DOI article:
Samek, Jan: Nieznana późnogotycka puszka na hostię e kościoła Mariackim w Krakowie: (do zagadnienia rytów w złotnictwie krakowskim)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0110
W oparciu o dotychczas opublikowany materiał uzupełniony własnymi ba-
daniami można sformułować parę ogólniejszych spostrzeżeń.
1. Grawerunki, jak ma to miejsce w całym złotnictwie środkowej Europy,
stanowią drugi, obok plastycznych dekoracji, rodzaj zdobnictwa w gotyckim
złotnictwie krakowskim. Które z tych zdobień odgrywało większą rolę? Po-
wszechnie przyjmuje się, że dekoracja plastyczna 22, jednakże godny uwagi jest
fakt, że ryty stoją w Krakowie, często na co najmniej równie wysokim po-
ziomie artystycznym. Przykładami mogą być grawerunki: na krzyżu z pierwszej
połowy w. XV w skarbeu kościoła Mariackiego w Krakowie 23, na podstawie
„szklannicy 44 tradycyjnie wiązanej ze św. Jadwigą (około 1425—1430) 24, na re-
likwiarzu św. Marii Magdaleny z czasu około r. 1440 w kościele Św. Wojciecha
w Krakowie 25, na krzyżu ołtarzowym z czasu około połowy w. XV w kościele
parafialnym w Zarkach 26, przede wszystkim zaś na blachach częstochowskich
powstałych (z wyjątkiem przedstawienia św. Barbary) w latach 1430—1434 27;
można tu wymienić także dekorację wieka zaginionego relikwiarza z końca
w. XV, fundacji Boruty, z kościoła parafialnego w Stopnicy 28. Ryty, jeśli nie
figuralne, to przynajmniej w postaci motywów architektonicznych lub roślin-
nych, występują prawie na każdym dziele złotnictwa krakowskiego z epoki
gotyku.
2. Jak by się należało spodziewać, wzory dla przedstawień figuralnych sta-
nowiła grafika. Tak jest w przypadku grawerunku przedstawiającego św. Bar-
cliristliclie Kunst XXI, 1908, s. 213); M. Lehrs, Die Monstranz der Marienkirche zu Krakau
(Zeitschrift fiir christliche Kunst XXI, 1908, s. 249); K. Stępowska, Relikwiarz Bonerowski
w skarbcu kościoła Mariackiego (Sprawozdanie KHS VIII, 1912, s. CCCCXXXXVIII); Fritz,
o. c., s. 182, fig. 158 na s. 185, 335, pozycja 399 na s. 499.
22 Por. Skórkowska-Smolarska, o. c., przypis 6 na s. 31.
23 Por. Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 80, il. 53-54; Przybyszewski, o. c., s. 85 i n.;
Fritz, o. e., s. 330, pozycja 401 na s. 499.
24 A. Przeździecki i E. Rastawiecki, Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia
po koniec wieku XVII iv dawnej Polsce, seria II, Warszawa 1855—58, tekst i tabl. A. a; M. Soko-
łowski, 0 kielichu królowej Jadwigi skarbcu katedry na Wawelu (Prace KHS I, 1919, s. IV,
fig. 1); Wawel (Katalog zabytków sztuki w Polsce, IV. Miasto Kraków, cz. I, Warszawa 1965,
s. 118, fig. 793).
25 Bochuak i Pagaczewski, o. c., s. 80-81, fig. 55-57; Przybyszewski, o. c., s. 122-127;
Fritz, o. c., s. 331, fig. 256-257 na s. 328-329, pozycja 395 na s. 498. Szczegółowe zdjęcia rytów
znajdują się w zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.
26 Odnaleziony przez autora w czasie objazdu redakcyjnego powiatu myszkowskiego i włą-
czony do katalogu zabytków; por. A. M. Olszewski i O. Solarz, Powiat myszkowski (Katalog
zabytków sztuki w Polsce, VI. Woj. katowickie, z. 9, Warszawa 1962, s. 31, fig. 84, 91-92);
Fritz, o. c., s. 330, fig. 258, na s. 331, pozycja 806 na s. 558.
27 Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 95-97, fig. 66-69; Przybyszewski, o. c., s. 101-102;
Fritz, o. c., s. 327-328, fig. 254-255 na s. 326-327, pozycja 715 na s. 545.
28 Por. Straty wojenne zbiorów polskich w dziedzinie rzemiosła artystycznego (wyroby złotnicze
oprac. B. Kopydłowski), Prace i materiały Biura Rewindykacji i Odszkodowań nr 12, War-
szawa 1955, s. 35-36; Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 136, fig. 100-101. W datowaniu oparto
się na pierwszej z wymienionych pozycji.
