DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0077
jednak podstawy, aby sądzić, że całość nie powstała później jak w połowie
w. XI 12.
W r. 1966, Andrzej Żaki odsłonił na terenie Wawelu fragment apsydy
zach. budowli, którą określono mianem kościoła B. W apsydzie tej znaleziono
kamienny grób przykryty płaskorzeźbioną płytą. Kolejne lata badań nad tym
obiektem ujawniły dalsze elementy tego niezwykle ważnego zabytku 13 (rys. 5).
Są to niestety bardzo skromne fragmenty odnalezione w piwnicach budynku
nr 5, mieszczących kotłownie, oraz na zewnątrz na pn. od nich pod dziedziń-
cem. Wysokość tych fragmentów waha się od 40 do 70 cm i zostały one wyko-
nane w technice opus empleętum przy użyciu nieregularnych wapieni we wnętrzu
muru i podłużnie łamanych płytek piaskowca wapnistego do licowania ścian.
Jako spoiwa użyto dwu rodzajów zaprawy gipsowej. Oprócz wspomnianego
już odcinka muru wyginającego się lekko w formę łuku, który niewątpli-
wie jest fragmentem apsydy skierowanej ku pd.-zach. 14, około 12 m w kie-
runku pn.-wsch. odnaleziono dwa fragmenty, które mogą być uznane za
pozostałości apsydy wsch. 15 Te dwie apsydy leżą na wspólnej osi skierowanej
z pd.-zach. ku pn.-wsch. Na osi pn.-zach. pd.-zach., przecinającej prosto-
padle poprzednią, odkryto od strony pd.-wsch. dwa fragmenty murów, zary-
sowujących w rzucie odcinki łuków nakładających się na siebie, skierowa-
nych ku pd.-zach. Odcinek łuku położony bardziej w kierunku pn.-zach.
w wyraźny sposób zniszczył odcinek położony po pd.-wsch. stronie poprzed-
niego. Od strony pn.-zach. omawianej osi odsłonięto dwa równoległe i przy-
łegające do siebie odcinki murów prostych. Na osi apsyd pd.-zach. i pn.-wsch.,
3 m od lica wewnętrznego apsydy pd.-zach. ujawniona została dolna część
kołumienki o średnicy 50 cm, zachowanej do wysokości 55 cm. W odłegłości
około ł m na pd.-zach. od kolumienki znaleziono relikt filara o zarysie
czworobocznym, zbliżonym do trapezu, zachowany do wysokości 85 cm.
Oba te elementy architektoniczne zostały wymurowane z płasko łupanych
wapieni górnojurajskich, na zaprawie gipsowej 1G. Na podstawie wyżej przed-
12 Por. Wartołowska, o. c., s. 40 i 42.
13 Por. A. Żaki, Odkrycie nowego reliktu przedromańskiego na Wawelu (tzw. kościól B) cz. I,
..Sprawozdania z posiedzeń komisji Oddziału PAN w Krakowie”, styczeń—czerwiec, 1966, s. 24—
27: Tenże, Odkrycie nowego reliktu przedromańskiego na Wawelu, (tzw. kościól B), cz. II, „Spra-
wozdania z posiedzeń komisji Oddziału PAN w Krakowie”, styczeń—czerwiec, 1968, s. 46—47;
Tenże, Trzecia budowla przedromańska na Wawelu, „Z otchłani wieków”, XXXIV, 1968, s. 266—
271; S. Kozieł, Zagadkowy kościół B na tle innych przedromańskich bttdowli wawelskich, „Kwar-
talnik Architektury i Urbanistyki”, XVIII, 1973, s. 117—124; S. Kozieł, M. Fraś, Stratygrafia
kulturowa w rejonie przedromańskiego kościola B na Wawelu, Wrocław - Warszawa - Kraków -
Gdańsk, 1979, s. 40—82.
11 Jest to wspomniana już wyżej, odkryta na początku apsyda z grobem przykrytym płytą.
15 Należy zwrócić uwagę, że sposób orientowania tzw. kościoła B wobec stron świata jest
identyczny, jak w rotundzie czteroapsydowej p. w. Panny Marii. Odchylenia tego rodzaju od ide-
alnej osi wsch.-zach. są dla średniowiecza bardzo typowe. Por. K. Żurowska, Rotunda wawelska.
Studium nad centralną architekturą epoki wczesnopiastowskiej, „Studia do Dziejów Wawelu”, III,
1968, s. 30—31.
