DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Zagadnienie transeptu pierwszej katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.26548#0064
którzy niewątpliwie musieli przynieść ze sobą tradycje i zwyczaje macierzy-
stego opactwa m. Z kolei zaś opactwo św. Pantaleona wysłało spośród swego
grona pierwszą ekipę zakonników, która zorganizowała nowo ufundowane
w roku 996 opactwo św. Michała w Hildesheim 117 118. Tą drogą, jak się zdaje,
przeniesiona została do saskiego klasztoru idea owych „chórów anielskich”,
pomysł oparty — jak sądzić należy z opisów uroczystości w Centuli — na
konkretnych wymogach liturgii zakonu. Być może pewnym precedensem dla
Hildesheim była katedra w Reims, ze swym ołtarzem św. Michała umieszczo-
nym w emporze południowego ramienia transeptu. Jednakże nic nie wiemy
jakoby w tymże transepcie mieścił się chór śpiewaków. Katedra w Reims po-
siadała, analogicznie jak w Centuli, okazały tzw. westwerk 119 120 i nie ma powodu
wątpić, że tam właśnie tradycyjnie mieścili się śpiewacy, o ile w ogóle w kościele
katedralnym byli oni tak samo potrzebni jak w kościołach klasztornych.
Przykład budowli Bernwarda w Hildesheim pokazuje jak do nowej struk-
tury przestrzennej dostosowano tradycyjne wymogi liturgii. W kościele bowiem
św. Michała, jak się zdaje, po raz pierwszy chór śpiewaków razem z sanktu-
arium śś. Aniołów przeniesiony został z westwerku do ramion transeptów.
Odtąd w ciągu w. XI i XII będą współistnieć obok siebie dwie tradycje. Jedna,
starsza, kontynuująca zasadę uproszczonego masywu zachodniego z kaplicą
św. Michała, dała początek serii monumentalnych piętrowych przedsionków
romańskich (Tournus, Cluny III, Autun, Yćzelay, Saint-Benoit-sur-Loire,
Payerne itp.). Druga tradycja, młodsza, zrodzona wokół roku tysięcznego sytuo-
wała sanktuarium śś. Aniołów wraz z chórem śpiewaków na piętrze ramion
transeptów. Tak jak pierwsza z tych tradycji była typowa dla szkoły bur-
gundzkiej i budowli z nią związanych, tak druga stała się rysem charaktery-
stycznym szkoły normandzkiej wraz z szerokim zasięgiem jej wpływów, ale
występowała również i poza nią.
Droga, którą do kościoła św. Michała w Hildesheim doszła koncepcja
owych „chórów anielskich”, ma inną jeszcze, dodatkową wymowę. Wszystkie
te klasztory: w Kolonii, w Werden, w Corvey i w Centuli, o których wiemy,
że brały udział w przekazywaniu tradycji „chori angelormn”, były wielkimi
i sławnymi ośrodkami zakonu benedyktynów. W tym łańcuchu opactwo św. Mi-
chała w Hildesheim stanowi jedno z ogniw. Z kolei pobieżny nawet przegląd
budowli analizowanych w poprzednim rozdziale pozwala stwierdzić, że
w ogromnej większości są to bądź benedyktyńskie kościoły, bądź też ściśle
z nimi związane. Te ostatnie występują na terenie Normandii i Anglii; należą
do nich kościoły katedralne, jak Bayeux i Canterbury, lub parafialne, np.
kościół św. Mikołaja w Caen. Wszystkie one obsadzone były przez kler bene-
dyktyński, w którego ręku znajdowała się cała administracja kościelna nor-
mandzka i angielska- w XI i XII wieku 12°.
