DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Kościól ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie - dzieje budowy i problem autorstwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26550#0098
pomiędzy autorami dotychczasowych opracowań, częstokroć dotyczące podsta-
wowych problemów.
Próby nowej interpretacji dzieła sztuki poprzedzone być muszą możliwie
dokładnym ustaleniem zagadnień historycznych. Szczególnie ważne jest to
w odniesieniu do kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła, którego badacze różnią się między
sobą najsilniej w przedstawianiu dziejów budowy, zagadnienia autorstwa pio-
jektu i określaniu udziału kolejnych budowniczych * 2.
Praca niniejsza nie stanowi pełnej monografii kościoła. Zakres jej ograniczony
jest — zgodnie z tytułem — do problemów historycznych; pominięto więc w niej
zagadnienie wartości formalnych i ideowych budowli, genezy typu architekto-
nicznego, stosunku do ówczesnej architektury, oddziaływania itp. Zamiarem
autora jest przedstawienie możliwie dokładnego kalendaiium fabryki kościoła
od momentu podjęcia decyzji budowy do daty konsekracji, wyznaczającej
umownie termin zakończenia prac, rozdzielenie wkładu kolejnych budowniczych,
wreszcie podjęcie nowej próby okreśłenia autorstwa projektu; dla rozwiązania
tego ostatniego problemu okazało się konieczne zajęcie stanowiska w kwestii
bezpośredniego wzoru budowli.
Głównym źródłem, na którym oparto niniejsze opracowanie, jest sam obiekt.
Z uwagi na zakres pracy analizę budowli ograniczono w zasadzie do zagadnień
technologicznych, tylko w miarę konieczności posłużono się elementami analizy
formalnej i porównawczej. Pomocą w badaniach był nowy pomiar rzutu po-
ziomego kościoła, wykonany w latach pięćdziesiątych przez Katedrę Historu
Architektury Polskiej Politechniki Krakowskiej, a różniący się znacznie od
publikowanego dotychczas XIX-wiecznego pomiaru Pokutyńskiego 3.
osobna odbitka).—■ P. Pirri, Giovanni Tristano e i primordi dclla architettura gesuitica, Roma
1955, s. 199—205 i 262—-263. — A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa
1963, s. 127 i 133.— Po wydrukowaniu wspomnianego wyżej streszczenia niniejszej pracy,
a w trakcie jej druku ukazały się dwa artykuły J. Paszendy, Projekty architekta Józefa
Briccio (Rocz. Krak. XXXVIII, 1966, s. 79—104) i Nieznane źródło do dziejów budowy koś-
cioła Św. Piotra w Krakowie (Biuletyn HS XXVIII, 1966, s. 40—44). O ile niektóre tezy,
przedstawione w pierwszym z nich, wymagają dalszej dyskusji, to w drugim, w oparciu
o notatkę odnalezioną przez J. Baranowskiego, Paszenda ustalił bezspornie, że zasklepiona
w r. 1610 kopuła została wkrótce rozebrana i do r. 1619 wzniesiono na jej miejscu nową.
Datowanie to jest zresztą zgodne z jedną z proponowanych w niniejszej rozprawie hipotez
(por. przyp. 101).
2 Poglądy dotychczasowych badaczy na poszczególne zagadnienia omawiać będę w dalszym
ciągu pracy. Historia budowy kościoła była przedmiotem badań ks. J. Poplatka T. J., który na
posiedzeniu Komisji Historii Sztuki PAU w Krakowie w dniu 4 grudnia 1952 przedstawił rozprawę
Początki kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie, niestety nie publikowaną nawet w streszczeniu —
por. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU LIII, Kraków 1952, s. 441 i B. Natoński,
Ks. Jan Poplatek T. J., 1903—1933 (Nasza Przeszłość V, Kraków 1957, s. 262). — W trakcie
przygotowywania ostatecznej wersji niniejszej pracy dr J. Lepiarczyk udostępnił mi maszy-
nopis streszczenia odczytu Poplatka, zatytułowany Planybudowy kościoła SS. Piotra i Pawła
w Krakowie.
3 W niniejszej pracy posłużyłem się rzutem poziomym kościoła, wykonanym do Katalogu
zabytków sztuki w Polsce na podstawie pomiaru Katedry Historii Architektury Politechniki
Krakowskiej i udostępnionym mi przez Redakcję Katalogu.
