DOI article:
Bałus, Wojciech: Architektura sakralna Teodora Talowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.26695#0104
58
hr. Branickich, zakrystię i skład. Interesująca jest wieża, czworograniasta,
przechodząca następnie w ośmiobok i zwieńczona czworokątnym znów heł-
mem, o elewacji głównej złożonej z szeregu jakby „ponakładanych" na siebie
warstw płaskiego muru. Część górna ozdobiona została krucyfiksem, gołębiem
Ducha Świętego i figurami czterech niemożliwych do zidentyfikowania
(z powodu braku atrybutów) świętych.
Projekt drugi (ryc. 9) zachowuje w głównych zarysach koncepcję pierwszego,
tyle że ukazuje kościół większy, o dłuższej nawie i dłuższym chórze oraz
zmienionym charakterze części leżącej poza apsydą ołtarzową. Tu bowiem miejsce
loży, zakrystii i składu zajęło prawdziwe obejście, którego ramiona prowadzą do
ośmiobocznej przestrzeni wysokością równej prezbiterium, usytuowanej na osi
kościoła, otwartej do chóru wysoką arkadą i posiadającej własne wejście.
Kościół w Suchej zbudowany został według drugiego projektu w latach
1896—1901. Jego fundatorami byli Anna Branicka i jej syn, Michał Władysław* T
Najbardziej interesującym elementem drugiego, zrealizowanego projektu
kościoła w Suchej jest niewątpliwie część prezbiterialna. Pozornie mamy tu do
czynienia ze zredukowanym planem „katedralnym", zawierającym tylko jedną
kaplicę na osi budowli, jest ona jednak (co nigdy w budowlach „katedralnych"
nie było praktykowane) włączona w obręb obejścia, a przy tym wyższa od
niego i połączona z chórem poprzez wysoką arkadę. Posiadała też pierwotnie,
jak już pisaliśmy, osobne wejście, obecnie zamurowane. Zdaje się być w ten
sposób wtopiona w dwa układy przestrzenne: jeden, w którym spełnia po
prostu funkcję przestrzeni dostępnej z obejścia, i drugi, w którym istotne jest
połączenie osiowe z prezbiterium. W tym drugim przypadku zbliża się ona do
wiełobocznych chórów, obecnych w kilku dziewiętnastowiecznych projektach
i realizacjach sakralnych; chórów dołączonych do longitudinalnego lub cent-
ralnego korpusu świątyń. Wymieńmy tu projekty Karla Friedricha Schinkla:
na katedrę-pomnik (1815) i kościół Św. Gertrudy przy Spittelmarkt w Berlinie
(1819)'"; projekty katedry berlińskiej: Wilhelma Stiera (1840), Antona Hal-
lmanna (1841) oraz Adolfa Heydena i Walthera Kyllemanna (1868)^°, czy
wreszcie kościół Maria am Siege w wiedeńskiej dzielnicy Funfhaus Friedricha
von Schmidta (1867—1869)^*.
Ks. S. Heumann, m/a<7owo,s'ć' opara/?;'?koA/e/e parq/?a/nym w Sr/cAy [!], Kraków 1901, s.
56—58; „Architekt", 2, 1901, szp. 65—66; M. Woźnowski, Sac/?#, „Ziemia", 16, 1931, s. 48;
ZaOytk? Óz/;.A? w PoAce. 7/; we;; tar z topogrq/?czny, z. 3: Powiat źpwicćPi, opr. J. Szabłowski,
Warszawa 1948, s. 167.
P. O. Rave, Per/;;;, t. 1: Paate;; /ar <7;'e Daa.st, K;'re/;e, Berlin 1981, (= Karl
Friedrich Schinkel: Lebenswerk), s. 187—189 i 244—245; E. Bórsch-Supan, Zur
Patw/ck/ung &7;;';;ke/s' TśarcAenkaM, „Zeitschrift des Deutschen Vereins fur Kunstwissenschaft",
35, 1981, s. 6—10.
E. Bórsch-Supan, Pe;7;';;er Paa/(M;;.s't nac/; &7;;';;ke/ 7340—7.370, Munchen 1977, (= Stu-
dien zur Kunst des 19. Jahrhunderts, t. 25), s. 162, 133, 136; C.-W. Schumann, Der Per/tPer
Dom im 79. Ja/tr/maPert, Berlin 1980, (= Die Bauwerke und Kunstdenkmaler von Berlin, Beiheft
3).
