Małkiewicz, Adam; Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Hrsg.]: Prace z Historii Sztuki: Teoria architektury w nowożytnym piśmiennictwie polskim (13.1976)

Szulc, który, zarzucając toskanie „niezgrabność i ubóstwo”, a kompozycie
„sprzeczność z rozsądkiem”, tej ostatniej wręcz odmówił miana porządku 126.
Podobnie Sebastian Sierakowski, ograniczający w zasadzie ilość porządków
do trzech greckich, dopuścił jednak, tak ze względu na autorytet Witruwiusza

Ryc. 4. Porządki architektoniczne według Wąsowskiego, tabl. I

i Palladia, jak i z uwagi na praktyczną przydatność, możliwość uznania
toskany za czwarty porządek, kompozytę natomiast wspomniał tylko margine-
sowo 127. Wprowadzenie w pismach z drugiej połowy w. XVIII swoistej hierar-
chii porządków architektonicznych i przyznanie pełnych praw tylko greckim,
a sprowadzenie rzymskich do rzędu odmian, bądź nav/et całkowita z nich
rezygnacja, miało swe źródło w zmianie zarówno zapatrywań na genezę
i funkcję porządków, jak i ogólnych poglądów na antyk, na wzajemny sto-
sunek sztuki greckiej i rzymskiej.

Pierwszą wiadomość „de quinque ordinibus columnarum” spotykamy
w Krótkiej nauce budowniczej. Autor, w zasadzie przeciwny stosowaniu po-

126 Szulc, Architektura cywilna, fol. 176 r- v.

127 S. Sierakowski, o. c., s. 3 i 50.

70

k