DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17217#0127
Beata Biedrońska-Słota
Muzeum Narodowe w Krakowie
Rola tkanin i ubiorów
w twórczości Wita Stwosza
Jednym z gtównych problemów związanych z zagadnieniem stylu Wita Stwosza jest niezwykty sposób, w jaki
mistrz ów ukazywał ubiory, czyniąc z nich jeden z podstawowych środków wyrazu. Większość uczonych podkreśla
abstrakcyjny charakter fatdów szat. Ekspresyjną rolę materii analizował Jerzy Gadomski, który zwracat uwagę
na dualizm Stwoszowskiego stylu, pisząc, że „o ile człowiek traktowany jest z niespotykaną dotąd w Krakowie
prawdą realizmu, o tyle draperia zasadzie tej nie podlega" 1. Piotr Skubiszewski określa Stwoszowskie draperie jako
nie poddane naturze 2. Stosowane przez mistrza układy fałdów przed laty wnikliwie analizował Janusz Kębłowski 3.
Jak wiadomo, wyróżnił on i nazwał poszczególne ich rodzaje, co wykorzystywane jest w trakcie analiz stylowych
dzieł. Maria todyńska-Kosińska zauważyła zaś, że „nie istnieje tkanina, która pod wpływem określonej przyczyny
fizycznej przybrataby formy ukazane w jego dziełach" 4.
Do subtelnych analiz stylu Stwosza, opartych na studiach rzeźby i malarstwa późnogotyckiego, warto może
dodać spostrzeżenie odnoszące się do źródeł inspiracji autora Ołtarza Mariackiego (a szerzej artystów jego po-
kolenia), spostrzeżenie wynikające z badań nad tkaninami i ubiorami epoki średniowiecza. Jakkolwiek bowiem
ekspresyjny sposób kształtowania bogatych form draperii jest wynikiem kreacji artystycznej mistrza, to jednak
sam sposób ich łamania się wywiedziony jest wprost z realiów, z obserwacji układów materii, które wynikają
z wtaściwości samej tkaniny oraz ówczesnej mody.
W dziejach sztuki późnogotyckiej tendencja do ostrego łamania szat zbiegła się ze zmianami w strukturze
produkowanych tkanin 5. W drugiej połowie wieku XV wprowadzono w tkactwie nowe wzory i nowy typ budowy
1 J. Gadomski, Oltarz Mariacki 1477-1489, [w:] Wit Stwosz w Krakowie, red. L. Kalinowski, F. Stolot, Kraków 1987, s. 48.
2 Por. referat Piotra Skubiszewskiego w tym tomie,
3 J. Kębłowski, Studia nad stylem Wita Stosza: o znaczeniu formowania draperii, [w:] Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red.
A. S. Labuda, Warszawa-Poznań 1986, „Poznańskie Towarzystwo Przyjaciót Nauk, Wydziat Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii
Sztuki" 16, s. 71-79.
4 M. Łodyńska-Kosińska, Stwosz. Lata krakowskie (1477-1496), Warszawa 1998, s. 48. - („Studia Instytutu Sztuki Polskie Akademii
Nauk", nr 2).
5 Ubiory w czasach Stwosza byty uszyte ztkanin, o których wiedza w ostatnich latach znacznie zostata pogtębiona; tematowi temu
poświęcono kilka opracowań. B. Markowsky, Europaische Seidengewebe des 13.-18. Jahrhunderts, Kóln 1976; R. De Gennaro,
Velluti operati del XV secolo col metivo delle „gricce", Firenze 1985; idem, Velluti operati del XV secolo col metivo „decamini",
Firenze 1987; B. Beaucamp-Markowsky, Die Seidenstoffe auf den Gemalden des Bartholomausmeisters, [w:] Genie ohne Namen.
Der Meister des Bartholomaus-Altars?, Kóln 2001, s. 194-202.
125
Muzeum Narodowe w Krakowie
Rola tkanin i ubiorów
w twórczości Wita Stwosza
Jednym z gtównych problemów związanych z zagadnieniem stylu Wita Stwosza jest niezwykty sposób, w jaki
mistrz ów ukazywał ubiory, czyniąc z nich jeden z podstawowych środków wyrazu. Większość uczonych podkreśla
abstrakcyjny charakter fatdów szat. Ekspresyjną rolę materii analizował Jerzy Gadomski, który zwracat uwagę
na dualizm Stwoszowskiego stylu, pisząc, że „o ile człowiek traktowany jest z niespotykaną dotąd w Krakowie
prawdą realizmu, o tyle draperia zasadzie tej nie podlega" 1. Piotr Skubiszewski określa Stwoszowskie draperie jako
nie poddane naturze 2. Stosowane przez mistrza układy fałdów przed laty wnikliwie analizował Janusz Kębłowski 3.
Jak wiadomo, wyróżnił on i nazwał poszczególne ich rodzaje, co wykorzystywane jest w trakcie analiz stylowych
dzieł. Maria todyńska-Kosińska zauważyła zaś, że „nie istnieje tkanina, która pod wpływem określonej przyczyny
fizycznej przybrataby formy ukazane w jego dziełach" 4.
Do subtelnych analiz stylu Stwosza, opartych na studiach rzeźby i malarstwa późnogotyckiego, warto może
dodać spostrzeżenie odnoszące się do źródeł inspiracji autora Ołtarza Mariackiego (a szerzej artystów jego po-
kolenia), spostrzeżenie wynikające z badań nad tkaninami i ubiorami epoki średniowiecza. Jakkolwiek bowiem
ekspresyjny sposób kształtowania bogatych form draperii jest wynikiem kreacji artystycznej mistrza, to jednak
sam sposób ich łamania się wywiedziony jest wprost z realiów, z obserwacji układów materii, które wynikają
z wtaściwości samej tkaniny oraz ówczesnej mody.
W dziejach sztuki późnogotyckiej tendencja do ostrego łamania szat zbiegła się ze zmianami w strukturze
produkowanych tkanin 5. W drugiej połowie wieku XV wprowadzono w tkactwie nowe wzory i nowy typ budowy
1 J. Gadomski, Oltarz Mariacki 1477-1489, [w:] Wit Stwosz w Krakowie, red. L. Kalinowski, F. Stolot, Kraków 1987, s. 48.
2 Por. referat Piotra Skubiszewskiego w tym tomie,
3 J. Kębłowski, Studia nad stylem Wita Stosza: o znaczeniu formowania draperii, [w:] Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red.
A. S. Labuda, Warszawa-Poznań 1986, „Poznańskie Towarzystwo Przyjaciót Nauk, Wydziat Nauk o Sztuce. Prace Komisji Historii
Sztuki" 16, s. 71-79.
4 M. Łodyńska-Kosińska, Stwosz. Lata krakowskie (1477-1496), Warszawa 1998, s. 48. - („Studia Instytutu Sztuki Polskie Akademii
Nauk", nr 2).
5 Ubiory w czasach Stwosza byty uszyte ztkanin, o których wiedza w ostatnich latach znacznie zostata pogtębiona; tematowi temu
poświęcono kilka opracowań. B. Markowsky, Europaische Seidengewebe des 13.-18. Jahrhunderts, Kóln 1976; R. De Gennaro,
Velluti operati del XV secolo col metivo delle „gricce", Firenze 1985; idem, Velluti operati del XV secolo col metivo „decamini",
Firenze 1987; B. Beaucamp-Markowsky, Die Seidenstoffe auf den Gemalden des Bartholomausmeisters, [w:] Genie ohne Namen.
Der Meister des Bartholomaus-Altars?, Kóln 2001, s. 194-202.
125