DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.52619#0135
jach współczesnych Michałowskiemu pojawia się druga ich
siła napędowa — zbiorowość, jak gdyby zgodnie ze sfor-
mułowaniem cytowanego już Mochnackiego, iż „teraz [...]
ogół jest wszystkim, a indywidua jak drobne atomy [..]61.
Wszystkie bitwy, szarże i potyczki, odnoszące się tak do
czasów napoleońskich, jak i do powstania lat 1830-1831,
toczone przez kirasjerów, artylerzystów konnych, szwole-
żerów czy krakusów realizują swoisty typ ikonograficzny
bitwy bez bohatera62. Najlepszy przykład mogą stanowić
kolejne wersje Szarży w wąwozie Somosierry. Bohaterem jest tu
sama zbiorowość, ukazana jako jednolita masa pędzącego
szwadronu, wśród której zaledwie można rozpoznać sylwe-
tki poszczególnych jeźdźców. Nie może być to wynikiem
przypadku czy dążenia do wydobycia rodzajowego aspektu
bohaterstwa prostego żołnierza. W swych przedstawieniach
Somosierry Michałowski przeciwstawił się całej niemal ikono-
grafii bitwy wysuwającej zazwyczaj na pierwszy plan posta-
ci dowódców, czy to Kozietulskiego, jak w naiwnym malowi-
dle Józefa Sonntaga, czy Wincentego Krasińskiego, nie-
zgodnie zresztą z rzeczywistością — jak w pięknym obrazie
przypisywanym Theodore’owi Gericault, czy wreszcie sa-
mego Napoleona —jak w większości ujęć francuskich63. Nie
skorzystał w tym wypadku z bezpośredniej inspiracji ucze-
stników bitwy reprezentowanych przez gen. Józefa Za-
łuskiego, który w specjalnym wierszu skierowanym do
„polskiego Apellesa” wyraźnie pisał, że najgodniejszym
upamiętnienia był czyn Niegolewskiego, „co Farysa i Ma-
zepę przeniesie”64. Podobnie anonimowi są uczestnicy poty-
czek krakusów, choć Michałowski miał w ich oddziałach
znajomych, a nawet krewnych65.
W batalistyce Michałowskiego znalazła więc odbicie
jedna z głównych antynomii romantycznego widzenia histo-
rii, powszechnie uwikłanego w nierozwiązywalną, zdawało-
by się, sprzeczność: zbiorowość czy jednostka? W ramach
takiej koncepcji, pomiędzy dwoma wielkimi biegunami
133
siła napędowa — zbiorowość, jak gdyby zgodnie ze sfor-
mułowaniem cytowanego już Mochnackiego, iż „teraz [...]
ogół jest wszystkim, a indywidua jak drobne atomy [..]61.
Wszystkie bitwy, szarże i potyczki, odnoszące się tak do
czasów napoleońskich, jak i do powstania lat 1830-1831,
toczone przez kirasjerów, artylerzystów konnych, szwole-
żerów czy krakusów realizują swoisty typ ikonograficzny
bitwy bez bohatera62. Najlepszy przykład mogą stanowić
kolejne wersje Szarży w wąwozie Somosierry. Bohaterem jest tu
sama zbiorowość, ukazana jako jednolita masa pędzącego
szwadronu, wśród której zaledwie można rozpoznać sylwe-
tki poszczególnych jeźdźców. Nie może być to wynikiem
przypadku czy dążenia do wydobycia rodzajowego aspektu
bohaterstwa prostego żołnierza. W swych przedstawieniach
Somosierry Michałowski przeciwstawił się całej niemal ikono-
grafii bitwy wysuwającej zazwyczaj na pierwszy plan posta-
ci dowódców, czy to Kozietulskiego, jak w naiwnym malowi-
dle Józefa Sonntaga, czy Wincentego Krasińskiego, nie-
zgodnie zresztą z rzeczywistością — jak w pięknym obrazie
przypisywanym Theodore’owi Gericault, czy wreszcie sa-
mego Napoleona —jak w większości ujęć francuskich63. Nie
skorzystał w tym wypadku z bezpośredniej inspiracji ucze-
stników bitwy reprezentowanych przez gen. Józefa Za-
łuskiego, który w specjalnym wierszu skierowanym do
„polskiego Apellesa” wyraźnie pisał, że najgodniejszym
upamiętnienia był czyn Niegolewskiego, „co Farysa i Ma-
zepę przeniesie”64. Podobnie anonimowi są uczestnicy poty-
czek krakusów, choć Michałowski miał w ich oddziałach
znajomych, a nawet krewnych65.
W batalistyce Michałowskiego znalazła więc odbicie
jedna z głównych antynomii romantycznego widzenia histo-
rii, powszechnie uwikłanego w nierozwiązywalną, zdawało-
by się, sprzeczność: zbiorowość czy jednostka? W ramach
takiej koncepcji, pomiędzy dwoma wielkimi biegunami
133