78
daniami można sformułować parę ogólniejszych spostrzeżeń.
1. Grawerunki, jak ma to miejsce w całym złotnictwie środkowej Europy,
stanowią drugi, obok plastycznych dekoracji, rodzaj zdobnictwa w gotyckim
złotnictwie krakowskim. Które z tych zdobień odgrywało większą rolę? Po-
wszechnie przyjmuje się, że dekoracja plastyczna 22, jednakże godny uwagi jest
fakt, że ryty stoją w Krakowie, często na co najmniej równie wysokim po-
ziomie artystycznym. Przykładami mogą być grawerunki: na krzyżu z pierwszej
połowy w. XV w skarbeu kościoła Mariackiego w Krakowie 23, na podstawie
„szklannicy 44 tradycyjnie wiązanej ze św. Jadwigą (około 1425—1430) 24, na re-
likwiarzu św. Marii Magdaleny z czasu około r. 1440 w kościele Św. Wojciecha
w Krakowie 25, na krzyżu ołtarzowym z czasu około połowy w. XV w kościele
parafialnym w Zarkach 26, przede wszystkim zaś na blachach częstochowskich
powstałych (z wyjątkiem przedstawienia św. Barbary) w latach 1430—1434 27;
można tu wymienić także dekorację wieka zaginionego relikwiarza z końca
w. XV, fundacji Boruty, z kościoła parafialnego w Stopnicy 28. Ryty, jeśli nie
figuralne, to przynajmniej w postaci motywów architektonicznych lub roślin-
nych, występują prawie na każdym dziele złotnictwa krakowskiego z epoki
gotyku.
2. Jak by się należało spodziewać, wzory dla przedstawień figuralnych sta-
nowiła grafika. Tak jest w przypadku grawerunku przedstawiającego św. Bar-
cliristliclie Kunst XXI, 1908, s. 213); M. Lehrs, Die Monstranz der Marienkirche zu Krakau
(Zeitschrift fiir christliche Kunst XXI, 1908, s. 249); K. Stępowska, Relikwiarz Bonerowski
w skarbcu kościoła Mariackiego (Sprawozdanie KHS VIII, 1912, s. CCCCXXXXVIII); Fritz,
o. c., s. 182, fig. 158 na s. 185, 335, pozycja 399 na s. 499.
22 Por. Skórkowska-Smolarska, o. c., przypis 6 na s. 31.
23 Por. Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 80, il. 53-54; Przybyszewski, o. c., s. 85 i n.;
Fritz, o. e., s. 330, pozycja 401 na s. 499.
24 A. Przeździecki i E. Rastawiecki, Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia
po koniec wieku XVII iv dawnej Polsce, seria II, Warszawa 1855—58, tekst i tabl. A. a; M. Soko-
łowski, 0 kielichu królowej Jadwigi skarbcu katedry na Wawelu (Prace KHS I, 1919, s. IV,
fig. 1); Wawel (Katalog zabytków sztuki w Polsce, IV. Miasto Kraków, cz. I, Warszawa 1965,
s. 118, fig. 793).
25 Bochuak i Pagaczewski, o. c., s. 80-81, fig. 55-57; Przybyszewski, o. c., s. 122-127;
Fritz, o. c., s. 331, fig. 256-257 na s. 328-329, pozycja 395 na s. 498. Szczegółowe zdjęcia rytów
znajdują się w zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.
26 Odnaleziony przez autora w czasie objazdu redakcyjnego powiatu myszkowskiego i włą-
czony do katalogu zabytków; por. A. M. Olszewski i O. Solarz, Powiat myszkowski (Katalog
zabytków sztuki w Polsce, VI. Woj. katowickie, z. 9, Warszawa 1962, s. 31, fig. 84, 91-92);
Fritz, o. c., s. 330, fig. 258, na s. 331, pozycja 806 na s. 558.
27 Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 95-97, fig. 66-69; Przybyszewski, o. c., s. 101-102;
Fritz, o. c., s. 327-328, fig. 254-255 na s. 326-327, pozycja 715 na s. 545.
28 Por. Straty wojenne zbiorów polskich w dziedzinie rzemiosła artystycznego (wyroby złotnicze
oprac. B. Kopydłowski), Prace i materiały Biura Rewindykacji i Odszkodowań nr 12, War-
szawa 1955, s. 35-36; Bochnak i Pagaczewski, o. c., s. 136, fig. 100-101. W datowaniu oparto
się na pierwszej z wymienionych pozycji.
78