DOI Artikel:
Genčeva, Evgenija: Metalowe części wyposażenia żołnierskiego z Novae
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41867#0054
Evgenia Genćeva
Sofia
METALOWE CZĘŚCI WYPOSAŻENIA ŻOŁNIERSKIEGO
Z NOVAE
W niniejszym opracowaniu poddano analizie pochodzące z wykopalisk w Novae
zabytki, które obecnie znajdują się w zbiorach muzeów archeologicznych w Svistov
i Sofii. Są to części pancerzy, sprzączki i aplikacje pasów wojskowych, metalowe
części balteusów i uprzęży końskich. Nie uwzględniono broni oraz hełmów, gdyż
od czasu publikacji W. Gacuty nie znaleziono nowych zabytków należących do tych
kategorii [Gacuta 1987; idem 1993]. Natomiast z dwóch powodów wzięto pod uwagę
metalowe części uprzęży końskich. Przede wszystkim dlatego, że często napotykamy
trudności w określeniu, czy dana aplikacja lub sprzączka była częścią pasa, czy też
stanowiła element uprzęży. Czasem o zakwalifikowaniu do jednej z tych kategorii
decyduje wielkość ozdoby, co nie jest jednak pewnym kryterium. Ponadto należące
do obu tych kategorii zabytki z II i III w. wykonywano i zdobiono stosując identyczne
techniki oraz wzory, co również komplikuje albo czasem uniemożliwia ustalenie ich
zastosowania.
Sprzączki
Najliczniejszą grupę znalezisk stanowią sprzączki, klamry, aplikacje, okucia koń-
cówki pasa i wisiorki do pasa. Noszenie pasa z metalowymi aplikacjami i sprzączkami
było w okresie rzymskim przywilejem żołnierzy. Pas stanowił symbol ich związku
z legionem i służbą wojskową [Werner 1989, 126]. W okresie pryncypatu sprzączki
miały najczęściej kształt pelty (tabl. 1,1-4). Pojawiły się one w czasach Augusta i były
używane do ok. połowy III w., ulegając —- oczywiście — w tym czasie nieznacznym
zmianom. Najwcześniejsze sprzączki w kształcie pelty łączono za pomocą zawiasu
ze skuwką. Mają one wydatne wyrostki zawinięte do środka (tabl. I, 1-2). Sprzączki
tego typu połączone z 3-8 prostokątnymi płytkami są charakterystyczne dla czasów
od Augusta do Flawiuszów [Junkelman 1986, Taf. 57a], Znaleziska z Novae po-
chodzą z dobrze datowanych warstw obozu drewnianego. Sprzączki omawianego
typu — najczęściej znajdowane w kasztelach — używano do połowy II w. Później
Sofia
METALOWE CZĘŚCI WYPOSAŻENIA ŻOŁNIERSKIEGO
Z NOVAE
W niniejszym opracowaniu poddano analizie pochodzące z wykopalisk w Novae
zabytki, które obecnie znajdują się w zbiorach muzeów archeologicznych w Svistov
i Sofii. Są to części pancerzy, sprzączki i aplikacje pasów wojskowych, metalowe
części balteusów i uprzęży końskich. Nie uwzględniono broni oraz hełmów, gdyż
od czasu publikacji W. Gacuty nie znaleziono nowych zabytków należących do tych
kategorii [Gacuta 1987; idem 1993]. Natomiast z dwóch powodów wzięto pod uwagę
metalowe części uprzęży końskich. Przede wszystkim dlatego, że często napotykamy
trudności w określeniu, czy dana aplikacja lub sprzączka była częścią pasa, czy też
stanowiła element uprzęży. Czasem o zakwalifikowaniu do jednej z tych kategorii
decyduje wielkość ozdoby, co nie jest jednak pewnym kryterium. Ponadto należące
do obu tych kategorii zabytki z II i III w. wykonywano i zdobiono stosując identyczne
techniki oraz wzory, co również komplikuje albo czasem uniemożliwia ustalenie ich
zastosowania.
Sprzączki
Najliczniejszą grupę znalezisk stanowią sprzączki, klamry, aplikacje, okucia koń-
cówki pasa i wisiorki do pasa. Noszenie pasa z metalowymi aplikacjami i sprzączkami
było w okresie rzymskim przywilejem żołnierzy. Pas stanowił symbol ich związku
z legionem i służbą wojskową [Werner 1989, 126]. W okresie pryncypatu sprzączki
miały najczęściej kształt pelty (tabl. 1,1-4). Pojawiły się one w czasach Augusta i były
używane do ok. połowy III w., ulegając —- oczywiście — w tym czasie nieznacznym
zmianom. Najwcześniejsze sprzączki w kształcie pelty łączono za pomocą zawiasu
ze skuwką. Mają one wydatne wyrostki zawinięte do środka (tabl. I, 1-2). Sprzączki
tego typu połączone z 3-8 prostokątnymi płytkami są charakterystyczne dla czasów
od Augusta do Flawiuszów [Junkelman 1986, Taf. 57a], Znaleziska z Novae po-
chodzą z dobrze datowanych warstw obozu drewnianego. Sprzączki omawianego
typu — najczęściej znajdowane w kasztelach — używano do połowy II w. Później