44
wowych problemów.
Próby nowej interpretacji dzieła sztuki poprzedzone być muszą możliwie
dokładnym ustaleniem zagadnień historycznych. Szczególnie ważne jest to
w odniesieniu do kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła, którego badacze różnią się między
sobą najsilniej w przedstawianiu dziejów budowy, zagadnienia autorstwa pio-
jektu i określaniu udziału kolejnych budowniczych * 2.
Praca niniejsza nie stanowi pełnej monografii kościoła. Zakres jej ograniczony
jest — zgodnie z tytułem — do problemów historycznych; pominięto więc w niej
zagadnienie wartości formalnych i ideowych budowli, genezy typu architekto-
nicznego, stosunku do ówczesnej architektury, oddziaływania itp. Zamiarem
autora jest przedstawienie możliwie dokładnego kalendaiium fabryki kościoła
od momentu podjęcia decyzji budowy do daty konsekracji, wyznaczającej
umownie termin zakończenia prac, rozdzielenie wkładu kolejnych budowniczych,
wreszcie podjęcie nowej próby okreśłenia autorstwa projektu; dla rozwiązania
tego ostatniego problemu okazało się konieczne zajęcie stanowiska w kwestii
bezpośredniego wzoru budowli.
Głównym źródłem, na którym oparto niniejsze opracowanie, jest sam obiekt.
Z uwagi na zakres pracy analizę budowli ograniczono w zasadzie do zagadnień
technologicznych, tylko w miarę konieczności posłużono się elementami analizy
formalnej i porównawczej. Pomocą w badaniach był nowy pomiar rzutu po-
ziomego kościoła, wykonany w latach pięćdziesiątych przez Katedrę Historu
Architektury Polskiej Politechniki Krakowskiej, a różniący się znacznie od
publikowanego dotychczas XIX-wiecznego pomiaru Pokutyńskiego 3.
osobna odbitka).—■ P. Pirri, Giovanni Tristano e i primordi dclla architettura gesuitica, Roma
1955, s. 199—205 i 262—-263. — A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa
1963, s. 127 i 133.— Po wydrukowaniu wspomnianego wyżej streszczenia niniejszej pracy,
a w trakcie jej druku ukazały się dwa artykuły J. Paszendy, Projekty architekta Józefa
Briccio (Rocz. Krak. XXXVIII, 1966, s. 79—104) i Nieznane źródło do dziejów budowy koś-
cioła Św. Piotra w Krakowie (Biuletyn HS XXVIII, 1966, s. 40—44). O ile niektóre tezy,
przedstawione w pierwszym z nich, wymagają dalszej dyskusji, to w drugim, w oparciu
o notatkę odnalezioną przez J. Baranowskiego, Paszenda ustalił bezspornie, że zasklepiona
w r. 1610 kopuła została wkrótce rozebrana i do r. 1619 wzniesiono na jej miejscu nową.
Datowanie to jest zresztą zgodne z jedną z proponowanych w niniejszej rozprawie hipotez
(por. przyp. 101).
2 Poglądy dotychczasowych badaczy na poszczególne zagadnienia omawiać będę w dalszym
ciągu pracy. Historia budowy kościoła była przedmiotem badań ks. J. Poplatka T. J., który na
posiedzeniu Komisji Historii Sztuki PAU w Krakowie w dniu 4 grudnia 1952 przedstawił rozprawę
Początki kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie, niestety nie publikowaną nawet w streszczeniu —
por. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU LIII, Kraków 1952, s. 441 i B. Natoński,
Ks. Jan Poplatek T. J., 1903—1933 (Nasza Przeszłość V, Kraków 1957, s. 262). — W trakcie
przygotowywania ostatecznej wersji niniejszej pracy dr J. Lepiarczyk udostępnił mi maszy-
nopis streszczenia odczytu Poplatka, zatytułowany Planybudowy kościoła SS. Piotra i Pawła
w Krakowie.
3 W niniejszej pracy posłużyłem się rzutem poziomym kościoła, wykonanym do Katalogu
zabytków sztuki w Polsce na podstawie pomiaru Katedry Historii Architektury Politechniki
Krakowskiej i udostępnionym mi przez Redakcję Katalogu.
44