DOI Artikel:
Samek, Jan: Nieznana późnogotycka puszka na hostię e kościoła Mariackim w Krakowie: (do zagadnienia rytów w złotnictwie krakowskim)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0109
złotnika nabrała więcej życia; jest krępa, z twarzą o wyrazistycłi rysach i swo-
bodnie rozpuszczonych włosach.
W rezultacie przez opuszczenie tła i zastosowanie ozdobnej korony przed-
stawienie stało się bardziej dewocyjne, przez zmianę proporcji postaci — bar-
dziej realistyczne.
Pozostaje jeszcze ustalenie środowiska, które wydało to przecież nieprze-
ciętne dzieło złotnictwa. Na puszce z kościoła Mariackiego brak znaków, ja-
kicb używano już w tym czasie na zachodzie Europy. Mogłoby to wskazywać
na lokalne pocbodzenie zabytku. Argumentem za taką proweniencją byłoby też
podobieństwo twarzy Marii do schematu stosowanego przez tzw. Mistrza tryp-
tyku z Wój t.owej 18 oraz wspomniany uprzednio brak rutyny u wykonawcy.
Zresztą, Kraków w pierwszej połowie w. XVI stanowił tak silne środowisko
artystyczne, że rzadko zaopatrywano się w tego rodzaju przedmioty u obcych
(wyjątek stanowią wyroby norymberskie). Zestawienie zaś rytu zdobiącego
puszkę na hostię z takimi dziełami, jak kwatery tryptyku w kościele paraiial-
nym w Libuszy 19, pozwała na wysunięcie sugestii o wykonaniu jej w jednym
z krakowskich warsztatów złotniczych.
Hipotezę o lokalnym pochodzeniu naczynia należałoby jeszcze zweryfikować
przez porównanie puszki z kościoła Mariackiego z dziełami późnogotyckiego
złotnictwa krakowskiego. Niestety procesu tego nie da się przeprowadzić. Obielct,
poza grawerunkiem, nie posiada bowiem żadnej dekoracji, ten ostatni zaś,
jak stwierdziliśmy, siłnie oparty na schongauerowskiej rycinie, nie znajduje
analogii w innych, na miejscu wykonanych rytach.
Pouczające jest porównanie grawerunku z rytem zdobiącym kolisty relik-
wiarz z czasu około r. 151] (ryc. 6) w kościele parafialnym w Ostropie (powiat
gliwicki), przypisany złotnikowi wrocławskiemu Andrzejowi Heideckerowi 20,
oraz z grawerowaną dekoracją ostensorium bonerowskiego w Krakowie, roboty
norymberskiej z czasu około r. 1520 (ryc. 7), wzorowaną zresztą także na rycinie
Schongauera 21. Zestawdenie to dowodzi, że zajmujące nas dzieło nie ustępuje
pod względem artystycznym wyrobom czołowych środowisk środkowej Europy,
ale jest odmienne w wyrazie.
II ROLA RYTÓW W ZŁOTNICTWIE KRAKOWSKIM
Grawerunek stanowi najważniejszą, właściwie jedyną dekorację puszki
z kościoła Mariackiego. Krakowskim rytom poświęcić też należy szczególną
uwagę na marginesie naszych rozważań.
18 Por. M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk. Renesans. Wczesny Manieryzm, Warszawa
1963, s. 331, fig. 162-165.
19 Tamże, fig. 164-165.
20 Por. E. ICloss, H. Rode, W. Stepf i H. Eberle, Die Bau- und Kunstdenkmiiler des
Kreises Tost-Gleiwitz, Rreslau 1943, s. 223, fig. 404—405; E. Dwornik-Gutowska, M. Guto wski
i K. Kutrzebianka, Powiat gliwicki (Katalog zabytków sztuki w Polsce, VI. Woj. katowickie,
z. 5, Warszawa 1966, s. 49, fig. 337).
21 Por. E. W. Braun, Niirnberger Reliąuiar aus dem Beginne des XVI Jh. (Zeitschrift fiir
77
bodnie rozpuszczonych włosach.
W rezultacie przez opuszczenie tła i zastosowanie ozdobnej korony przed-
stawienie stało się bardziej dewocyjne, przez zmianę proporcji postaci — bar-
dziej realistyczne.
Pozostaje jeszcze ustalenie środowiska, które wydało to przecież nieprze-
ciętne dzieło złotnictwa. Na puszce z kościoła Mariackiego brak znaków, ja-
kicb używano już w tym czasie na zachodzie Europy. Mogłoby to wskazywać
na lokalne pocbodzenie zabytku. Argumentem za taką proweniencją byłoby też
podobieństwo twarzy Marii do schematu stosowanego przez tzw. Mistrza tryp-
tyku z Wój t.owej 18 oraz wspomniany uprzednio brak rutyny u wykonawcy.
Zresztą, Kraków w pierwszej połowie w. XVI stanowił tak silne środowisko
artystyczne, że rzadko zaopatrywano się w tego rodzaju przedmioty u obcych
(wyjątek stanowią wyroby norymberskie). Zestawienie zaś rytu zdobiącego
puszkę na hostię z takimi dziełami, jak kwatery tryptyku w kościele paraiial-
nym w Libuszy 19, pozwała na wysunięcie sugestii o wykonaniu jej w jednym
z krakowskich warsztatów złotniczych.
Hipotezę o lokalnym pochodzeniu naczynia należałoby jeszcze zweryfikować
przez porównanie puszki z kościoła Mariackiego z dziełami późnogotyckiego
złotnictwa krakowskiego. Niestety procesu tego nie da się przeprowadzić. Obielct,
poza grawerunkiem, nie posiada bowiem żadnej dekoracji, ten ostatni zaś,
jak stwierdziliśmy, siłnie oparty na schongauerowskiej rycinie, nie znajduje
analogii w innych, na miejscu wykonanych rytach.
Pouczające jest porównanie grawerunku z rytem zdobiącym kolisty relik-
wiarz z czasu około r. 151] (ryc. 6) w kościele parafialnym w Ostropie (powiat
gliwicki), przypisany złotnikowi wrocławskiemu Andrzejowi Heideckerowi 20,
oraz z grawerowaną dekoracją ostensorium bonerowskiego w Krakowie, roboty
norymberskiej z czasu około r. 1520 (ryc. 7), wzorowaną zresztą także na rycinie
Schongauera 21. Zestawdenie to dowodzi, że zajmujące nas dzieło nie ustępuje
pod względem artystycznym wyrobom czołowych środowisk środkowej Europy,
ale jest odmienne w wyrazie.
II ROLA RYTÓW W ZŁOTNICTWIE KRAKOWSKIM
Grawerunek stanowi najważniejszą, właściwie jedyną dekorację puszki
z kościoła Mariackiego. Krakowskim rytom poświęcić też należy szczególną
uwagę na marginesie naszych rozważań.
18 Por. M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk. Renesans. Wczesny Manieryzm, Warszawa
1963, s. 331, fig. 162-165.
19 Tamże, fig. 164-165.
20 Por. E. ICloss, H. Rode, W. Stepf i H. Eberle, Die Bau- und Kunstdenkmiiler des
Kreises Tost-Gleiwitz, Rreslau 1943, s. 223, fig. 404—405; E. Dwornik-Gutowska, M. Guto wski
i K. Kutrzebianka, Powiat gliwicki (Katalog zabytków sztuki w Polsce, VI. Woj. katowickie,
z. 5, Warszawa 1966, s. 49, fig. 337).
21 Por. E. W. Braun, Niirnberger Reliąuiar aus dem Beginne des XVI Jh. (Zeitschrift fiir
77