Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

Żygadło, ukazując mieszkańców wioski Ulucz, celowo wybiera moment, kiedy
wspólne pozowanie do zdjęcia przedstawicieli zwaśnionych nacji jest jeszcze możli-
we, zanim wydarzenia kolejnych wojen, pacyfikacji i walk uczynią narodowościowe
podziały trudnymi do zasypania. Próbuje utrwalić na płótnie nastrój i czas „przed
burzą”, z jednej strony dbając o historyczny kontekst ukazywanych przez siebie
wydarzeń, z drugiej zaś wprowadzając wspomniane wyżej (wanitatywne) rekwizyty
pozwalające na ich odczytanie w wymiarze uniwersalnym.
W kolejnym z obrazów: Chram Św. Trójcy. Sądowa Wisznia 191323, utrzymanym
w podobnej manierze stylistycznej co analizowany powyżej, takim rekwizytem jest
brama. Po obydwu jej stronach stoją pozujący do fotografii chłopi, pracujący przy
rozbiórce zabytkowej, drewnianej cerkwi. Znów, jak na poprzednim płótnie, zniknął
więc chram, z którego pozostała jedynie brama. Jej samotna obecność przypomi-
na, „że wrota wiążą się nie tylko z fizycznym przekraczaniem granicy, ale także
z wszelkimi przejściami i przekształceniami, np. statusu poszczególnych osób, oraz
z wyprawami w zaświaty”24. Znaczenie bramy w porządku eschatologicznym zostało
więc celowo podkreślone przez artystę. Równie ważną rolę do odegrania na jego
płótnach mają przedstawiciele lokalnych społeczności, ukazani w miejscach, gdzie
niegdyś stały świątynie. Są oni dla Żygadły „żywą świątynią”, zgodnie z wykładnią
chrześcijańską, że prawdziwą świątynią jest człowiek (Św. Paweł w pierwszym liście
do Koryntian)25. Artysta jest bowiem przekonany, że „w momencie, w którym ludzie
doprowadzają do zniszczenia świątyni w sobie, prędzej czy później doprowadzą
do destrukcji jej materialnego/architektonicznego odpowiednika”26. Wprawdzie
Żygadło na swoich płótnach ukazuje wydarzenia sprzed wieku, to chciałby (co
sugeruje choćby przytoczona wyżej wypowiedź), nadać im walor ponadczasowy,
a nawet odnieść je do obserwowanego przez niego z niepokojem zjawiska zanikania
wartości duchowych we współczesnym świecie.
Treści moralizatorskie doszły do głosu szczególnie silnie w kolejnej wystawie,
będącej pokazem dyplomowym krakowskiego malarza, zatytułowanym „D.O.M.”27.
Tytuł D.O.M. (łac. Deo Optimo Maximo - Bogu Najlepszemu, Największemu) -
akronim umieszczany na nagrobkach i kościołach chrześcijańskich - został wybrany
przez artystę nieprzypadkowo. W pracy pisemnej (w rozdziale pt. Dom-D.O.M.), po-
szukuje on bowiem wspólnej płaszczyzny dla przestrzeni świeckiej (dom) i sakralnej
(D.O.M.). Odnajduje ją, wspomagając się z cytatem z powieści Wiesława Myśliw-
skiego: „Wybudować grób. To się tylko tak mówi. A kto nie budował, ten nie wie,
co taki grób kosztuje. Prawie tyle co dom, tylko że to na tamto życie. Bo wieczność

23 Obraz został zainspirowany fotografią odnalezioną przez artystę w książce: V. Chtcherbakivsky,
Lart de l’Ukraine. Tarchitecture et la sculture en bois, Leopol-Kiev 1913, s.7. Przedstawia ona grupę
chłopów pracujących przy rozbiórce drewnianej cerkwi, pozujących do fotografii. Piotr Krasny
pisze, że w kronikach parafii greckokatolickich zachowały się liczne zbiorowe fotografie parafian
stojących dumnie na tle cerkwi wniesionych ich wspólnym wysiłkiem. Można domyślać się, że
także moment destrukcji starych, drewnianych świątyń (uwieczniony na wyżej wspomnianej
fotografii) wart był, zdaniem wiernych, upamiętnienia. Zob. P. Krasny, Architektura cerkiewna
na ziemiach ruskich, s. 252.
24 P. Kowalski, Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie. Warszawa-Wrocław 1998, s. 101.
25 16 Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? 17 Jeżeli ktoś zniszczy
świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świątynia Boga jest świętą, a wy nią jesteście. 1 Kor 3,16-17
26 A. Żygadło, D.O.M., s. 9.
27 Praca magisterska w Akademii Sztuk Pięknych składa się z dwóch części: tzw. części artystycznej,
będącej prezentacją dzieł dyplomanta, tzw. części teoretycznej, mającej najczęściej charakter
odautorskiego komentarza.

Malarstwo Andrzeja Żygadły. W „stylu retro”?

53