DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30903#0036
B
\
N D R AE AE !A L C
IVKISCONSVLTI,
D E MAGISTRATI
Ciuilibusquc & militaribus officiis.
IATI
v s
VM multa sint in iure noslro non
satis hadlenus intelle&a , tum is
maxime traftatus exposicione in-
diget, qui ad eos magistratus per-
tinet quorum in primo Digesto-
rum libro mentio habetur. Quan-
uis enim ab interpretibus multa
afterantur, ad Imperatorum pote-
state & Proconsulum,Pradidum, Procuratorum Ca:-
saris.Iundici Alexandrite,officium specl'antia,non ta-
men rem omnem ita explicant,vtstudiolis satisfacere
polsint. Nam cum ea munera antiquis Iurisconsul-
tis cognitissima estent,non existimauerunt opere pre-
tium se facluroSjsi longo sermonc in eorum explana-
tionecommorarentur. At in praftentia propter Lati.
narum literarum diutinam calamitatem,cum ex Iu-
risconsultis plena cognitio haberi nequeat vix quic-
quam luperest vndein ccrtibre semitam deducamur,
nisi recentiorum conic(fturas,&, vt ip(i vocant, diui-
nationes,pro exploratis rebus recipere velimus. Ita-
que, vt huic quoque parti pro vinli opem feramus,
qurc ad hunc traftatum pertinentia cx antiquis auto-
ribus collegi.in medium proferre, & cum studiosis
communicare constitui.SCIENDVM igitur Romani
Imperii originem aP.omulo Regibusque ctepisfe : ab
his latar sunt leges,quas Regias vocant. Is Romulus
ex antiquioribus ciuitatis centum patres elegit, qui
ordo Senatorius diftus est •, ad hunc decernendi ius
pertinebat.quac ex toto Regno ad eum deferrentur,
Sed & sacra facere,ius dicere.magistratum gerere,so-
ii patricii porerant. Quoties vero vel leges lciscendar,
vel magistratus creandi,vel bella decernenda erant,
tum Populus Rom.ipse consulebatuqad eumque hu-
iusmodi negotiorum rns pertinebat.Idque Dionysius
Halicarnastacus diffusc explicat. Exaftis deinde Re-
gibus,plebis potestas multum aufta est,cum secessio-
ne fafta a Senatoribus. extorsisset,vt ex. corpore suo
Magistratus crearentur , qui Tribuni plebis difti
siunt. Sacrosanfti hi erant, summtrque auftoritatis,vt
qui Senatusconsuitis intercedere possent.Et quamuis
aprincipio lata: ab his leges, quas plebiscita vocant,
Patricios non obligarent,tamen lege Hortensia con-
stitutum deindee(t,vteo iure quod pleb.s statuisset,
omnes Quirites tenerentur.Sic acerrimum telum ple-
biaduersus nobilitatem datum est.Fuit & de eo con-
trouersum,quod maiores Magistratus ex plebe creari
Patricii prohibebant,donec & hoc obter.tum fuit, vt
Alter Consul plebeius esset.Cospere aeinde C. Sem-
pronii rogationibus iudicia cognoscere.Is enim Eque
sttem ordinem in eoru possessione locauit, vnde tur-
bulents seditiones ortac.Constatque C. Mariiun , &
L. Syllam.qui ea Senatui demum reddidit, vel hac de
re prtecipue contendisse, vnde & bellorum ciuilium
maxima incendia ortasunt.Cu deinde pto Senatu Po-
p.eius arma sumeret, Marianasquc partes,qux plebcm
tuebantur Cresar sequeretur:oppressaque per eum , &
deinTriumuiros Republica.cum in C.Oftauiu Cq-
sarem omnia cdsisient, nouumipse regimcn mduxir.
