DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Geneza zachodniej części tak zwanej drugiej katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26676#0041
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
CCCII
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 10
1972
Klementyna Żurowska
GENEZA ZACHODNIEJ CZĘŚCI TAK ZWANEJ DRUGIEJ
KATEDRY WAWELSKIEJ
WSTĘP
Problem powstawania, funkcjonowania i niszczenia kolejnych wczesno-
średniowiecznych kościołów katedralnych na terenie wzgórza wawelskiego od
wielu dziesięcioleci zajmuje umysły szeregu polskich historyków, historyków
architektury i archeologów. Najdawniej znane i najlepiej zachowane fragmenty
katedry romańskiej mieszczą się w obrębie aktualnie istniejącej katedry go-
tyckiej. Charakter stylowy tych pozostałości, nie pozwalający na ich datowanie
przed połową a może przed schyłkiem w. XI, sugerował istnienie budowli
wcześniejszej, bliższej roku 1000, to jest daty fundacji biskupstwa krakowskiego.
W tej sprawie nowe światło rzuciło odkrycie na początku naszego stulecia pod
zachodnim skrzydłem pałacu renesansowego, reliktów innej, starszej budowli
sakralnej 1. Zostały one uznane za reszty pierwszej katedry i odtąd rozgorzała
dyskusja, której najważniejszymi kwestiami są chronologia obu budowli i ich
wzajemny stosunek. Mimo ukazania się na powyższy temat szeregu prac zarówno
syntetycznych, jak i szczegółowych nie udało się dotąd wyjaśnić czasu znisz-
czenia katedry pierwszej, przyczyn budowy katedry drugiej oraz osoby inicju-
jącej tę fundację 2. Niewątpłiwie sprzyjają temu stanowi rzeczy bardzo ogra-
1 A. Szy szko-Bohusz, Z historii romańskiego Wawelu (Rocz. Krak. XIX, 1923, s. 1-23).
2 Na temat pierwszej katedry por. tamże oraz K. Żurowska, Zagadnienie transeptu pierw-
szej katedry wawelskiej (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z historii sztuki,
z. 2, 1965, s. 19-72), tamże zestawiona starsza literatura. — Na temat drugiej katedry por.
T. Wojciechowski, Kościół katedralny w Krakowie, Kraków 1900, s. 164-207. — F. Kopera,
O kościołach na Wawelu (Rocz. Krak. VIII, 1906, s. 63-64). — M. Gumowski, Katedry wawełskie
(Przegląd Powszechny XXXVI, 1919, s. 127-130). — T. Dohrowolski, Sztuka romańska wKra-
kowie (Przegląd Powszechny XLII, 1925, s. 25-34). — M. Gumowski, Problemy wawelskie
(Przegląd Powszechny XLIV, 1927, s. 57-90). — Tenże, Starsze bazyłiki romańskie w Polsce
średniowiecznej (tamże, s. 140-145). ■—■ T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki piastowskiej,
Kraków 1928, s. 16-17. — J. Starzyński i M. Walicki, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936,
3*
35
CCCII
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 10
1972
Klementyna Żurowska
GENEZA ZACHODNIEJ CZĘŚCI TAK ZWANEJ DRUGIEJ
KATEDRY WAWELSKIEJ
WSTĘP
Problem powstawania, funkcjonowania i niszczenia kolejnych wczesno-
średniowiecznych kościołów katedralnych na terenie wzgórza wawelskiego od
wielu dziesięcioleci zajmuje umysły szeregu polskich historyków, historyków
architektury i archeologów. Najdawniej znane i najlepiej zachowane fragmenty
katedry romańskiej mieszczą się w obrębie aktualnie istniejącej katedry go-
tyckiej. Charakter stylowy tych pozostałości, nie pozwalający na ich datowanie
przed połową a może przed schyłkiem w. XI, sugerował istnienie budowli
wcześniejszej, bliższej roku 1000, to jest daty fundacji biskupstwa krakowskiego.
W tej sprawie nowe światło rzuciło odkrycie na początku naszego stulecia pod
zachodnim skrzydłem pałacu renesansowego, reliktów innej, starszej budowli
sakralnej 1. Zostały one uznane za reszty pierwszej katedry i odtąd rozgorzała
dyskusja, której najważniejszymi kwestiami są chronologia obu budowli i ich
wzajemny stosunek. Mimo ukazania się na powyższy temat szeregu prac zarówno
syntetycznych, jak i szczegółowych nie udało się dotąd wyjaśnić czasu znisz-
czenia katedry pierwszej, przyczyn budowy katedry drugiej oraz osoby inicju-
jącej tę fundację 2. Niewątpłiwie sprzyjają temu stanowi rzeczy bardzo ogra-
1 A. Szy szko-Bohusz, Z historii romańskiego Wawelu (Rocz. Krak. XIX, 1923, s. 1-23).
2 Na temat pierwszej katedry por. tamże oraz K. Żurowska, Zagadnienie transeptu pierw-
szej katedry wawelskiej (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z historii sztuki,
z. 2, 1965, s. 19-72), tamże zestawiona starsza literatura. — Na temat drugiej katedry por.
T. Wojciechowski, Kościół katedralny w Krakowie, Kraków 1900, s. 164-207. — F. Kopera,
O kościołach na Wawelu (Rocz. Krak. VIII, 1906, s. 63-64). — M. Gumowski, Katedry wawełskie
(Przegląd Powszechny XXXVI, 1919, s. 127-130). — T. Dohrowolski, Sztuka romańska wKra-
kowie (Przegląd Powszechny XLII, 1925, s. 25-34). — M. Gumowski, Problemy wawelskie
(Przegląd Powszechny XLIV, 1927, s. 57-90). — Tenże, Starsze bazyłiki romańskie w Polsce
średniowiecznej (tamże, s. 140-145). ■—■ T. Szydłowski, Pomniki architektury epoki piastowskiej,
Kraków 1928, s. 16-17. — J. Starzyński i M. Walicki, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936,
3*
35