DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17217#0101
Jerzy Pietrusiński
Warszawa
0 tym, jak Wit Stwosz do Krakowa przybył
1 jak go opuścił
Najpierwsze wiadomości o Wicie Stwoszu, jak wiadomo, donoszą o zrzeczeniu się przezeń z początkiem roku
1477 prawa miejskiego w Norymberdze i rozpoczęciu pracy w Krakowie nad Ottarzem Mariackim circa festum
Scti Urbani, tj. w końcu maja tegoż roku 1. Wszakże z tymi bezspornymi faktami, potwierdzonymi wiarygodnymi
źródtami pisanymi, tączy się kilka niejasności - wpierw takich na przyktad, jak kwestie miejsc jego pochodzenia
i wyksztatcenia, a potem okoliczności i osób, za sprawą których znalazt się w Krakowie, następnie zaś charakteru
jego tam pobytu - przy czym na większość tych pytań odpowiadano domystami intuicyjnymi.
W gruncie rzeczy jedynie miejsce pochodzenia ustalit pót wieku temu ks. Bolestaw Przybyszewski, odnajdując
w krakowskich aktach konsystorskich zapiskę z roku 1502 (il. 1), dotyczącą Wita Stwosza z określeniem de Horb,
oraz identyfikując tę nazwę z miasteczkiem Horb nad Nekarem i zarazem z zapisem de Harow jako miejscem po-
chodzenia brata Wita, Macieja Stwosza zwanego Szwab 2. Wypada opowiedzieć się bez zastrzeżeń za ustaleniami
ks. Przybyszewskiego, może tylko dla porządku dodając, że owe notowane w aktach miejsca pochodzenia, zarówno
w miejskich Libriiuris civilis, jak i w kościelnych/lcfa officialia, są najczęściej miejscem wystawienia listów metry-
kalnych (littera), a zatem oznaczają przeważnie miejsce urodzenia (locus natalis), nie zawsze tożsame z miejscem,
gdzie wymieniony poprzednio przebywał (locus fixus) i skąd bezpośrednio przybyt 3. Warto też może zauważyć, że
Horb nad Nekarem znajduje się w tej części Szwabii, która od schyłku wieku XIV znalazta się w obrębie zachodnich
krain domeny habsburskiej 4.
1 M. Lossnitzer, VeitStoss, Leipzig 1912, s. XIII: Anhang II, n° 8 i 9; Cracovia artificum 1300-1500, wyd. J. Ptaśnik (Źródta do historii
sztuki i cywilizacji w Polsce, t. 4), Kraków 1917, nr 1028.- Patrz też przyp. 8.
2 B. Przybyszewski, Nieznane archiwalia dotyczące Wita Stwosza, „Biuletyn Historii Sztuki" 14, 1952, nr 2, s. 62-66; Wątpliwości
i zastrzeżenia wysuwali S. Rospond i Z. Kępiński.
3 Kazimierz Kaczmarczyk, wydawca Libri iuris civilis cracoviensis 1392-1506, przypuszczat bodaj mylnie, że „poświadczenie przynosi
się w zasadzie z ostatniego miejsca pobytu, zdarzy się jednak, że rajcy w razie przebywania poprzednio gdzieindziej każą przynieść po-
świadczenie również z dawniejszego" oraz przytoczyt na tę okoliczność dwa zapisy: pierwszy z 1394 r. dotyczący piekarza Piotra, który
przedstawit dwa dokumenty z Lelowa (skąd najpewniej pochodzit) i z Warszawy, oraz drugi z 1483 r., dotyczący kuśnierza Stanistawa
Zbyrskiego z Wieliczki, który poza już ztożonym dokumentem metrykalnym miat dodatkowo przedstawić świadectwo uczciwego
zachowania (littera consen/acionis) z Warszawy, w której poprzednio przebywat; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie
1392-1506 (wyd. K.Kaczmarczyk), Kraków 1913, s. xii, nr256, 8117. Nb. oba przykłady, nie przemawiając za tezą Kaczmarczyka, zdają
się ukazywać podejrzliwą nieufność, z jaką przyjmowano w Krakowie tych Matopolan, którzy przebywali w Warszawie, domagając się
od nich dodatkowych zaświadczeń o nienagannym postępowaniu.
