węgielnica była dla
masonów symbolem prawa i obowiązku. Gorzeński
podkreślił w ten sposób swoje związki z masonerią
oraz fakt, że w pałacu odbywały się posiedzenia loży.
.Bi'M:cgra/:a: Malinowska, .7. Zamads^:', s. 31-37; Kafa/o^
za Po/rce, t. V, K'oj. po.ar?!a?M&:g, z. 19, poza. opr.
A. Kodurowa, Warszawa 1959, s. 7-11; Ostrowska-Kębłowska,
y4reMreA:ara pałacowa, s. 258-271
134 [125] Dobrzyca, pałac Gorzeńskiego, Sala Balowa
z dekoracją malarską, po 1800
Sala na pierwszym p. w skrzydle zach. Ściany i sufity
ozdobione zostały dekoracją malarską przez A. Smugle-
wicza. Ściany mają iluzjonistycznie malowane podziały
architektoniczne, między które wkomponowane są
widoki portów włoskich i panoplia. Na suficie znajdują
się iluzjonistycznie namalowane balustrada i niebo.
Typ kompozycji malarskiej nawiązuje do tradycji ilu-
zjonistycznego malarstwa barokowego.
135 [122] Dobrzyca, pawilon ogrodowy zwany Panteo-
nem, ok. 1795-1799
Pawilon usytuowany na skraju parku, w jego płd.
części, nawiązuje do rzymskiego Panteonu. Budow-
la ta często inspirowała architektów doby klasycyz-
mu stając się, dzięki swym walorom funkcjonalnym,
wzorem dla budowli sakralnych. Jako pawilon ogro-
dowy budzić miała tęsknotę za antykiem.
Panteon w parku dobrzyckim miał wyraźnie określoną
funkcję-przeznaczony był na zebrania loży wolno-
mularskiej.
136 [123] Dobrzyca, oficyna zwana Domkiem Ogrod-
nika, ok. 1795-1799
Pawilon usytuowany w parku, w pobliżu pałacu.
Wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, nakryty
łamanym dachem polskim typu krakowskiego. Dach
tego rodzaju spotykamy kilkakrotnie w twórczości
Zawadzkiego (por. Ustronie w Warszawie, oficyny
w Śmiełowie). Domek Ogrodnika pomyślany był
przez właściciela jako ustronie, w którym „w oddaleniu
i samotności wady wykorzeniać należy". Pawilony ogro-
dowe o wyraźnie sprecyzowanych funkcjach, związane
z określonymi cnotami, ideami czy wspomnieniami,
były ważnymi elementami bogatego programu treścio-
wego, jaki zwykle miała odzwierciedlać zakładana rezy-
dencja.
Stanisław Zawadzki
137 [126] Śmiełów (woj. kaliskie), pałac Gorzeńskiego,
widok pałacu od strony podjazdu, 1797
Pałac w Śmiełowie jest typowym przykładem polskiej
rezydencji wiejskiej, jakich wiele powstawało na tery-
torium naszego kraju w końcu XVIII i pierwszej po-
łowie XIX w. Generalnie układ całości nawiązuje do
tradycyjnego założenia typu palladiańskiego. Indywi-
dualnie potraktował architekt pawilony oficyn na-
krywając je polskim dachem łamanym, tzw. krakow-
skim. W pałacu przebywał w 1831 r. Adam Mickiewicz
(tablica w pokoju na piętrze).
263