DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.17217#0263
iii—ii inn i
Niirnberger Kruzifixe im Umkreis von Veit Stoss
Stockacher Schnitzer folgt ihm darin mit tendenziell durchaus ahnlichem Erfolg. Doch so vergleichbar sein Christus
dem Wickelschen Kruzifix in der herkulischen Auffassung auch ist, dessen ungemein intelligent und differenziert
umgesetztes Pathos - Rainer Kahnsitz hat es so treffend beschrieben 35 - fehlt seiner Schopfung fast ganzlich: Vor
allem vom letzten Aufbaumen der stoSschen Figur, das vordergrundig dadurch angedeutet wird, dass sich Gesaft
und Rucken vom Kreuzesholz lósen, ist in Stóckach nichts wahrzunehmen. Der Kórper dort liegt dem Kreuzesstamm
an und biegt sich nur im Rucken leicht durch. Darin folgt er dem ublichen Muster der anderen Niimberger Stoss-
Kruzifixe. Dieserfehlende Bezug zum Wickelschen Christus kónnte als Hinweis auf eine etwas friihere Entstehung,
also noch vor 1520, zu werten sein. Auch in der fiir die alteren Kruzifixe typischen starken Einziehung der Taille
und der deutlicheren horizontalen Teilung des Bauches orientiert er sich nicht an der Sebalder Figur, sondern eher
am Spitalkruzifix. Daher scheint mir eine Datierung um 1510-1520 plausibel. Der Grad anatomischer Beobachtung
ist bei ail dem kaum weniger faszinierend als bei den anderen Schulerwerken. Das Gesehene wird eben nur an-
ders umgesetzt. Móglicherweise kiingt in der Betonung der Rippen, vielleicht auch in der Haltung und Formung
der schlanken, kaum verkrampften FuBe eine verhaltene Ruckbesinnung auf das 1462 datierte Nórdlinger Kruzifix
des Niclaus Gerhaert von Leyden an - auf den eigentlichen Ausgangspunkt stoBscher Kunst also. Und eventuell
liegt genau hierin auch die Begrundung, warum der Stóckacher Schnitzer sich von den bisweilen das Manierierte
streifenden Auffassungen seiner Kollegen abwandte und sich auf eine etwas handfestere Kórperlichkeit besann
- ohne dabei die fiir Stoss so charakteristische Stilisierung der Schónheit Christi und die Vermeidung allzu direkter
Leidensdarstellung aus den Augen zu verlieren.
Frankońskie krucyfiksy w kręgu Wita Stwosza
IIMM—IIIIM —M illim Blli li I Hlllll.
Oddziatywanie rzeźb Wita Stwosza już za jego życia byto znaczące zarówno w samej Norymberdze, jak i na zie-
miach frankońskich, i zaowocowato zdumiewającą liczbą dziet cechujących się wysoką klasą artystyczną. Jednak
wśród badaczy spotkato się ono z ograniczonym zainteresowaniem. Szczególnie jeden z obszarów zostat w dużej
mierze wytączony z kręgu zainteresowań: ówczesne krucyfiksy. Znane są krucyfiksy z kościota św. Wawrzyńca,
kościota św. Sebalda oraz kościota św. Ducha w Norymberdze, uważane za wtasnoręczne dzieta mistrza. Ponadto
już od dtuższego czasu prowadzona jest w tym kontekście dyskusja na temat Ukrzyżowanego z norymberskiego za-
mku, mimo iż argumenty przemawiające za przypisaniem tego dzieta Stwoszowi nie są przekonywające. Natomiast
inne rzeźby reprezentujące ten temat w ogóle nie spotkaty się z zainteresowaniem badaczy bądź przypisywano
im jedynie znaczenie marginalne. Zainteresowanie winny wzbudzać nie tylko ze względu na powiązamia z Witem
Stwoszem, lecz takźe z powodu wyjątkowej jakości artystycznej. Przedmiotem tego referatu stato się więc kilka
krucyfiksów znanych i nieznanych mistrzów norymberskich wspótczesnych Stwoszowi. Związki prezentowanych
figur z Mistrzem obejmują zarówno czystą adaptację jego motywów (np. w przypadku postaci Chrystusa dtuta
Wita Wirsbergera w Katzwang z roku 1519), orientację stylową (np. krucyfiks w Schwabach), jak i domniemane
prace uczniów i dzieta warsztatowe (Bamberg, Hersbruck, Stóckach). Wśród nich na szczególną uwagę zastuguje
catkowicie dotąd nieznany krucyfiks w Stóckach.
