DOI article:
Woziński, Andrzej: O nietypowych cechach nastawy ołtarzowej Michała z Augsburga w kościele Mariackim w Gdańsku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0036
Andrzej zachowały się jej dwa ikonograficzne przekazy: miedzioryt z 1700 r. i rysu-
Woziński ne]< inwentarzowy z XIX w. wykonany na podstawie oryginału z wieku XV23.
Pozostałości nastawy przechowywane są w Hanowerze: skrzydła w Nieder-
sachsischen Landesgalerie24, a ocalałe elementy złotnicze korpusu w Kestner-
-Museum25. Zwraca uwagę fakt, że korpus luneburskiego retabulum nie od razu
został wypełniony kosztownościami; pojawiały się one stopniowo26. Podobnie
nie od razu wszystkie srebrne figurki znalazły się w gdańskim retabulum.
Znanych jest kilka innych nastaw skrzydłowych, w których w większej liczbie
pojawiło się złotnictwo. W nastawie z końca XV w. na ołtarzu główmym w kate-
drze w Ratzeburgu znajdowały się srebrne figury apostołów, które skradziono
w 1552 r.27 W XV w. powstało retabulum z katedry w Osnabriick - Guldene Tafel,
mieszczące w7 szafie relikwiarze różnych kształtów oraz, podobnie jak w7 Lune-
burgu, wykonane ze szlachetnego metalu antepedium. Dzieło to nie istnieje - jego
złotnicze partie przekazano Szwedom w ramach kontrybucji w 1633 r.28 Złote
relikwiarze znalazły się w kamiennej nastawie ołtarza głównego z ostatniej ćwierci
XV w7, w7 katedrze w7 Paderborn. Zbliżony do realizacji z Luneburga typ reprezen-
towały późniejsze nastawy ołtarzy głównych w7 kościołach św. Wiktora w7 Xanten
i św7, św. Kośmy i Damiana w7 Essen. Retabulum w Xanten z lat 1529-1534 mieściło
w korpusie, podobnie jak nastawy w Liineburgu i Osnabriick, złote antepedium.
Ufundowane przez arcybiskupa Brunona I, brata cesarza Ottona I, przepadło
w7 1795 r. Do dzisiaj natomiast znajduje się w7 nim m.in. złoty relikwiarz św. Wik-
tora z połowy XII w. oraz relikwiarzowe drewniane popiersia świętych imitujące
wyroby złotnicze29. Podobne w sensie typologicznym retabulum z katedry w7 Essen
powstało w latach 1522-1525. Zachowała się z niego tylko jedna z par malowa-
nych skrzydeł. Jego korpus z widniejącą w7 centrum Marią w promienistej glorii
podzielony był na kilka segmentów, w których znajdowały się złote relikwiarze30.
W przytoczonych przykładach zaznaczyła się określona hierarchia gatun-
ków: złotnictwo pojawiało się w centrum uroczystego otw7arcia, uzupełniały
je formy rzeźbiarskie wykonane w drewnie, malarstwu przypadły partie
23 Niedersachsisches Landesmuseum..., il. 9, 63.
24 Gótz J. Pfeiffer, Die Malerei der Goldenen Tafel. Ansatze zu einer Neuorientierung der
Forschung [w:] Niedersachsisches Landesmuseum..., s. 34-43; Krohm, Die Liineburger Goldene
Tafel..., s. 79-103.
25 Regine Marth, Der Schatz der Goldenen Tafel [w:] Niedersachsisches Landesmuseum...,
s. 105-113.
26 Steckhan, Die Goldene Tafel..., s. 14-15.
27 Uwe Steffen, Der Apostelaltar im Ratzeburger Dom, Ratzeburg 1990, s. 29; Esther Wip-
fler, „Corpus Christi” in Liturgie und Kunst der Zisterzienser im Mittelalter, Munster 2003, s. 106.
28 Krohm, Die Liineburger Goldene Tafel..., s. 89.
29 Dagmar Preising, Das Hochaltarretabel von St. Viktor in Xanten - Reliąuie und Bild am
Ende des Mittelalters [w:] Gegen den Strom. Meisterwerke niederrheinischer Skulptur in Zeiten der
Reformation 1500-1550, katalog wystawy, Suermondt-Ludwig-Museum zu Aachen, Hg. Bar-
bara Romme, Berlin 1996, s. 67, il. 1-4; Krohm, Die Liineburger Goldene Tafel..., s. 89.