16 Por. Kozieł, Fraś, o. c., s. 40 i nast.
75
w. XI 12.
W r. 1966, Andrzej Żaki odsłonił na terenie Wawelu fragment apsydy
zach. budowli, którą określono mianem kościoła B. W apsydzie tej znaleziono
kamienny grób przykryty płaskorzeźbioną płytą. Kolejne lata badań nad tym
obiektem ujawniły dalsze elementy tego niezwykle ważnego zabytku 13 (rys. 5).
Są to niestety bardzo skromne fragmenty odnalezione w piwnicach budynku
nr 5, mieszczących kotłownie, oraz na zewnątrz na pn. od nich pod dziedziń-
cem. Wysokość tych fragmentów waha się od 40 do 70 cm i zostały one wyko-
nane w technice opus empleętum przy użyciu nieregularnych wapieni we wnętrzu
muru i podłużnie łamanych płytek piaskowca wapnistego do licowania ścian.
Jako spoiwa użyto dwu rodzajów zaprawy gipsowej. Oprócz wspomnianego
już odcinka muru wyginającego się lekko w formę łuku, który niewątpli-
wie jest fragmentem apsydy skierowanej ku pd.-zach. 14, około 12 m w kie-
runku pn.-wsch. odnaleziono dwa fragmenty, które mogą być uznane za
pozostałości apsydy wsch. 15 Te dwie apsydy leżą na wspólnej osi skierowanej
z pd.-zach. ku pn.-wsch. Na osi pn.-zach. pd.-zach., przecinającej prosto-
padle poprzednią, odkryto od strony pd.-wsch. dwa fragmenty murów, zary-
sowujących w rzucie odcinki łuków nakładających się na siebie, skierowa-
nych ku pd.-zach. Odcinek łuku położony bardziej w kierunku pn.-zach.
w wyraźny sposób zniszczył odcinek położony po pd.-wsch. stronie poprzed-
niego. Od strony pn.-zach. omawianej osi odsłonięto dwa równoległe i przy-
łegające do siebie odcinki murów prostych. Na osi apsyd pd.-zach. i pn.-wsch.,
3 m od lica wewnętrznego apsydy pd.-zach. ujawniona została dolna część
kołumienki o średnicy 50 cm, zachowanej do wysokości 55 cm. W odłegłości
około ł m na pd.-zach. od kolumienki znaleziono relikt filara o zarysie
czworobocznym, zbliżonym do trapezu, zachowany do wysokości 85 cm.
Oba te elementy architektoniczne zostały wymurowane z płasko łupanych
wapieni górnojurajskich, na zaprawie gipsowej 1G. Na podstawie wyżej przed-
12 Por. Wartołowska, o. c., s. 40 i 42.
13 Por. A. Żaki, Odkrycie nowego reliktu przedromańskiego na Wawelu (tzw. kościól B) cz. I,
..Sprawozdania z posiedzeń komisji Oddziału PAN w Krakowie”, styczeń—czerwiec, 1966, s. 24—
27: Tenże, Odkrycie nowego reliktu przedromańskiego na Wawelu, (tzw. kościól B), cz. II, „Spra-
wozdania z posiedzeń komisji Oddziału PAN w Krakowie”, styczeń—czerwiec, 1968, s. 46—47;
Tenże, Trzecia budowla przedromańska na Wawelu, „Z otchłani wieków”, XXXIV, 1968, s. 266—
271; S. Kozieł, Zagadkowy kościół B na tle innych przedromańskich bttdowli wawelskich, „Kwar-
talnik Architektury i Urbanistyki”, XVIII, 1973, s. 117—124; S. Kozieł, M. Fraś, Stratygrafia
kulturowa w rejonie przedromańskiego kościola B na Wawelu, Wrocław - Warszawa - Kraków -
Gdańsk, 1979, s. 40—82.
11 Jest to wspomniana już wyżej, odkryta na początku apsyda z grobem przykrytym płytą.
15 Należy zwrócić uwagę, że sposób orientowania tzw. kościoła B wobec stron świata jest
identyczny, jak w rotundzie czteroapsydowej p. w. Panny Marii. Odchylenia tego rodzaju od ide-
alnej osi wsch.-zach. są dla średniowiecza bardzo typowe. Por. K. Żurowska, Rotunda wawelska.
Studium nad centralną architekturą epoki wczesnopiastowskiej, „Studia do Dziejów Wawelu”, III,
1968, s. 30—31.
16 Por. Kozieł, Fraś, o. c., s. 40 i nast.
75