DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Kościól ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie - dzieje budowy i problem autorstwa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26550#0099
Ambicją autora było możliwie najpełniejsze udokumentowanie historii
budowy kościoła wiadomościami źródłowymi. Niestety krakowskie arcbiwum
jezuickie zaginęło po zniesieniu zakonu w r. 1773, zachowane zaś, głównie w Bi-
bliotece Jagiellońskiej, nieliczne pochodzące z niego dokumenty niewiele wnoszą
do interesujących nas zagadnień. Tym większe znaczenie ma bogaty zbiór ar-
chiwaliów (m. in. korespondencja jezuitów krakowskich z generałem zakonu)
w Arcbivum Romanum Societatis Iesu, w nieznacznym tyłko stopniu wyzyskany
w dotychczasowych opracowaniach 4 5. Także opublikowany już w w. XIX Dzien-
nik Wielewickiego nie został w pełni wykorzystany przez badaczy kościoła :>.
Z uwagi na obfitość materiału archiwalnego przyjęto jako zasadę zamieszczanie
możliwie zwięzłych cytatów w przypisach i ograniczenie aneksów do wyjątków
z najważniejszych, a nie publikowanych dotychczas dokumentów 6. W badaniach
pomocne były ponadto zachowane cztery XYI-wieczne rysunki architekto-
niczne, odnoszące się do krakowskiego kościoła, mimo iż trzy z nich, znaj-
dujące się w Bibliotheque Nationale w Paryżu, znane są już od dawna
historykom sztuki 7.
Rozprawa niniejsza nie realizuje w pełni zamierzeń autora. Stosunkowo
bogaty materiał archiwałny niejednakowo naświetła wszystkie interesujące nas
zagadnienia; szczególnie uderzająca jest dysproporcja między ilością wiadomości
odnoszących się do „prehistorii“ kościoła a wzmianek dotyczących samej budowy.
Ponadto rezultaty poszukiwań archiwalnych były automatycznie ograniczone
przez niemożność prowadzenia badań bezpośrednio w rzymskim archiwum za-
konnym. Dlatego przedstawiona niżej historia budowy kościoła zawiera szereg
luk i hipotetycznych stwierdzeń, które niewątpliwie przynajmniej w części
zostaną uzupełnione bądź skorygowane przez przyszłe badania. Mimo to wy-
daje się, że zebrane materiały umożliwiają odtworzenie w ogólnych zarysach
dziejów fabryki krakowskiego kościoła i ustosunkowanie się do problemów
autorstwa, poszerzając tym samym wiedzę o jednym z czołowych pomników
architektury polskiej. Dlatego biorąc pod uwagę znaczenie budowli dla historii
polskiej sztuki autor zdecydował się na przedstawienie w tym kształcie, z łicz-
4 W rozprawie niniejszej wykorzystałem jedynie fotokopie i mikrofilmy części zbioru rzym-
skiego, będące w posiadaniu krakowskiego domu zakonnego. Za ich udostępnienie, jak również
za liczne cenne wskazówki i pomoc przy odczytaniu archiwaliów dziękuję najserdeczniej ks.
drowi Bronisławowi Natońskiemu T. J. Nazwę archiwum jezuickiego w Rzymie oznaczam
w dalszym ciągu pracy skrótem ARSI.
5 J. Wielewicki, Dziennik spraw domu zakonnego oo. jezuitów u S. Barbary w Krakouiie
[Historici diarii domus professae Cracooiensis Soc. Jesu] I—IV, Kraków 1881—1899 (Scriptores
rerum Polonicarum VII, X, XIV, XVII).
6 Przy cytowaniu źródeł uzupełnienia i komentarze autorskie podaję w klamrach. Utwo-
rzone tylko z pierwszych liter słów, a powtarzające się często skróty M. (= magister), P. (= pa-
ter) i R.P.V. (= Reverendissima Paternitas Vestra) pozostawiłem nie rozwiązane bez względu
na to, w którym przypadku zostały użyte. Opuszczenia tekstu oznaczam wielokropkiem ujętym
w klamry. Strony verso wyróżnione są apostrofem po numerze paginy.
7 Ostatnio opisane w katalogu: J. Vallery-Radot, Le recueil de plans d^edifices de la Com-
pagnie de Jesus conserve a la Bibliotheąue Nationale de Paris, Rome 1960. -—• Nazwę bibłioteki
oznaczam w dalszym ciągu skrótem Bibl. Nat.