Nec enim Regem se,aut Romulum,quod odiosus su-
perbusque is titulus esser,appellari cst passusiSed Ro ■
mano veterique nomine Imperator & Augustus dici
voluit.sumpsitque Censuram,& Tribunitite potestatis
ius,& Max.Pontificem se inscripsit, patrisque patrias
titulum a Senatu populoque Romano accepit. SANE
eius nominum rationemsic Dion exequituqvt qui
Impetatores appellati sunt, deleftum facere, millices
conscribere,pecunias colligere.hostibus bellum indi-
cere possint.Iidem & pacem sanciendi.summum sup-
plicium etiam de Senatoribus sumendi, ius habeanr,
solitos fuisse priscos Duces sic appellari , Tacitus li-
bro tertio auftor eft.Illi enim re bene gesta gaudio
& impetu viftoris exercitus ea salutatione conclama-
bantur.erantque plures simul Imperatores,nec super
ca:terorumaequalicatem,Conceirumad eam similitu-
dinem id vocabulum est quibusdam & ab Augusto &
aTiberioaliisque successoribus, Censores autem vi-
tam moresq; nostros examinant,& de eis in quirunr,
census rationem ducunc,professionem curant, &pro
meritis hos de albo eximunt, illos deligunt, quod &
dilfusius in Valeriani vita apud Trebeliium traditur.
Ad Pontifices vero Max. Sacerdotium coferendorum
ius pertinet,sacris enim omnibus auspiciisque illi pr^-
sunt.Tribunitias ius potestatis eam ob causam sum-
psit,quod sacrosanfta ea dignitas neminique violabi-
lis esset. Nam etsi in re leuissima, solosermone, ne-
dum fafto.Tribuni maiestatem quisquam contem-
psilset,tanquam abominabilis, & sacer indifta causa
ad mortem adigebatur.Et has qitidd dignicates Ofta-
uius accepit, in successoresque suos trarismisit , quo
potentius illustriusque Imperatoiium nomen faceret.
Concessum prarterea & lllud fuit quod ante eum an-
tiquorum nemini, vt legibus solutus esset.Significat
hoc (inquit Dion ) ab omni legum necelsitate libe-
rum, nuliique iuri scripto obnoxium : vtquiabsque
vlla disquilitione omnemRegum potestatem habe-
ret.quamuis nomine abstineret.Patris verb Patriae
cognomentum apud antiquos, obseruationis euius-
dampaterna: significatio erat,quod hoc nomine il-
lustrati Principes omnes quoscunque sibi subessent,
ceu filios amarent, illique eos vicissim tanquam pa-
tres vererentur. Quamuis Imperatorij alia quo-
que nominis ratio reddi posset:nimirum, quod hi in
nos eam potestatem exerceant,quam antiquitus pa-
rentes in filios habuerunt,hoc est vita: & necis.Cogi-
tauit etiam plerunque Augustus de reddenda Repu-
blica,Cumque in Senatu sententiam suarn expoluis-
set, Rationatium Imperii tanquam illud restituturus
Consulibus tradidit Sed Senatoribus siue per simula-
tione,fiue metu,vel etiam ex coposito reclamantibus
variasque rationes aflerstibus,cur Reipublice Monar-
chia prxstaret,in Principatuperseuerauit,Deos homi-
nesque testatus,intra decdniu le omnem administra-
tionem depositurum.Sed cu earempora lapsa elsenr,
rursusque eiurare velle Imperium simularet, Senatus
alios decem annos,quibus in eodem magistratuesser,
decreuit:atque iterum aliis decern annis, quibus ipse
dein extinstus est prorogauit.Quamobibinae obser-
uatum est,vt eius succcllores,quamuis donec vixerint
pcrpetua administrationem recipiant,tamen singuiis
decem anms celeberrimos Iudos faciant,tanqua prin-
cipatum renouet.Ea festa decdnalia, vicennalia trice -
naliaqueappellatasunt.Areiate Constantiu tricenalia
celebrasse,Theatralesq; & Circdses ludos ambitioso
sspparatu edidisse.autor est Ammian 9. Vouebatur aut£
hi ludi in proximos decem annos.Quapropter in ati-
quis nomismatis plerunq;huiusmodi inscriptio cerni-
tur.VOT.X.VOT.XX.hocest votis dccenalibvs vice
nalibusque.Trebe llius quoq;in vita Gallieni.Conuo-
catis
\
N D R AE AE !A L C
IVKISCONSVLTI,
D E MAGISTRATI
Ciuilibusquc & militaribus officiis.