Wagner -Rieger (prz. 5), s. 157—168.
hr. Branickich, zakrystię i skład. Interesująca jest wieża, czworograniasta,
przechodząca następnie w ośmiobok i zwieńczona czworokątnym znów heł-
mem, o elewacji głównej złożonej z szeregu jakby „ponakładanych" na siebie
warstw płaskiego muru. Część górna ozdobiona została krucyfiksem, gołębiem
Ducha Świętego i figurami czterech niemożliwych do zidentyfikowania
(z powodu braku atrybutów) świętych.
Projekt drugi (ryc. 9) zachowuje w głównych zarysach koncepcję pierwszego,
tyle że ukazuje kościół większy, o dłuższej nawie i dłuższym chórze oraz
zmienionym charakterze części leżącej poza apsydą ołtarzową. Tu bowiem miejsce
loży, zakrystii i składu zajęło prawdziwe obejście, którego ramiona prowadzą do
ośmiobocznej przestrzeni wysokością równej prezbiterium, usytuowanej na osi
kościoła, otwartej do chóru wysoką arkadą i posiadającej własne wejście.
Kościół w Suchej zbudowany został według drugiego projektu w latach
1896—1901. Jego fundatorami byli Anna Branicka i jej syn, Michał Władysław* T
Najbardziej interesującym elementem drugiego, zrealizowanego projektu
kościoła w Suchej jest niewątpliwie część prezbiterialna. Pozornie mamy tu do
czynienia ze zredukowanym planem „katedralnym", zawierającym tylko jedną
kaplicę na osi budowli, jest ona jednak (co nigdy w budowlach „katedralnych"
nie było praktykowane) włączona w obręb obejścia, a przy tym wyższa od
niego i połączona z chórem poprzez wysoką arkadę. Posiadała też pierwotnie,
jak już pisaliśmy, osobne wejście, obecnie zamurowane. Zdaje się być w ten
sposób wtopiona w dwa układy przestrzenne: jeden, w którym spełnia po
prostu funkcję przestrzeni dostępnej z obejścia, i drugi, w którym istotne jest
połączenie osiowe z prezbiterium. W tym drugim przypadku zbliża się ona do
wiełobocznych chórów, obecnych w kilku dziewiętnastowiecznych projektach
i realizacjach sakralnych; chórów dołączonych do longitudinalnego lub cent-
ralnego korpusu świątyń. Wymieńmy tu projekty Karla Friedricha Schinkla:
na katedrę-pomnik (1815) i kościół Św. Gertrudy przy Spittelmarkt w Berlinie
(1819)'"; projekty katedry berlińskiej: Wilhelma Stiera (1840), Antona Hal-
lmanna (1841) oraz Adolfa Heydena i Walthera Kyllemanna (1868)^°, czy
wreszcie kościół Maria am Siege w wiedeńskiej dzielnicy Funfhaus Friedricha
von Schmidta (1867—1869)^*.
Ks. S. Heumann, m/a<7owo,s'ć' opara/?;'?koA/e/e parq/?a/nym w Sr/cAy [!], Kraków 1901, s.
56—58; „Architekt", 2, 1901, szp. 65—66; M. Woźnowski, Sac/?#, „Ziemia", 16, 1931, s. 48;
ZaOytk? Óz/;.A? w PoAce. 7/; we;; tar z topogrq/?czny, z. 3: Powiat źpwicćPi, opr. J. Szabłowski,
Warszawa 1948, s. 167.
P. O. Rave, Per/;;;, t. 1: Paate;; /ar <7;'e Daa.st, K;'re/;e, Berlin 1981, (= Karl
Friedrich Schinkel: Lebenswerk), s. 187—189 i 244—245; E. Bórsch-Supan, Zur
Patw/ck/ung &7;;';;ke/s' TśarcAenkaM, „Zeitschrift des Deutschen Vereins fur Kunstwissenschaft",
35, 1981, s. 6—10.
E. Bórsch-Supan, Pe;7;';;er Paa/(M;;.s't nac/; &7;;';;ke/ 7340—7.370, Munchen 1977, (= Stu-
dien zur Kunst des 19. Jahrhunderts, t. 25), s. 162, 133, 136; C.-W. Schumann, Der Per/tPer
Dom im 79. Ja/tr/maPert, Berlin 1980, (= Die Bauwerke und Kunstdenkmaler von Berlin, Beiheft
3).
Wagner -Rieger (prz. 5), s. 157—168.