45
budowy kościoła wiadomościami źródłowymi. Niestety krakowskie arcbiwum
jezuickie zaginęło po zniesieniu zakonu w r. 1773, zachowane zaś, głównie w Bi-
bliotece Jagiellońskiej, nieliczne pochodzące z niego dokumenty niewiele wnoszą
do interesujących nas zagadnień. Tym większe znaczenie ma bogaty zbiór ar-
chiwaliów (m. in. korespondencja jezuitów krakowskich z generałem zakonu)
w Arcbivum Romanum Societatis Iesu, w nieznacznym tyłko stopniu wyzyskany
w dotychczasowych opracowaniach 4 5. Także opublikowany już w w. XIX Dzien-
nik Wielewickiego nie został w pełni wykorzystany przez badaczy kościoła :>.
Z uwagi na obfitość materiału archiwalnego przyjęto jako zasadę zamieszczanie
możliwie zwięzłych cytatów w przypisach i ograniczenie aneksów do wyjątków
z najważniejszych, a nie publikowanych dotychczas dokumentów 6. W badaniach
pomocne były ponadto zachowane cztery XYI-wieczne rysunki architekto-
niczne, odnoszące się do krakowskiego kościoła, mimo iż trzy z nich, znaj-
dujące się w Bibliotheque Nationale w Paryżu, znane są już od dawna
historykom sztuki 7.
Rozprawa niniejsza nie realizuje w pełni zamierzeń autora. Stosunkowo
bogaty materiał archiwałny niejednakowo naświetła wszystkie interesujące nas
zagadnienia; szczególnie uderzająca jest dysproporcja między ilością wiadomości
odnoszących się do „prehistorii“ kościoła a wzmianek dotyczących samej budowy.
Ponadto rezultaty poszukiwań archiwalnych były automatycznie ograniczone
przez niemożność prowadzenia badań bezpośrednio w rzymskim archiwum za-
konnym. Dlatego przedstawiona niżej historia budowy kościoła zawiera szereg
luk i hipotetycznych stwierdzeń, które niewątpliwie przynajmniej w części
zostaną uzupełnione bądź skorygowane przez przyszłe badania. Mimo to wy-
daje się, że zebrane materiały umożliwiają odtworzenie w ogólnych zarysach
dziejów fabryki krakowskiego kościoła i ustosunkowanie się do problemów
autorstwa, poszerzając tym samym wiedzę o jednym z czołowych pomników
architektury polskiej. Dlatego biorąc pod uwagę znaczenie budowli dla historii
polskiej sztuki autor zdecydował się na przedstawienie w tym kształcie, z łicz-
4 W rozprawie niniejszej wykorzystałem jedynie fotokopie i mikrofilmy części zbioru rzym-
skiego, będące w posiadaniu krakowskiego domu zakonnego. Za ich udostępnienie, jak również
za liczne cenne wskazówki i pomoc przy odczytaniu archiwaliów dziękuję najserdeczniej ks.
drowi Bronisławowi Natońskiemu T. J. Nazwę archiwum jezuickiego w Rzymie oznaczam
w dalszym ciągu pracy skrótem ARSI.
5 J. Wielewicki, Dziennik spraw domu zakonnego oo. jezuitów u S. Barbary w Krakouiie
[Historici diarii domus professae Cracooiensis Soc. Jesu] I—IV, Kraków 1881—1899 (Scriptores
rerum Polonicarum VII, X, XIV, XVII).
6 Przy cytowaniu źródeł uzupełnienia i komentarze autorskie podaję w klamrach. Utwo-
rzone tylko z pierwszych liter słów, a powtarzające się często skróty M. (= magister), P. (= pa-
ter) i R.P.V. (= Reverendissima Paternitas Vestra) pozostawiłem nie rozwiązane bez względu
na to, w którym przypadku zostały użyte. Opuszczenia tekstu oznaczam wielokropkiem ujętym
w klamry. Strony verso wyróżnione są apostrofem po numerze paginy.
7 Ostatnio opisane w katalogu: J. Vallery-Radot, Le recueil de plans d^edifices de la Com-
pagnie de Jesus conserve a la Bibliotheąue Nationale de Paris, Rome 1960. -—• Nazwę bibłioteki
oznaczam w dalszym ciągu skrótem Bibl. Nat.
45