DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0014
jący szkielet dorosłego mężczyzny, położony głową na zach. Nogi szkieletu
zniszczone zostały przez stopę muru gotyckiego E (ryc. 3) 14. Na jednym z pal-
ców u ręki pogrzebanego osobnika znajdowało się złote kółko o przekroju
owalnym, użyte jak obrączka. W pobliżu muru B, na wtórnym złożu, znale-
ziono wisior z kryształu górskiego, oprawny w złoto, datowany początkowo
na w. X—XI 15. Wkrótce po tych odkryciach archeologicznych S. Walczy
przeprowadził badania architektoniczne na górnej części apsydy pn. rotundy
i stwierdził, że w jej zach. stronie przebity został w pewnym czasie otwór
wejściowy łączący rotundę z przestrzenią zdeterminowaną przez rnury A i B.
Otwór ten został następnie, w kolejnym okresie zamurowany materiałem
kamiennym 16.
Wyżej opisane dwa równoległe mury A i B zostały przeze mnie uznane
za reszty przylegającego do rotundy od zach. palatium, którego istnienia hi-
potetycznie domyślałam się wcześniej w wyniku szczegółowej analizy planu
i struktury reszt czteroapsydowej rotundy 17. Bezpośrednio po dokonanym
odkryciu również A. Żaki dopuszczał taką samą możliwość interpretacyjną 18.
Wycofał się jednak niebawem z tego stanowiska i uznał oba mury A i B za
pozostałości niewielkiego mauzoleum na rzucie prostokąta, związanego od
początku z rotundą. Klejnot z kryształu górskiego uznał zaś za pierwotnie
należący do wyposażenia grobu w owym mauzoleum 19. Żaki zakwestiono-
wał również funkcję anelcsu zbliżonego w rzucie do koła, a położonego między
apsydami pd. i zach., uważancgo przeze mnie za klatkę schodową, i przy-
puszczał, że była to kmchta wejściowa 20.
Na wiosnę r. 1974 ponownie przystąpiono do prac odkrywczych przy
pn.-zach. stronie rotundy. Ta faza badań wiązała się z projektem nowego
rnodelu rotundy i w związku z tym z koniecznością wyjaśnienia niepewnych
14 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 425; H. Zoll-Adamikowa, Wczesnołredniowieczne cmen-
tcirzyska szkieletowe Malopolski, cz. II, Analiza, Wrociaw - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1971,
s. 168.
15 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 425; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto
Kraków, cz. I, Wawel, s. 155.
10 Badania i odkrycia S. Walczego w apsydzie pn. rotundy nie zostały opublikowane.
17 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 426—427; Żurowska, o. c., s. 56 oraz Aneks s. 93—94.
18 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 426.
19 Por. A. Żaki, Archeologia Malopolski Wczesnośredniowiecznej, Wrociaw - Warszawa -
Kraków - Gdańsk 1974, s. 144, 325—326.
2U Por. A. Żaki, Najstarsza architektura monumentalna, s. 516—517. Żaki ostro krytykuje
moją hipotezę połączenia rotundy od zach. z prostokątnym budynkiem pałacowym. Jego głównym
argumentem jest stwierdzenie, że „silne obniżenie skały na zach. od mauzoleum niemal wyłącza
możliwość lokowania tam budynku pałacowego”. Żaki, Archeologia Malopolski, s. 144, nr 292.
Żaki nie wspomina jednak, że to gwałtowne obniżenie skały na zach. od domniemanego mauzo-
ieum jest śladem późniejszej fosy wyrąbanej w skaie i nie ma nic wspóinego z pierwotną straty-
grafią tego miejsca. Równocześnie Żaki nie bierze w ogóle pod uwagę struktury formalnej rotundy
i nie uświadamia sobie typowości i prawidłowości w występowaniu różnych form architektury
wczesnośredniowiecznej, do których to form nałeży niewątpliwie kolista w rzucie klatka schodowa.