IATI
v s
VM multa sint in iure noslro non
satis hadlenus intelle&a , tum is
maxime traftatus exposicione in-
diget, qui ad eos magistratus per-
tinet quorum in primo Digesto-
rum libro mentio habetur. Quan-
uis enim ab interpretibus multa
afterantur, ad Imperatorum pote-
state & Proconsulum,Pradidum, Procuratorum Ca:-
saris.Iundici Alexandrite,officium specl'antia,non ta-
men rem omnem ita explicant,vtstudiolis satisfacere
polsint. Nam cum ea munera antiquis Iurisconsul-
tis cognitissima estent,non existimauerunt opere pre-
tium se facluroSjsi longo sermonc in eorum explana-
tionecommorarentur. At in praftentia propter Lati.
narum literarum diutinam calamitatem,cum ex Iu-
risconsultis plena cognitio haberi nequeat vix quic-
quam luperest vndein ccrtibre semitam deducamur,
nisi recentiorum conic(fturas,&, vt ip(i vocant, diui-
nationes,pro exploratis rebus recipere velimus. Ita-
que, vt huic quoque parti pro vinli opem feramus,
qurc ad hunc traftatum pertinentia cx antiquis auto-
ribus collegi.in medium proferre, & cum studiosis
communicare constitui.SCIENDVM igitur Romani
Imperii originem aP.omulo Regibusque ctepisfe : ab
his latar sunt leges,quas Regias vocant. Is Romulus
ex antiquioribus ciuitatis centum patres elegit, qui
ordo Senatorius diftus est •, ad hunc decernendi ius
pertinebat.quac ex toto Regno ad eum deferrentur,
Sed & sacra facere,ius dicere.magistratum gerere,so-
ii patricii porerant. Quoties vero vel leges lciscendar,
vel magistratus creandi,vel bella decernenda erant,
tum Populus Rom.ipse consulebatuqad eumque hu-
iusmodi negotiorum rns pertinebat.Idque Dionysius
Halicarnastacus diffusc explicat. Exaftis deinde Re-
gibus,plebis potestas multum aufta est,cum secessio-
ne fafta a Senatoribus. extorsisset,vt ex. corpore suo
Magistratus crearentur , qui Tribuni plebis difti
siunt. Sacrosanfti hi erant, summtrque auftoritatis,vt
qui Senatusconsuitis intercedere possent.Et quamuis
aprincipio lata: ab his leges, quas plebiscita vocant,
Patricios non obligarent,tamen lege Hortensia con-
stitutum deindee(t,vteo iure quod pleb.s statuisset,
omnes Quirites tenerentur.Sic acerrimum telum ple-
biaduersus nobilitatem datum est.Fuit & de eo con-
trouersum,quod maiores Magistratus ex plebe creari
Patricii prohibebant,donec & hoc obter.tum fuit, vt
Alter Consul plebeius esset.Cospere aeinde C. Sem-
pronii rogationibus iudicia cognoscere.Is enim Eque
sttem ordinem in eoru possessione locauit, vnde tur-
bulents seditiones ortac.Constatque C. Mariiun , &
L. Syllam.qui ea Senatui demum reddidit, vel hac de
re prtecipue contendisse, vnde & bellorum ciuilium
maxima incendia ortasunt.Cu deinde pto Senatu Po-
p.eius arma sumeret, Marianasquc partes,qux plebcm
tuebantur Cresar sequeretur:oppressaque per eum , &
deinTriumuiros Republica.cum in C.Oftauiu Cq-
sarem omnia cdsisient, nouumipse regimcn mduxir.
