DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0034
30 Jak mówić o sztuce
beta. Podobieństwo leży nie tyle w samych obrazach, ile w intencjach
ich powstania. Obaj młodzi artyści - Courbet i Picasso - sumują tymi
dziełami swe dotychczasowe doświadczenia artystyczne i życiowe. Obaj
zrywają z doraźną tematyką współczesną i podejmują trud stworzenia
obrazu alegorycznego. Obaj umieszczają owe „alegorie” w malarskim
atelier, chociaż Courbet treścią swojej czyni idee artystyczne, społeczne
czy, jak próbowano dowodzić, masońskie, Picasso zaś - filozoficzne
i moralne. Obaj w centrum swych kompozycji umieszczają „obraz
w obrazie”. Obaj wreszcie - co jest już analogią z płaszczyzny badaw-
czej - pozostawiają dzieła wciąż prowokujące do interpretacji.
Jeśli raz jeszcze powrócimy do porównania ryciny Flaxmana i obrazu
Picassa, zauważymy, że nastąpiło tam zupełne odwrócenie rangi po-
szczególnych postaci. U Flaxmana jest dwoje bohaterów złączonych
pożegnalnym uściskiem: Flektor i Andromacha. Piastunka z dzieckiem
to tylko bierny świadek sceny, jej rola statysty ograniczona jest do dopo-
wiedzenia sytuacji żegnającej się pary - Flektor żegna nie tylko kobietę,
żegna życie rodzinne. U Picassa postać kobiety z dzieckiem, niezależnie
od tego, jak zostanie zinterpretowana, jest kluczowa dla dramaturgii
obrazu. To ona stanowi źródło konfliktu, ona wnosi niepokój i uczucie
zagrożenia, tak silnie emanujące z obrazu. Ona sprawia, że obraz odbie-
ramy jako pełne napięcia przeciwstawienie. Miłości i śmierci? Życia
i śmierci? W scenie pożegnania nie ma żadnego konfliktu, jest wynika-
jące z moralnych nakazów poddanie się przeznaczeniu. Ekspresja tych
wyobrażeń jest skrajnie różna, chociaż ich statyczny układ pozostał nie-
naruszony, nie zmieniła się żadna postawa, żaden gest, pozostał nawet
ten sam kierunek spojrzenia, zmieniło się tylko jego natężenie. Ten sam
motyw okazuje się nie tylko ramą dla innego tematu ikonograficznego,
lecz odbiciem zupełnie innej sytuacji archetypicznej.
Próba ustalenia zależności między ryciną Flaxmana a obrazem Picassa
wiodła do wniosku o odmiennej sytuacji historyka sztuki nowoczesnej.
Zawodność wypróbowanych metod nie jest oczywiście różnicą jedyną.
Każdy z zasygnalizowanych wyżej problemów można by rozwijać, obu-
beta. Podobieństwo leży nie tyle w samych obrazach, ile w intencjach
ich powstania. Obaj młodzi artyści - Courbet i Picasso - sumują tymi
dziełami swe dotychczasowe doświadczenia artystyczne i życiowe. Obaj
zrywają z doraźną tematyką współczesną i podejmują trud stworzenia
obrazu alegorycznego. Obaj umieszczają owe „alegorie” w malarskim
atelier, chociaż Courbet treścią swojej czyni idee artystyczne, społeczne
czy, jak próbowano dowodzić, masońskie, Picasso zaś - filozoficzne
i moralne. Obaj w centrum swych kompozycji umieszczają „obraz
w obrazie”. Obaj wreszcie - co jest już analogią z płaszczyzny badaw-
czej - pozostawiają dzieła wciąż prowokujące do interpretacji.
Jeśli raz jeszcze powrócimy do porównania ryciny Flaxmana i obrazu
Picassa, zauważymy, że nastąpiło tam zupełne odwrócenie rangi po-
szczególnych postaci. U Flaxmana jest dwoje bohaterów złączonych
pożegnalnym uściskiem: Flektor i Andromacha. Piastunka z dzieckiem
to tylko bierny świadek sceny, jej rola statysty ograniczona jest do dopo-
wiedzenia sytuacji żegnającej się pary - Flektor żegna nie tylko kobietę,
żegna życie rodzinne. U Picassa postać kobiety z dzieckiem, niezależnie
od tego, jak zostanie zinterpretowana, jest kluczowa dla dramaturgii
obrazu. To ona stanowi źródło konfliktu, ona wnosi niepokój i uczucie
zagrożenia, tak silnie emanujące z obrazu. Ona sprawia, że obraz odbie-
ramy jako pełne napięcia przeciwstawienie. Miłości i śmierci? Życia
i śmierci? W scenie pożegnania nie ma żadnego konfliktu, jest wynika-
jące z moralnych nakazów poddanie się przeznaczeniu. Ekspresja tych
wyobrażeń jest skrajnie różna, chociaż ich statyczny układ pozostał nie-
naruszony, nie zmieniła się żadna postawa, żaden gest, pozostał nawet
ten sam kierunek spojrzenia, zmieniło się tylko jego natężenie. Ten sam
motyw okazuje się nie tylko ramą dla innego tematu ikonograficznego,
lecz odbiciem zupełnie innej sytuacji archetypicznej.
Próba ustalenia zależności między ryciną Flaxmana a obrazem Picassa
wiodła do wniosku o odmiennej sytuacji historyka sztuki nowoczesnej.
Zawodność wypróbowanych metod nie jest oczywiście różnicą jedyną.
Każdy z zasygnalizowanych wyżej problemów można by rozwijać, obu-