35 Kahsnitz, Kruzifixe..., S. 169-178.
Niirnberger Kruzifixe im Umkreis von Veit Stoss
Stockacher Schnitzer folgt ihm darin mit tendenziell durchaus ahnlichem Erfolg. Doch so vergleichbar sein Christus
dem Wickelschen Kruzifix in der herkulischen Auffassung auch ist, dessen ungemein intelligent und differenziert
umgesetztes Pathos - Rainer Kahnsitz hat es so treffend beschrieben 35 - fehlt seiner Schopfung fast ganzlich: Vor
allem vom letzten Aufbaumen der stoSschen Figur, das vordergrundig dadurch angedeutet wird, dass sich Gesaft
und Rucken vom Kreuzesholz lósen, ist in Stóckach nichts wahrzunehmen. Der Kórper dort liegt dem Kreuzesstamm
an und biegt sich nur im Rucken leicht durch. Darin folgt er dem ublichen Muster der anderen Niimberger Stoss-
Kruzifixe. Dieserfehlende Bezug zum Wickelschen Christus kónnte als Hinweis auf eine etwas friihere Entstehung,
also noch vor 1520, zu werten sein. Auch in der fiir die alteren Kruzifixe typischen starken Einziehung der Taille
und der deutlicheren horizontalen Teilung des Bauches orientiert er sich nicht an der Sebalder Figur, sondern eher
am Spitalkruzifix. Daher scheint mir eine Datierung um 1510-1520 plausibel. Der Grad anatomischer Beobachtung
ist bei ail dem kaum weniger faszinierend als bei den anderen Schulerwerken. Das Gesehene wird eben nur an-
ders umgesetzt. Móglicherweise kiingt in der Betonung der Rippen, vielleicht auch in der Haltung und Formung
der schlanken, kaum verkrampften FuBe eine verhaltene Ruckbesinnung auf das 1462 datierte Nórdlinger Kruzifix
des Niclaus Gerhaert von Leyden an - auf den eigentlichen Ausgangspunkt stoBscher Kunst also. Und eventuell
liegt genau hierin auch die Begrundung, warum der Stóckacher Schnitzer sich von den bisweilen das Manierierte
streifenden Auffassungen seiner Kollegen abwandte und sich auf eine etwas handfestere Kórperlichkeit besann
- ohne dabei die fiir Stoss so charakteristische Stilisierung der Schónheit Christi und die Vermeidung allzu direkter
Leidensdarstellung aus den Augen zu verlieren.
Frankońskie krucyfiksy w kręgu Wita Stwosza
IIMM—IIIIM —M illim Blli li I Hlllll.
Oddziatywanie rzeźb Wita Stwosza już za jego życia byto znaczące zarówno w samej Norymberdze, jak i na zie-
miach frankońskich, i zaowocowato zdumiewającą liczbą dziet cechujących się wysoką klasą artystyczną. Jednak
wśród badaczy spotkato się ono z ograniczonym zainteresowaniem. Szczególnie jeden z obszarów zostat w dużej
mierze wytączony z kręgu zainteresowań: ówczesne krucyfiksy. Znane są krucyfiksy z kościota św. Wawrzyńca,
kościota św. Sebalda oraz kościota św. Ducha w Norymberdze, uważane za wtasnoręczne dzieta mistrza. Ponadto
już od dtuższego czasu prowadzona jest w tym kontekście dyskusja na temat Ukrzyżowanego z norymberskiego za-
mku, mimo iż argumenty przemawiające za przypisaniem tego dzieta Stwoszowi nie są przekonywające. Natomiast
inne rzeźby reprezentujące ten temat w ogóle nie spotkaty się z zainteresowaniem badaczy bądź przypisywano
im jedynie znaczenie marginalne. Zainteresowanie winny wzbudzać nie tylko ze względu na powiązamia z Witem
Stwoszem, lecz takźe z powodu wyjątkowej jakości artystycznej. Przedmiotem tego referatu stato się więc kilka
krucyfiksów znanych i nieznanych mistrzów norymberskich wspótczesnych Stwoszowi. Związki prezentowanych
figur z Mistrzem obejmują zarówno czystą adaptację jego motywów (np. w przypadku postaci Chrystusa dtuta
Wita Wirsbergera w Katzwang z roku 1519), orientację stylową (np. krucyfiks w Schwabach), jak i domniemane
prace uczniów i dzieta warsztatowe (Bamberg, Hersbruck, Stóckach). Wśród nich na szczególną uwagę zastuguje
catkowicie dotąd nieznany krucyfiks w Stóckach.
35 Kahsnitz, Kruzifixe..., S. 169-178.