4 Horb, zapisywany w średniowiecznych przekazach Horv, Horwa (oznacza btoto, grzęzawisko w języku Alamanów, w którym także
występuje wymienne b-v), wcześniej siedziba jednej z linii falcgrafów z Tubingi, w końcu XIII w. znalazt się w domenie hrabstwa
99
Warszawa
0 tym, jak Wit Stwosz do Krakowa przybył
1 jak go opuścił
Najpierwsze wiadomości o Wicie Stwoszu, jak wiadomo, donoszą o zrzeczeniu się przezeń z początkiem roku
1477 prawa miejskiego w Norymberdze i rozpoczęciu pracy w Krakowie nad Ottarzem Mariackim circa festum
Scti Urbani, tj. w końcu maja tegoż roku 1. Wszakże z tymi bezspornymi faktami, potwierdzonymi wiarygodnymi
źródtami pisanymi, tączy się kilka niejasności - wpierw takich na przyktad, jak kwestie miejsc jego pochodzenia
i wyksztatcenia, a potem okoliczności i osób, za sprawą których znalazt się w Krakowie, następnie zaś charakteru
jego tam pobytu - przy czym na większość tych pytań odpowiadano domystami intuicyjnymi.
W gruncie rzeczy jedynie miejsce pochodzenia ustalit pót wieku temu ks. Bolestaw Przybyszewski, odnajdując
w krakowskich aktach konsystorskich zapiskę z roku 1502 (il. 1), dotyczącą Wita Stwosza z określeniem de Horb,
oraz identyfikując tę nazwę z miasteczkiem Horb nad Nekarem i zarazem z zapisem de Harow jako miejscem po-
chodzenia brata Wita, Macieja Stwosza zwanego Szwab 2. Wypada opowiedzieć się bez zastrzeżeń za ustaleniami
ks. Przybyszewskiego, może tylko dla porządku dodając, że owe notowane w aktach miejsca pochodzenia, zarówno
w miejskich Libriiuris civilis, jak i w kościelnych/lcfa officialia, są najczęściej miejscem wystawienia listów metry-
kalnych (littera), a zatem oznaczają przeważnie miejsce urodzenia (locus natalis), nie zawsze tożsame z miejscem,
gdzie wymieniony poprzednio przebywał (locus fixus) i skąd bezpośrednio przybyt 3. Warto też może zauważyć, że
Horb nad Nekarem znajduje się w tej części Szwabii, która od schyłku wieku XIV znalazta się w obrębie zachodnich
krain domeny habsburskiej 4.
1 M. Lossnitzer, VeitStoss, Leipzig 1912, s. XIII: Anhang II, n° 8 i 9; Cracovia artificum 1300-1500, wyd. J. Ptaśnik (Źródta do historii
sztuki i cywilizacji w Polsce, t. 4), Kraków 1917, nr 1028.- Patrz też przyp. 8.
2 B. Przybyszewski, Nieznane archiwalia dotyczące Wita Stwosza, „Biuletyn Historii Sztuki" 14, 1952, nr 2, s. 62-66; Wątpliwości
i zastrzeżenia wysuwali S. Rospond i Z. Kępiński.
3 Kazimierz Kaczmarczyk, wydawca Libri iuris civilis cracoviensis 1392-1506, przypuszczat bodaj mylnie, że „poświadczenie przynosi
się w zasadzie z ostatniego miejsca pobytu, zdarzy się jednak, że rajcy w razie przebywania poprzednio gdzieindziej każą przynieść po-
świadczenie również z dawniejszego" oraz przytoczyt na tę okoliczność dwa zapisy: pierwszy z 1394 r. dotyczący piekarza Piotra, który
przedstawit dwa dokumenty z Lelowa (skąd najpewniej pochodzit) i z Warszawy, oraz drugi z 1483 r., dotyczący kuśnierza Stanistawa
Zbyrskiego z Wieliczki, który poza już ztożonym dokumentem metrykalnym miat dodatkowo przedstawić świadectwo uczciwego
zachowania (littera consen/acionis) z Warszawy, w której poprzednio przebywat; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie
1392-1506 (wyd. K.Kaczmarczyk), Kraków 1913, s. xii, nr256, 8117. Nb. oba przykłady, nie przemawiając za tezą Kaczmarczyka, zdają
się ukazywać podejrzliwą nieufność, z jaką przyjmowano w Krakowie tych Matopolan, którzy przebywali w Warszawie, domagając się
od nich dodatkowych zaświadczeń o nienagannym postępowaniu.
4 Horb, zapisywany w średniowiecznych przekazach Horv, Horwa (oznacza btoto, grzęzawisko w języku Alamanów, w którym także
występuje wymienne b-v), wcześniej siedziba jednej z linii falcgrafów z Tubingi, w końcu XIII w. znalazt się w domenie hrabstwa
99