12
zniszczone zostały przez stopę muru gotyckiego E (ryc. 3) 14. Na jednym z pal-
ców u ręki pogrzebanego osobnika znajdowało się złote kółko o przekroju
owalnym, użyte jak obrączka. W pobliżu muru B, na wtórnym złożu, znale-
ziono wisior z kryształu górskiego, oprawny w złoto, datowany początkowo
na w. X—XI 15. Wkrótce po tych odkryciach archeologicznych S. Walczy
przeprowadził badania architektoniczne na górnej części apsydy pn. rotundy
i stwierdził, że w jej zach. stronie przebity został w pewnym czasie otwór
wejściowy łączący rotundę z przestrzenią zdeterminowaną przez rnury A i B.
Otwór ten został następnie, w kolejnym okresie zamurowany materiałem
kamiennym 16.
Wyżej opisane dwa równoległe mury A i B zostały przeze mnie uznane
za reszty przylegającego do rotundy od zach. palatium, którego istnienia hi-
potetycznie domyślałam się wcześniej w wyniku szczegółowej analizy planu
i struktury reszt czteroapsydowej rotundy 17. Bezpośrednio po dokonanym
odkryciu również A. Żaki dopuszczał taką samą możliwość interpretacyjną 18.
Wycofał się jednak niebawem z tego stanowiska i uznał oba mury A i B za
pozostałości niewielkiego mauzoleum na rzucie prostokąta, związanego od
początku z rotundą. Klejnot z kryształu górskiego uznał zaś za pierwotnie
należący do wyposażenia grobu w owym mauzoleum 19. Żaki zakwestiono-
wał również funkcję anelcsu zbliżonego w rzucie do koła, a położonego między
apsydami pd. i zach., uważancgo przeze mnie za klatkę schodową, i przy-
puszczał, że była to kmchta wejściowa 20.
Na wiosnę r. 1974 ponownie przystąpiono do prac odkrywczych przy
pn.-zach. stronie rotundy. Ta faza badań wiązała się z projektem nowego
rnodelu rotundy i w związku z tym z koniecznością wyjaśnienia niepewnych
14 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 425; H. Zoll-Adamikowa, Wczesnołredniowieczne cmen-
tcirzyska szkieletowe Malopolski, cz. II, Analiza, Wrociaw - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1971,
s. 168.
15 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 425; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto
Kraków, cz. I, Wawel, s. 155.
10 Badania i odkrycia S. Walczego w apsydzie pn. rotundy nie zostały opublikowane.
17 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 426—427; Żurowska, o. c., s. 56 oraz Aneks s. 93—94.
18 Por. Żaki, Żurowska, o. c., s. 426.
19 Por. A. Żaki, Archeologia Malopolski Wczesnośredniowiecznej, Wrociaw - Warszawa -
Kraków - Gdańsk 1974, s. 144, 325—326.
2U Por. A. Żaki, Najstarsza architektura monumentalna, s. 516—517. Żaki ostro krytykuje
moją hipotezę połączenia rotundy od zach. z prostokątnym budynkiem pałacowym. Jego głównym
argumentem jest stwierdzenie, że „silne obniżenie skały na zach. od mauzoleum niemal wyłącza
możliwość lokowania tam budynku pałacowego”. Żaki, Archeologia Malopolski, s. 144, nr 292.
Żaki nie wspomina jednak, że to gwałtowne obniżenie skały na zach. od domniemanego mauzo-
ieum jest śladem późniejszej fosy wyrąbanej w skaie i nie ma nic wspóinego z pierwotną straty-
grafią tego miejsca. Równocześnie Żaki nie bierze w ogóle pod uwagę struktury formalnej rotundy
i nie uświadamia sobie typowości i prawidłowości w występowaniu różnych form architektury
wczesnośredniowiecznej, do których to form nałeży niewątpliwie kolista w rzucie klatka schodowa.
12