Nec enim Regem se,aut Romulum,quod odiosus su-
perbusque is titulus esser,appellari cst passusiSed Ro ■
mano veterique nomine Imperator & Augustus dici
voluit.sumpsitque Censuram,& Tribunitite potestatis
ius,& Max.Pontificem se inscripsit, patrisque patrias
titulum a Senatu populoque Romano accepit. SANE
eius nominum rationemsic Dion exequituqvt qui
Impetatores appellati sunt, deleftum facere, millices
conscribere,pecunias colligere.hostibus bellum indi-
cere possint.Iidem & pacem sanciendi.summum sup-
plicium etiam de Senatoribus sumendi, ius habeanr,
solitos fuisse priscos Duces sic appellari , Tacitus li-
bro tertio auftor eft.Illi enim re bene gesta gaudio
& impetu viftoris exercitus ea salutatione conclama-
bantur.erantque plures simul Imperatores,nec super
ca:terorumaequalicatem,Conceirumad eam similitu-
dinem id vocabulum est quibusdam & ab Augusto &
aTiberioaliisque successoribus, Censores autem vi-
tam moresq; nostros examinant,& de eis in quirunr,
census rationem ducunc,professionem curant, &pro
meritis hos de albo eximunt, illos deligunt, quod &
dilfusius in Valeriani vita apud Trebeliium traditur.
Ad Pontifices vero Max. Sacerdotium coferendorum
ius pertinet,sacris enim omnibus auspiciisque illi pr^-
sunt.Tribunitias ius potestatis eam ob causam sum-
psit,quod sacrosanfta ea dignitas neminique violabi-
lis esset. Nam etsi in re leuissima, solosermone, ne-
dum fafto.Tribuni maiestatem quisquam contem-
psilset,tanquam abominabilis, & sacer indifta causa
ad mortem adigebatur.Et has qitidd dignicates Ofta-
uius accepit, in successoresque suos trarismisit , quo
potentius illustriusque Imperatoiium nomen faceret.
Concessum prarterea & lllud fuit quod ante eum an-
tiquorum nemini, vt legibus solutus esset.Significat
hoc (inquit Dion ) ab omni legum necelsitate libe-
rum, nuliique iuri scripto obnoxium : vtquiabsque
vlla disquilitione omnemRegum potestatem habe-
ret.quamuis nomine abstineret.Patris verb Patriae
cognomentum apud antiquos, obseruationis euius-
dampaterna: significatio erat,quod hoc nomine il-
lustrati Principes omnes quoscunque sibi subessent,
ceu filios amarent, illique eos vicissim tanquam pa-
tres vererentur. Quamuis Imperatorij alia quo-
que nominis ratio reddi posset:nimirum, quod hi in
nos eam potestatem exerceant,quam antiquitus pa-
rentes in filios habuerunt,hoc est vita: & necis.Cogi-
tauit etiam plerunque Augustus de reddenda Repu-
blica,Cumque in Senatu sententiam suarn expoluis-
set, Rationatium Imperii tanquam illud restituturus
Consulibus tradidit Sed Senatoribus siue per simula-
tione,fiue metu,vel etiam ex coposito reclamantibus
variasque rationes aflerstibus,cur Reipublice Monar-
chia prxstaret,in Principatuperseuerauit,Deos homi-
nesque testatus,intra decdniu le omnem administra-
tionem depositurum.Sed cu earempora lapsa elsenr,
rursusque eiurare velle Imperium simularet, Senatus
alios decem annos,quibus in eodem magistratuesser,
decreuit:atque iterum aliis decern annis, quibus ipse
dein extinstus est prorogauit.Quamobibinae obser-
uatum est,vt eius succcllores,quamuis donec vixerint
pcrpetua administrationem recipiant,tamen singuiis
decem anms celeberrimos Iudos faciant,tanqua prin-
cipatum renouet.Ea festa decdnalia, vicennalia trice -
naliaqueappellatasunt.Areiate Constantiu tricenalia
celebrasse,Theatralesq; & Circdses ludos ambitioso
sspparatu edidisse.autor est Ammian 9. Vouebatur aut£
hi ludi in proximos decem annos.Quapropter in ati-
quis nomismatis plerunq;huiusmodi inscriptio cerni-
tur.VOT.X.VOT.XX.hocest votis dccenalibvs vice
nalibusque.Trebe llius quoq;in vita Gallieni.Conuo-
catis