DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0075
znaczenia jest też fakt, że pod emporą odkryto zdewastowany grób o formie
podłużnej komory, zagłębionej pod posadzką i wyłożonej kamieniami pol-
nymi 4. Obie rotundy są trudne do precyzyjnego datowania. Ani technika i de-
tale architektoniczne w Cieszynie — chociaż raczej odpowiadające wie-
kowi XI — ani kontekst archeologiczny w obu zabytkach nie dają odpo-
wiedzi jednoznacznej, poza stwierdzeniem dla Cieszyna, że rotunda nie mogła
powstać przed w. XI 5 6. Sama zaś forma kamiennej empory wbudowanej
w kolistą w rzucie nawę jest wyjątkowa. Z. Świechowski, chcąc wyjaśnić
genezę tej właśnie formy, uznał ją za redukcję dużych rotund z obejściem r>.
A. Tomaszewski w najzupełniej logiczny sposób przypuszcza, że struktura
empor w omawianych dwu rotundach została przeniesiona z jednonawowych
kościołów na rzucie prostokątnym z emporami w części zach., które poja-
wiają się na terenie Polski, Czech, Moraw i Węgier na przełomie w. XI i XII.
Z tych jednak względów datowanie dwu emporowych rotund polskich mu-
siało zostać cofnięte na początek w. XII 7. Tomaszewski uznał z kolei grupę
emporowych kościołów na terenie Polski, Czech, Moraw i Węgier za import
Rys. 3. Płock, rotunda, rzut poziomy
zachodni, a szukając genezy tych ostatnich wywiódł je z dwu- lub trzyosio-
wych empor międzywieżowych w kościołach bazylikowych. Termin post
quem dla narodzin kościoła jednonawowego z emporą kładzie na przełom
w. X i XI, a najstarszy przykład omawianego układu widzi w kaplicy bisku-
piej w Ratyzbonie z poł. w. XI 8.
Wyniki prac wykopaliskowych prowadzonych w latach sześćdziesiątych
w Wiślicy oraz przede wszystkim na Wawelu, w końcu lat sześćdziesiątych
i w latach siedemdziesiątych, wniosły materiał, który w istotny sposób zmienia
ustalenia wprowadzone przez Tomaszewskiego. Z tych względów proble-
mowi empor w rotundach polskich należy się osobne, szczegółowe omówienie.
* Por. Szafrański, o. c., s. 46.
5 Por. A. Kietlińska, Gród wczesnośredniowieczny na Górze Zamkowej w Cieszynie w świetle
badah w latach 1949—1954, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, V, 1960, s. 89.
6 Z. Świechowski, La formation de l'oeuvre architecturale au cours du haut moyen age, „Ca-
hiers de Civilisation Medievale”, 1,1958, s. 371—78; oraz Tenże, Wczesna architektura piastowska
okolo roku 1000 w: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, Poznań 1962, T. 2, s. 249.
7 Por. A. Tomaszewski, Romańskie kościoly z emporami zachodnimi na obszarze Polski,
Czech i Węgier, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 1974, s. 86—87.
8 Por. Tenże, o. c., s. 333—337.
73
podłużnej komory, zagłębionej pod posadzką i wyłożonej kamieniami pol-
nymi 4. Obie rotundy są trudne do precyzyjnego datowania. Ani technika i de-
tale architektoniczne w Cieszynie — chociaż raczej odpowiadające wie-
kowi XI — ani kontekst archeologiczny w obu zabytkach nie dają odpo-
wiedzi jednoznacznej, poza stwierdzeniem dla Cieszyna, że rotunda nie mogła
powstać przed w. XI 5 6. Sama zaś forma kamiennej empory wbudowanej
w kolistą w rzucie nawę jest wyjątkowa. Z. Świechowski, chcąc wyjaśnić
genezę tej właśnie formy, uznał ją za redukcję dużych rotund z obejściem r>.
A. Tomaszewski w najzupełniej logiczny sposób przypuszcza, że struktura
empor w omawianych dwu rotundach została przeniesiona z jednonawowych
kościołów na rzucie prostokątnym z emporami w części zach., które poja-
wiają się na terenie Polski, Czech, Moraw i Węgier na przełomie w. XI i XII.
Z tych jednak względów datowanie dwu emporowych rotund polskich mu-
siało zostać cofnięte na początek w. XII 7. Tomaszewski uznał z kolei grupę
emporowych kościołów na terenie Polski, Czech, Moraw i Węgier za import
Rys. 3. Płock, rotunda, rzut poziomy
zachodni, a szukając genezy tych ostatnich wywiódł je z dwu- lub trzyosio-
wych empor międzywieżowych w kościołach bazylikowych. Termin post
quem dla narodzin kościoła jednonawowego z emporą kładzie na przełom
w. X i XI, a najstarszy przykład omawianego układu widzi w kaplicy bisku-
piej w Ratyzbonie z poł. w. XI 8.
Wyniki prac wykopaliskowych prowadzonych w latach sześćdziesiątych
w Wiślicy oraz przede wszystkim na Wawelu, w końcu lat sześćdziesiątych
i w latach siedemdziesiątych, wniosły materiał, który w istotny sposób zmienia
ustalenia wprowadzone przez Tomaszewskiego. Z tych względów proble-
mowi empor w rotundach polskich należy się osobne, szczegółowe omówienie.
* Por. Szafrański, o. c., s. 46.
5 Por. A. Kietlińska, Gród wczesnośredniowieczny na Górze Zamkowej w Cieszynie w świetle
badah w latach 1949—1954, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, V, 1960, s. 89.
6 Z. Świechowski, La formation de l'oeuvre architecturale au cours du haut moyen age, „Ca-
hiers de Civilisation Medievale”, 1,1958, s. 371—78; oraz Tenże, Wczesna architektura piastowska
okolo roku 1000 w: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, Poznań 1962, T. 2, s. 249.
7 Por. A. Tomaszewski, Romańskie kościoly z emporami zachodnimi na obszarze Polski,
Czech i Węgier, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 1974, s. 86—87.
8 Por. Tenże, o. c., s. 333—337.
73