30 Clemen, Die Kunstdenkmaler..., Bd. 2, Abt. 3, Die Kunstdenkmaler der Stadt und des
Kreises Essen, Dusseldorf 1893, s. 31-33; Preising, Das Hochaltarretabel..., s. 75, il. 6.
34
Woziński ne]< inwentarzowy z XIX w. wykonany na podstawie oryginału z wieku XV23.
Pozostałości nastawy przechowywane są w Hanowerze: skrzydła w Nieder-
sachsischen Landesgalerie24, a ocalałe elementy złotnicze korpusu w Kestner-
-Museum25. Zwraca uwagę fakt, że korpus luneburskiego retabulum nie od razu
został wypełniony kosztownościami; pojawiały się one stopniowo26. Podobnie
nie od razu wszystkie srebrne figurki znalazły się w gdańskim retabulum.
Znanych jest kilka innych nastaw skrzydłowych, w których w większej liczbie
pojawiło się złotnictwo. W nastawie z końca XV w. na ołtarzu główmym w kate-
drze w Ratzeburgu znajdowały się srebrne figury apostołów, które skradziono
w 1552 r.27 W XV w. powstało retabulum z katedry w Osnabriick - Guldene Tafel,
mieszczące w7 szafie relikwiarze różnych kształtów oraz, podobnie jak w7 Lune-
burgu, wykonane ze szlachetnego metalu antepedium. Dzieło to nie istnieje - jego
złotnicze partie przekazano Szwedom w ramach kontrybucji w 1633 r.28 Złote
relikwiarze znalazły się w kamiennej nastawie ołtarza głównego z ostatniej ćwierci
XV w7, w7 katedrze w7 Paderborn. Zbliżony do realizacji z Luneburga typ reprezen-
towały późniejsze nastawy ołtarzy głównych w7 kościołach św. Wiktora w7 Xanten
i św7, św. Kośmy i Damiana w7 Essen. Retabulum w Xanten z lat 1529-1534 mieściło
w korpusie, podobnie jak nastawy w Liineburgu i Osnabriick, złote antepedium.
Ufundowane przez arcybiskupa Brunona I, brata cesarza Ottona I, przepadło
w7 1795 r. Do dzisiaj natomiast znajduje się w7 nim m.in. złoty relikwiarz św. Wik-
tora z połowy XII w. oraz relikwiarzowe drewniane popiersia świętych imitujące
wyroby złotnicze29. Podobne w sensie typologicznym retabulum z katedry w7 Essen
powstało w latach 1522-1525. Zachowała się z niego tylko jedna z par malowa-
nych skrzydeł. Jego korpus z widniejącą w7 centrum Marią w promienistej glorii
podzielony był na kilka segmentów, w których znajdowały się złote relikwiarze30.
W przytoczonych przykładach zaznaczyła się określona hierarchia gatun-
ków: złotnictwo pojawiało się w centrum uroczystego otw7arcia, uzupełniały
je formy rzeźbiarskie wykonane w drewnie, malarstwu przypadły partie
23 Niedersachsisches Landesmuseum..., il. 9, 63.
24 Gótz J. Pfeiffer, Die Malerei der Goldenen Tafel. Ansatze zu einer Neuorientierung der
Forschung [w:] Niedersachsisches Landesmuseum..., s. 34-43; Krohm, Die Liineburger Goldene
Tafel..., s. 79-103.
25 Regine Marth, Der Schatz der Goldenen Tafel [w:] Niedersachsisches Landesmuseum...,
s. 105-113.
26 Steckhan, Die Goldene Tafel..., s. 14-15.
27 Uwe Steffen, Der Apostelaltar im Ratzeburger Dom, Ratzeburg 1990, s. 29; Esther Wip-
fler, „Corpus Christi” in Liturgie und Kunst der Zisterzienser im Mittelalter, Munster 2003, s. 106.
28 Krohm, Die Liineburger Goldene Tafel..., s. 89.
29 Dagmar Preising, Das Hochaltarretabel von St. Viktor in Xanten - Reliąuie und Bild am
Ende des Mittelalters [w:] Gegen den Strom. Meisterwerke niederrheinischer Skulptur in Zeiten der
Reformation 1500-1550, katalog wystawy, Suermondt-Ludwig-Museum zu Aachen, Hg. Bar-
bara Romme, Berlin 1996, s. 67, il. 1-4; Krohm, Die Liineburger Goldene Tafel..., s. 89.
30 Clemen, Die Kunstdenkmaler..., Bd. 2, Abt. 3, Die Kunstdenkmaler der Stadt und des
Kreises Essen, Dusseldorf 1893, s. 31-33; Preising, Das Hochaltarretabel..., s. 75, il. 6.
34