117 Por. Rahtgens und R o t Ii, o.c.; Lehmann, o.c., s. 106; H e i t z, o.c., s. 48.
118 Por. J a n t z e n, o.c., s. 23.
119 Por. Reinhardt et Fels, o.c. [cz. II], s. 335 i nn.
120 Por. A n f r a y, o.c., s. 7 i nn.
57
stego opactwa m. Z kolei zaś opactwo św. Pantaleona wysłało spośród swego
grona pierwszą ekipę zakonników, która zorganizowała nowo ufundowane
w roku 996 opactwo św. Michała w Hildesheim 117 118. Tą drogą, jak się zdaje,
przeniesiona została do saskiego klasztoru idea owych „chórów anielskich”,
pomysł oparty — jak sądzić należy z opisów uroczystości w Centuli — na
konkretnych wymogach liturgii zakonu. Być może pewnym precedensem dla
Hildesheim była katedra w Reims, ze swym ołtarzem św. Michała umieszczo-
nym w emporze południowego ramienia transeptu. Jednakże nic nie wiemy
jakoby w tymże transepcie mieścił się chór śpiewaków. Katedra w Reims po-
siadała, analogicznie jak w Centuli, okazały tzw. westwerk 119 120 i nie ma powodu
wątpić, że tam właśnie tradycyjnie mieścili się śpiewacy, o ile w ogóle w kościele
katedralnym byli oni tak samo potrzebni jak w kościołach klasztornych.
Przykład budowli Bernwarda w Hildesheim pokazuje jak do nowej struk-
tury przestrzennej dostosowano tradycyjne wymogi liturgii. W kościele bowiem
św. Michała, jak się zdaje, po raz pierwszy chór śpiewaków razem z sanktu-
arium śś. Aniołów przeniesiony został z westwerku do ramion transeptów.
Odtąd w ciągu w. XI i XII będą współistnieć obok siebie dwie tradycje. Jedna,
starsza, kontynuująca zasadę uproszczonego masywu zachodniego z kaplicą
św. Michała, dała początek serii monumentalnych piętrowych przedsionków
romańskich (Tournus, Cluny III, Autun, Yćzelay, Saint-Benoit-sur-Loire,
Payerne itp.). Druga tradycja, młodsza, zrodzona wokół roku tysięcznego sytuo-
wała sanktuarium śś. Aniołów wraz z chórem śpiewaków na piętrze ramion
transeptów. Tak jak pierwsza z tych tradycji była typowa dla szkoły bur-
gundzkiej i budowli z nią związanych, tak druga stała się rysem charaktery-
stycznym szkoły normandzkiej wraz z szerokim zasięgiem jej wpływów, ale
występowała również i poza nią.
Droga, którą do kościoła św. Michała w Hildesheim doszła koncepcja
owych „chórów anielskich”, ma inną jeszcze, dodatkową wymowę. Wszystkie
te klasztory: w Kolonii, w Werden, w Corvey i w Centuli, o których wiemy,
że brały udział w przekazywaniu tradycji „chori angelormn”, były wielkimi
i sławnymi ośrodkami zakonu benedyktynów. W tym łańcuchu opactwo św. Mi-
chała w Hildesheim stanowi jedno z ogniw. Z kolei pobieżny nawet przegląd
budowli analizowanych w poprzednim rozdziale pozwala stwierdzić, że
w ogromnej większości są to bądź benedyktyńskie kościoły, bądź też ściśle
z nimi związane. Te ostatnie występują na terenie Normandii i Anglii; należą
do nich kościoły katedralne, jak Bayeux i Canterbury, lub parafialne, np.
kościół św. Mikołaja w Caen. Wszystkie one obsadzone były przez kler bene-
dyktyński, w którego ręku znajdowała się cała administracja kościelna nor-
mandzka i angielska- w XI i XII wieku 12°.
117 Por. Rahtgens und R o t Ii, o.c.; Lehmann, o.c., s. 106; H e i t z, o.c., s. 48.
118 Por. J a n t z e n, o.c., s. 23.
119 Por. Reinhardt et Fels, o.c. [cz. II], s. 335 i nn.
120 Por. A n f r a y, o.c., s. 7 i nn.
57