DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0048
żonego wysoko w górach pirenejskiego klasztoru, usytuowane zostały na róż-
nych poziomach. Rotundę wybudowano na zach. od głównego, bazylikowego
kościoła pod wezwaniem Św. Michała, na jednej z nim osi, lecz na poziomie
znacznie niższym. Rotunda w planie wpisana była w kwadrat z lekko wystę-
pującą apsydą od wsch. i składała się z dwu kondygnacji, z których dolna
stanowiła pozbawioną okien kryptę — z tym że nie była ona zagłębiona
w ziemi. Krypta ta, dobrze zachowana, ma sklepienie wsparte na jednym,
kolistym w rzucie, filarze. Źródła mówią o niej jako o kościele Matki Boskiej
a
Rys. 11. Cuxa, rotunda: a) rzut poziomy krypty, b) rzut poziomy kondygnacji górnej
(wg Uhde-Stahl)
i czczone tu były relikwie żłóbka i pieluszek Chrystusa 127. Dolna, kryptowa
kondygnacja miała dwa wejścia. Część górna, której mury zachowane są
do wysokości 1 m, identyfikowana jest z kaplicą Św. Trójcy. Była to również
rotunda z apsydą od wsch. i z trzema wejściami: od zach. pd. i pn. W zach.
narożnikach kwadratu umieszczone były w grubości muru koliste w rzucie
kłatki schodowe, łączące ze sobą obie kondygnacje. Schody nie otwierały
się jednak do wnętrza rotundy, lecz do galerii fłankujących rotundę od pd..
i pn. Poświęcona Matce Boskiej krypta w Cuxa nie miała oczywiście relacii
z kościołem grobu Marii. Pierwotna obecność relikwii związanych z naro-
dzeniem Chrystusa, wiąże być może ten zabytek z kryptą Narodzenia w Betle-
jem. Jednocześnie jednak źródła pisane mówią, że w kościele Panny Marii
w Cuxa „u jej stóp i dla jej posługi” opat Oliba umieścił relikwie męczen-
ników. Tak więc odnajdujemy w tej budowli tę samą ideę, która przyświe-
cała wezwaniu Panteonu w Rzymie, po przekształceniu go na chrześcijański
kościół „Sancta Maria ad martyres” 12S. Rotunda w Cuxa prezentuje w spo-
127 Por. Uhde-Stahl, o. c., s. 340.
128 Por. M- Durliat, Uarchitectine du Xl e siecle d Saint-Michel de Cuxd, w: Etudes d’art
medieval offertes a Louis Crodecki, Paris, 1981, s. 52—53.
46
nych poziomach. Rotundę wybudowano na zach. od głównego, bazylikowego
kościoła pod wezwaniem Św. Michała, na jednej z nim osi, lecz na poziomie
znacznie niższym. Rotunda w planie wpisana była w kwadrat z lekko wystę-
pującą apsydą od wsch. i składała się z dwu kondygnacji, z których dolna
stanowiła pozbawioną okien kryptę — z tym że nie była ona zagłębiona
w ziemi. Krypta ta, dobrze zachowana, ma sklepienie wsparte na jednym,
kolistym w rzucie, filarze. Źródła mówią o niej jako o kościele Matki Boskiej
a
Rys. 11. Cuxa, rotunda: a) rzut poziomy krypty, b) rzut poziomy kondygnacji górnej
(wg Uhde-Stahl)
i czczone tu były relikwie żłóbka i pieluszek Chrystusa 127. Dolna, kryptowa
kondygnacja miała dwa wejścia. Część górna, której mury zachowane są
do wysokości 1 m, identyfikowana jest z kaplicą Św. Trójcy. Była to również
rotunda z apsydą od wsch. i z trzema wejściami: od zach. pd. i pn. W zach.
narożnikach kwadratu umieszczone były w grubości muru koliste w rzucie
kłatki schodowe, łączące ze sobą obie kondygnacje. Schody nie otwierały
się jednak do wnętrza rotundy, lecz do galerii fłankujących rotundę od pd..
i pn. Poświęcona Matce Boskiej krypta w Cuxa nie miała oczywiście relacii
z kościołem grobu Marii. Pierwotna obecność relikwii związanych z naro-
dzeniem Chrystusa, wiąże być może ten zabytek z kryptą Narodzenia w Betle-
jem. Jednocześnie jednak źródła pisane mówią, że w kościele Panny Marii
w Cuxa „u jej stóp i dla jej posługi” opat Oliba umieścił relikwie męczen-
ników. Tak więc odnajdujemy w tej budowli tę samą ideę, która przyświe-
cała wezwaniu Panteonu w Rzymie, po przekształceniu go na chrześcijański
kościół „Sancta Maria ad martyres” 12S. Rotunda w Cuxa prezentuje w spo-
127 Por. Uhde-Stahl, o. c., s. 340.
128 Por. M- Durliat, Uarchitectine du Xl e siecle d Saint-Michel de Cuxd, w: Etudes d’art
medieval offertes a Louis Crodecki, Paris, 1981, s. 52—53.
46