DOI article:
Żurowska, Klementyna: Studia nad architekturą wczesnopiastowską, [2]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26757#0115
ne. Wiadomo bowiem, że osada ta została zniszczona przez najazd Brzety-
sława, a ludność przesiedlono wówczas do Czech, w związku z czym przer-
wanie budowy kamiennego zespołu jest oczywiste.
Budowle centralne omawianych zespołów mają już bogatą literaturę 10.
Reprezentują one zarówno formy bardzo skromne, jak np. proste rotundy
z apsydą od wsch.: w Przemyślu, w Wiślicy w skrzydle wsch., i być może
w Płocku, jak i zdecydowanie zróżnicowane — na Ostrowiu Lednickim,
Rys. 5. Plock, zespół pałacowy, rzut poziomy
w Wiślicy w skrzydłe pn. i być może w projekcie w Gieczu. Najbardziej
złożone były formy budowli centralnej na Ostrowiu Lednickim. Był to bo-
wiem oktogon krzyżowy, składający się z części środkowej, wyróżnionej
czterema filarami, które zapewne dźwigały kopułę, oraz z piętrowego obejścia,
w którego wschodnim boku znajdowała się półkolista apsyda. Centralna
struktura w pn. skrzydle zespołu wiślickiego była rotundą, w której grubości
muru umieszczono nisze. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ten sam typ
rotundy niszowej miał być zrealizowany w Gieczu, gdzie obecnie zarysowuje
się rzut dużej rotundy bez apsydy wsch.; 3m grubość fundamentu tej rotundy
10 Por. Sokołowski, o. c., s. 134 i nast.; W. Mole, Nowypogląd na genezę rotundy ŚŚ. Fe-
Jiksa i Adaukta na Wawelu, „Przegląd Historii Sztuki”, III, 1932, s. 23—30; M. Morelowski,
Wawel, Wallonia i Walgierz Udaly, „Pion”, II, 1934, nr 42, 44, 49; Z. Świechowski, Zagadnie-
hie redukcji i koniunkcji na przykładzie arćhitektury wczesnośredniowiecznej, „Kwartalnik Archi-
tektury i Urbanistyki”, IV, 1959, s. 116—119; J. Hawrot, Problentatyka przedromańskich i romań-
skich rotund balkańskich, czeskich i polskich, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXIV, 1962, s. 255—283;
K. Żurowska, Rotunda wawelska, „Studia do Dziejów Wawelu”, III, 1968, s. 33 i nast,; K. Jó-
zefowiczówna, Sztuka >v okresie wczesnoromańskim w: Dzieje Wielkopolski, I, Poznań 1969,
s. 131—146; A. Merhautova-Livorova, Einfache mitteleuropdische Rundkirchen, Praga 1970. Zob.
także P. Skubiszewski, Badania nad polską sztuką romańską w latach 1945-1964, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki”, XXVII, 1965, s. 141—142.
113
£ — Prace z historii sztuki, z. 17
sława, a ludność przesiedlono wówczas do Czech, w związku z czym przer-
wanie budowy kamiennego zespołu jest oczywiste.
Budowle centralne omawianych zespołów mają już bogatą literaturę 10.
Reprezentują one zarówno formy bardzo skromne, jak np. proste rotundy
z apsydą od wsch.: w Przemyślu, w Wiślicy w skrzydle wsch., i być może
w Płocku, jak i zdecydowanie zróżnicowane — na Ostrowiu Lednickim,
Rys. 5. Plock, zespół pałacowy, rzut poziomy
w Wiślicy w skrzydłe pn. i być może w projekcie w Gieczu. Najbardziej
złożone były formy budowli centralnej na Ostrowiu Lednickim. Był to bo-
wiem oktogon krzyżowy, składający się z części środkowej, wyróżnionej
czterema filarami, które zapewne dźwigały kopułę, oraz z piętrowego obejścia,
w którego wschodnim boku znajdowała się półkolista apsyda. Centralna
struktura w pn. skrzydle zespołu wiślickiego była rotundą, w której grubości
muru umieszczono nisze. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ten sam typ
rotundy niszowej miał być zrealizowany w Gieczu, gdzie obecnie zarysowuje
się rzut dużej rotundy bez apsydy wsch.; 3m grubość fundamentu tej rotundy
10 Por. Sokołowski, o. c., s. 134 i nast.; W. Mole, Nowypogląd na genezę rotundy ŚŚ. Fe-
Jiksa i Adaukta na Wawelu, „Przegląd Historii Sztuki”, III, 1932, s. 23—30; M. Morelowski,
Wawel, Wallonia i Walgierz Udaly, „Pion”, II, 1934, nr 42, 44, 49; Z. Świechowski, Zagadnie-
hie redukcji i koniunkcji na przykładzie arćhitektury wczesnośredniowiecznej, „Kwartalnik Archi-
tektury i Urbanistyki”, IV, 1959, s. 116—119; J. Hawrot, Problentatyka przedromańskich i romań-
skich rotund balkańskich, czeskich i polskich, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXIV, 1962, s. 255—283;
K. Żurowska, Rotunda wawelska, „Studia do Dziejów Wawelu”, III, 1968, s. 33 i nast,; K. Jó-
zefowiczówna, Sztuka >v okresie wczesnoromańskim w: Dzieje Wielkopolski, I, Poznań 1969,
s. 131—146; A. Merhautova-Livorova, Einfache mitteleuropdische Rundkirchen, Praga 1970. Zob.
także P. Skubiszewski, Badania nad polską sztuką romańską w latach 1945-1964, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki”, XXVII, 1965, s. 141—142.
113
£ — Prace z historii sztuki, z. 17