DOI article:
Mańkowski, Tadeusz: Fabrica Ecclesiae
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25209#0271
FABRICA ECCLESIAE
53
niego budowę, prawdopodobnie w Buczaczu, architekta Marcina Urbani-
ka. Normą było, iż budowniczy nie należący do cechu, jak w tym wypadku
Urbanik, przedkładał władzom miejskim regestr imienny mistrzów mu-
rarskich i czeladzi, jaką przy danej budowie miał zamiar zatrudnić.
Burmistrz regestr ten podpisywał, przekazując cechmistrzom, „aby w tym
regestrze napisani niezawodnie jechali do fabryk11. Ponieważ Urbanikowi
robiono w tym trudności, przeto Mikołaj Potocki sam zwrócił się do bur-
mistrza, prosząc go „ten regestr, który przyłączam podpisać i przykazać
cechmistrzom; żeby [murarzy] w czasie wyprawili14. Regestr raz podpi-
sany miał walor na cały czas prowadzenia danej budowy, choćby ona
trwać miała przez kilka lat. To też w danym wypadku Potocki, udzielając
Urbanikowi „kómmis najęcia na przyszłe lata44, powoływał się wobec
burmistrza na to, że „fabryki niemal wszystkie w dobrach moich, że są
na chwałę Pana Boga i bez krzywdy* mularzów lwowskich, bo punktualną
biorą płatę, mam zawsze tę łatwość szlachetnego Majstratu lwowskiego,
że z wiadomością Ichmościów Panów Prezydentów mularze do tychże
moich fabryk bywają najęci... Upraszam aby przy WMMPana rozkazie
Cechmistrze dobrych majstrów wyprawili, i takich, którzy by bez racji
z fabryk nie uciekali44.
W tej korespondencji Mikołaja Potockiego z lwowskimi władzami
miejskimi odzwierciedla się z jednej strony stosunek osobisty magnata
XVIII w. do miasta, choćby tak znacznego w Bzpltcj jak Lwów. Musiało
też władzom miejskim zależeć na wpływowym magnacie, który w liście
swym do burmistrza dodaje: „Tę WMćPana łatwość w okazjach poda-
nych odwdzięczyć nie omieszkam44. Z drugiej strony w samym fakcie, że
w sprawach zaangażowanych murarzy do budowy poza Lwowem, zwró-
cenie się Urbanika nie wystarczało i potrzeba było interwencji samego
Potockiego, upatrujemy echo walki, jaką miasto i cech podjęły były
swego czasu przeciw budowniczym stojącym poza cechem, w interesie
utrzymania powagi cechowej organizacji80).
Wzajemny stosunek Wymieniliśmy wszystkie chyba czynniki, działające przy
czynników wclio- . , . , , • P , • ^
dzacych w grę przy tynb co w ubiegłych wiekach określano mianem tabnea
powstaniu dzieła ecclesiae, a tak samo fabrica palatii, starając się rozważa-
nia na ten temat poprzeć konkretnymi przykładami. Nie-
mal każdy pracujący na polu historii sztuki badacz znajdzie w swych
materiałach i notatkach ich uzupełnienia i poprawki. Wszystkie one ra-
zem w przyszłości powinny przyczynić się do pełniejszego obrazu całości,
której będzie na imię nienapisane dotąd dzieje architektury w Polsce.
Praca niniejsza stwierdza też, że bezwzględna niezależność i twórcza
samoistność architekta nie jest realizowaną nigdy w życiu. Przytoczone 60
60) Mańkowski T., Lwowskie kościoły barokowe 63—65 (159—161).
53
niego budowę, prawdopodobnie w Buczaczu, architekta Marcina Urbani-
ka. Normą było, iż budowniczy nie należący do cechu, jak w tym wypadku
Urbanik, przedkładał władzom miejskim regestr imienny mistrzów mu-
rarskich i czeladzi, jaką przy danej budowie miał zamiar zatrudnić.
Burmistrz regestr ten podpisywał, przekazując cechmistrzom, „aby w tym
regestrze napisani niezawodnie jechali do fabryk11. Ponieważ Urbanikowi
robiono w tym trudności, przeto Mikołaj Potocki sam zwrócił się do bur-
mistrza, prosząc go „ten regestr, który przyłączam podpisać i przykazać
cechmistrzom; żeby [murarzy] w czasie wyprawili14. Regestr raz podpi-
sany miał walor na cały czas prowadzenia danej budowy, choćby ona
trwać miała przez kilka lat. To też w danym wypadku Potocki, udzielając
Urbanikowi „kómmis najęcia na przyszłe lata44, powoływał się wobec
burmistrza na to, że „fabryki niemal wszystkie w dobrach moich, że są
na chwałę Pana Boga i bez krzywdy* mularzów lwowskich, bo punktualną
biorą płatę, mam zawsze tę łatwość szlachetnego Majstratu lwowskiego,
że z wiadomością Ichmościów Panów Prezydentów mularze do tychże
moich fabryk bywają najęci... Upraszam aby przy WMMPana rozkazie
Cechmistrze dobrych majstrów wyprawili, i takich, którzy by bez racji
z fabryk nie uciekali44.
W tej korespondencji Mikołaja Potockiego z lwowskimi władzami
miejskimi odzwierciedla się z jednej strony stosunek osobisty magnata
XVIII w. do miasta, choćby tak znacznego w Bzpltcj jak Lwów. Musiało
też władzom miejskim zależeć na wpływowym magnacie, który w liście
swym do burmistrza dodaje: „Tę WMćPana łatwość w okazjach poda-
nych odwdzięczyć nie omieszkam44. Z drugiej strony w samym fakcie, że
w sprawach zaangażowanych murarzy do budowy poza Lwowem, zwró-
cenie się Urbanika nie wystarczało i potrzeba było interwencji samego
Potockiego, upatrujemy echo walki, jaką miasto i cech podjęły były
swego czasu przeciw budowniczym stojącym poza cechem, w interesie
utrzymania powagi cechowej organizacji80).
Wzajemny stosunek Wymieniliśmy wszystkie chyba czynniki, działające przy
czynników wclio- . , . , , • P , • ^
dzacych w grę przy tynb co w ubiegłych wiekach określano mianem tabnea
powstaniu dzieła ecclesiae, a tak samo fabrica palatii, starając się rozważa-
nia na ten temat poprzeć konkretnymi przykładami. Nie-
mal każdy pracujący na polu historii sztuki badacz znajdzie w swych
materiałach i notatkach ich uzupełnienia i poprawki. Wszystkie one ra-
zem w przyszłości powinny przyczynić się do pełniejszego obrazu całości,
której będzie na imię nienapisane dotąd dzieje architektury w Polsce.
Praca niniejsza stwierdza też, że bezwzględna niezależność i twórcza
samoistność architekta nie jest realizowaną nigdy w życiu. Przytoczone 60
60) Mańkowski T., Lwowskie kościoły barokowe 63—65 (159—161).