DOI issue:
Artikuły / Articles
DOI article:Zapolska, Anna: The solidus of Heraclius from Wargen in Sambia – reconsidered
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43282#0168
ANNA ZAPOLSKA
ABSTRAKT: Solid Herakliusza znaleziony w Wargen (Sambia) -ponownie
omówiony
W latach 80. XX wieku na Półwyspie Sambijskim został znaleziony unikatowy
zabytek. W trakcie wykopalisk odkryto solid Herakliusza-jedyną dotychczas znaną
bizantyńską monetę z tego regionu.
Złote monety Herakliusza były emitowane bardzo licznie i służyły m.in. jako
źródło wypłat trybutów dla Awarów. Realizowano je jedynie w ciągu kilku lat - do-
póki Awarowie pozostawali zagrożeniem dla granic cesarstwa. Mimo to liczne zna-
leziska tych monet są rejestrowane nad dolnym i środkowym Dunajem, w Kotlinie
Karpackiej i dalej na północ, aż po obszary leżące nad środkowym i dolnym Renem.
Dwie takie monety zostały zarejestrowane na terenie Polski. Omawiany egzem-
plarz - pochodzący z Sambii - jest znaleziskiem najdalej wysuniętym na północ.
Podkreślenia wymaga fakt, że zabytki, które jednoznacznie można powiązać z wpły-
wami awarskimi, są na obszarach zachodniobałtyjskich bardzo rzadkie. Wśród nich
wymienia się okucia końca pasa, elementy uprzęży i sporadycznie biżuterii. Solid
Herakliusza odkryty na terenie Sambii budzi zatem podejrzenia i pytania o jego
pochodzenie, czas oraz okoliczności napływu. W artykule postaram się przedstawić
swoje spojrzenie na kwestię napływu tej monety na tereny zachodniobałtyjskie.
W przeciwieństwie do powszechnej opinii, że monety bizantyńskie dotarły tam za
pośrednictwem Słowian przez Kotlinę Karpacką, zaprezentuję pogląd, że zabytek
ten mógł dostać się nad Bałtyk za pośrednictwem resztek ludności germańskiej,
która najprawdopodobniej przetrwała na obszarach ziem Polski i Ukrainy.
SŁOWA KLUCZOWE: solid Herakliusza, Awarzy, Bałtowie, złoto
Inthe 1980s,the excavation workconductedunderthe directionofA. Barsukov
at Wargen (present-day Kotelnikovo, Zelenogradsky District),1 near the ruins of
the former Lutheran church, yielded an accidental find of a gold Roman coin, which
would be described and published several years later.2
The coin in question was a solidus of Emperor Heraclius. Its weight is 3.92 g,
it was struck at Constantinople between the years 625-629, and its coin die setting
is 6 o’clock.
The obverse reads “dd NN hERACLIUS ET hERA CONST PPAVG.”
The coin depicts a bust of Heraclius with a moustache and a short beard as
well as a frontal bust of Constantine (of nearly the same size) wearing a chlamys;
crowns surmounted with crosses can also be found on it.
1 The present article was written thanks to financed by the National Science Centre in Poland according to
decision no. DEC-2011/02/A/HS3/00389.
2 BERGA and KULAKOV 1993: 9-18.
ABSTRAKT: Solid Herakliusza znaleziony w Wargen (Sambia) -ponownie
omówiony
W latach 80. XX wieku na Półwyspie Sambijskim został znaleziony unikatowy
zabytek. W trakcie wykopalisk odkryto solid Herakliusza-jedyną dotychczas znaną
bizantyńską monetę z tego regionu.
Złote monety Herakliusza były emitowane bardzo licznie i służyły m.in. jako
źródło wypłat trybutów dla Awarów. Realizowano je jedynie w ciągu kilku lat - do-
póki Awarowie pozostawali zagrożeniem dla granic cesarstwa. Mimo to liczne zna-
leziska tych monet są rejestrowane nad dolnym i środkowym Dunajem, w Kotlinie
Karpackiej i dalej na północ, aż po obszary leżące nad środkowym i dolnym Renem.
Dwie takie monety zostały zarejestrowane na terenie Polski. Omawiany egzem-
plarz - pochodzący z Sambii - jest znaleziskiem najdalej wysuniętym na północ.
Podkreślenia wymaga fakt, że zabytki, które jednoznacznie można powiązać z wpły-
wami awarskimi, są na obszarach zachodniobałtyjskich bardzo rzadkie. Wśród nich
wymienia się okucia końca pasa, elementy uprzęży i sporadycznie biżuterii. Solid
Herakliusza odkryty na terenie Sambii budzi zatem podejrzenia i pytania o jego
pochodzenie, czas oraz okoliczności napływu. W artykule postaram się przedstawić
swoje spojrzenie na kwestię napływu tej monety na tereny zachodniobałtyjskie.
W przeciwieństwie do powszechnej opinii, że monety bizantyńskie dotarły tam za
pośrednictwem Słowian przez Kotlinę Karpacką, zaprezentuję pogląd, że zabytek
ten mógł dostać się nad Bałtyk za pośrednictwem resztek ludności germańskiej,
która najprawdopodobniej przetrwała na obszarach ziem Polski i Ukrainy.
SŁOWA KLUCZOWE: solid Herakliusza, Awarzy, Bałtowie, złoto
Inthe 1980s,the excavation workconductedunderthe directionofA. Barsukov
at Wargen (present-day Kotelnikovo, Zelenogradsky District),1 near the ruins of
the former Lutheran church, yielded an accidental find of a gold Roman coin, which
would be described and published several years later.2
The coin in question was a solidus of Emperor Heraclius. Its weight is 3.92 g,
it was struck at Constantinople between the years 625-629, and its coin die setting
is 6 o’clock.
The obverse reads “dd NN hERACLIUS ET hERA CONST PPAVG.”
The coin depicts a bust of Heraclius with a moustache and a short beard as
well as a frontal bust of Constantine (of nearly the same size) wearing a chlamys;
crowns surmounted with crosses can also be found on it.
1 The present article was written thanks to financed by the National Science Centre in Poland according to
decision no. DEC-2011/02/A/HS3/00389.
2 BERGA and KULAKOV 1993: 9-18.